مر پيا مينھن وسن

� ڪونه آهي. شرمائجي وئي. حقيقت آهي ته حسينه عالم اهڙي سهڻي ڪانه هئي.

زال کان لڪ ڪهڙو. مون ته صاف ڳالهه چئي ڇڏي ۽ ان جو چڱو نتيجو نڪتو. هڪ شهر ۾ مان جج هئس، اڪيلو رهندو هئس. ٻه ڀينر ڇوڪريون منهنجي پٺيان پئجي ويون. خوبصورت چڱي گهر جون ۽ مال ملڪيت ۽ زمينن جون مالڪياڻيون هيون پئسا به لک بئنڪ ۾ رکيل هئن. سندن ڪو اوهي واهي ڪو نه هئو. مون گهڻو ئي لهرايو پر هنن جا نياپن مٿان نياپا ۽ بهانا بڻائي ٻه دفعا مون وٽ منهنجي اڪيلي گهر ۾ آيون ۽ صاف چيائون ته ”ٻنهي مان ڪابه پسند ڪر!“ مون عزت سان کين واپس ڪري ڇڏيو. پوءِ خط لکڻ شروع ڪيائون. هڪ خط ۾ ته منهنجي همت کي للڪاريائون. هڪ دفعي لکيائون ته ”اڄ رات هڪ بجي اسين فلاڻي هنڌ بيٺيون هونديونسين. تون جيپ وٺي اچجانءِ، اسين توسان هليون هلنديون سين!“ اهي سڀ خط مان سانڍي رکندو ويس. جڏهن منهنجي گهر واري آئي ته مون رومال ۾ ٻڌل خط کيس ڏئي ڇڏيا. خطن پڙهڻ کان پوءِ هن جو مون ۾ اعتماد ٻيڻو ٿي ويو.

امان کي جو خبر پئي سو نياپو موڪلي ڇوڪرين کي گهرايائين. مون کي چيائين ته ”ڇوڪريون ملوڪ آهن ۽ پئسي واريون به آهن. ڇا ٿي پيو، مرد ٻه ٻه ٽي ٽي نڪاح ڪندا آهن. تون به کڻي نڪاح ڪر!“ مون انڪار ڪيو. اهي سڀ خبرون منهنجي گهر واري کي هيون. نه امان کي ڪو اکر چيائين، نه مون کي. پر سندس اعتماد ٻيڻو ٽيڻو ٿي ويو. اهي خط اسان وٽ اڃا هوندا. مرحومه جا ٽپڙ ڦلهوڙجن ته لڀي پوندا.

پيار جو بنياد آهي، عزت. ڪامياب ازدواجي زندگيءَ جو به بنياد آهي، عزت. عزت سان گڏ خُلق اخلاق به هوندو ته بس پوءِ ته لهر لوڏو ناهي. مون ’بنياد‘ عزت کي چيو آهي. خلق اخلاق به نتيجو آهن، عزت جو. مون کي عورت ذات لاءِ اڳيئي بيحد عزت احترام، سو زال لاءِ ته بلڪل گهڻو ۽ مخصوص هئو. هوءَ به ان معاملي ۾ تمام زور هئي. شاديءَ کي ٻه ٽي مهينا گذريا هئا ته مون کيس چيو ته هوءَ مون کي تون چئي مخاطب ٿئي. پر هن اصل نه مڃيو. هڪ دفعي کيس سمجهايم ته پنهنجائپ ۾ هوءَ دنيا ۾ اڪيلي شخصيت هئي جا مون کي تون چئي سگهي ٿي. ته به انڪار ڪيائين. نيٺ کيس چيم ته ”اهو منهنجو کيس آرڊر آهي!“ ته هٿ ٻڌي، ٻئي اکيون بند ڪري نهايت عاجزي سان منٿ ڪيائين ته مان کيس ان آرڊر جي بجاآوري کان معاف ڪيان. مان کلي ويٺس ۽ هو به خوش ٿي ته سندس جند ڇٽي. سڄي عمر ڀل ۾ به ڪڏهن مون کي، ’تون‘ ڪونه چيائين. ڪاوڙ ۽ رنج ۾ به ”توهان! توهان!“ پئي پوندي هئس. مون به ڪڏهن کيس ”تون“ ڪري ڪونه پڪاريو. مان ته کيس ”سائين!“ سڏيندو هئس ۽ بعد ۾ ”سرڪار!“. نتيجو اهو نڪتو جو منهنجون نهرون ۽ پٽ به هڪٻئي کي سائين ڪري سڏيندا آهن. ’سرڪار‘ جي پد تي اڃا نه پهتا آهن.

گڏيل ڪٽنب نعمت به آهي ته نفاق جو بنياد به. مون کي ته نعمتون گهڻيون ٿيون نظر اچن. نه ڀاڄي ڀتي وٺي اچڻ جي اڻتڻ نه ڪاٺيءَ ڪليءَ جو اونو. سڀ ڪم ورڇ آهر پاڻمرادو پيا ٿيندا هئا. اڳ بورچيخاني ۾ باهه ڪاٺين جي ٻرندي هئي. روزانو مڻ ڪاٺين جو مڏيءَ تان گهرائبو هئو يا ڪاٺين جو گڏهه لهرائبو هئو. جي ڪاٺيون ڦوڙاٺ بنڊيون هونديون ته گهر ۾ ڪهاڙو به ضرور هوندو هو جنهن سان ڪو مرد ماڻهو ڪاٺيون ڏاريندو هو. مون پاڻ ڏاريون آهن. جي ڪاٺيون آليون هونديون ته آزار، ٻرنديون به دير سان ته دونهون به ڪنديون. دونهين جي ڪري اکين مان پاڻي پيو وهندو. ڪوئلا گهٽ استعمال ٿيندا هئا. شايد مهانگائي سبب.

ڪوئلن جي سِگري سياري ۾ ٻاربي هئي جا وچ صفحي ۾ رکي سڀ گهر ڀاتي چؤڦير ويهي هٿ سيڪيندا هئا ۽ گرمائش حاصل ڪندا هئا. ماني ٻوڙ به سگريءَ تي گرم ڪبو هو ته ڪچهري به پئي هلندي هئي. سياري جي رات وڏي سو قصا پيا ڪٽبا هئا، جيسين وڃي هر ڪو سوَڙ ڀيڙو ٿئي. جي مامون ڳوٺان اچي ويو ته قصو ٻڌائيندو ’لال بادشاهه ‘جو، ’ڏونڀڻ‘ جو وغيره. قصي هلندي بيت به ڏيندو هو جي مامو دلو وڄائي ڳائيندو هو. ڏاڍو بي اونو ۽ سک ڀريو زمانو هو. ڌاڙو ۽ خون ته ٻڌبو ئي ڪونه هو. چوري چڪاري هئي. کاٽ جون به وارداتون ٿينديون هيون. باقي نڪو آپگهات نڪي ’ڪارو ڪاري‘. باهه تي هٿ سيڪيندي گهرو مسئلا به زير بحث ايندا هئا ۽ خوش اسلوبي سان حل ٿي ويندا هئا. جيڪڏهن ڪنهن گهر ڀاتيءَ کي ڪا شڪايت هئي ته پڌر پٽ وجهندا هئا ۽ وڏڙي يا وڏو ٻنهي ڌرين کي ٻڌي معاملي جي سنگيني کي وائکو ۽ نرم ڪري ڇڏيندا هئا. جيڪي سو ٽهڪڙو پئجي ويندو هو ۽ ڳالهه آئي وئي ٿي ويندي هئي.

گڏيل ڪٽنب جون ٻيون به هزار نعمتون آهن، ماني ٽڪر جو ته فڪر ئي ڪونهي، ضرور ملندو! بيماري سيماريءَ ۾ به ڪو الڪو ڪونهي، تيمارداري به ٿيندي ته دوا درمل به اچي ويندو! ٻارڙو بيمار ٿيو ته پوءِ ته سڄو گهر اٿلي پوندو. ماءُ جي ذميواري به گهٽجي ويندي. ڀلي ڪم ڪار سان هلي وڃي، يا ماءُ وٽان ٿي اچي. جي ٻار اسڪول وڃڻ جي عمر جا ڪونهن يا موڪل اٿن ته ڪو ڀؤ ڀولو ڪونهي. ٻين ٻارن سان وندريا ويٺا هوندا ۽ پيا پاڻ ۾ وڙهندا ۽ سرچندا، ماءُ کي رڳو برداشت جو مادو هجي! وڏي ڳالهه آهي نباهه. نباهه ڪرڻ اچي ته سڀ ڳالهه سؤلي آهي. ڪس ڪثر ته نيٺ کائبي. اهو حياتي جو دستور آهي.

ڦيٽاڙو گهڻو ڪري عورتن ۾ آهي. ٺڪر ته پيا ٺهڪندا، پر بهانو بڻائي سُوڻو مُوڻو ٿي ويهبو ته مرد به ٽينشن ۾ ته گهر ۾ به وڳوڙ! وڳوڙ جو ڪيڙو آهي ئي زال ذات ۾. يا ته سس کي نه سهندي يا پنهنجي جدا بادشاهيءَ جا خواب ڏسندي! انهيءَ حاصلات جو هڪ ئي ذريعو آهي ته مرد جي کڙي تپائي ڏجي. سس به ٻيو طريقو نه ڏسي پُٽ کي اهڙا وٽ وڪڙ ڏيندي جيئن زال جي چوڻ ۾ نه اچي ۽ جيڪي سو زال کي ڇنڊ پٽي. مرد ٻنهي پاسن کان ڪُٽجي ڀُري ڀور ٿي ٿو پوي. پوءِ يا ته ماءُ کي ڇڏي، زال وٺي ڌار ٿو ٿئي يا زال تي ڏمرجي کيس گُڏ ٿو ڪڍي. ٻنهي صورتن ۾ سُک ڀرِي زندگي ختم ٿي وڃي ٿي. انت ائين ٿئي ٿو ته ڦيٽاڙي کان پوءِ مرد ٽپڙ کڻي ڌار ٿئي ٿو. مرد کي گهرجي ته حالتن کي خراب ٿيڻ کان روڪي، آرام سان ماءُ کان موڪل وٺي، پيرن تي هٿ رکي جلد ئي ڌار ٿي وڃي. ڇاڪاڻ ته نيٺ زندگي کيس زال سان گڏ گهارڻي آهي.

زال به سمجهدار هجي ته اهو مرحلو آرام عزت ۽ ميٺ محبت سان طئي ٿي سگهي ٿو. بهتر آهي ته نباهه ڪجي ۽ مٺ محبت سان گڏ رهجي ۽ گاڏي گڙڪائجي. اڳ پوءِ نيٺ ته ڌار ٿيڻو ئي آهي، سو ڇو نه سمجهداريءَ سان بنا ڪوڙاڻ ۽ ڪوساڻ جي ائين ڪري ڇڏجي!؟ پر زال کي کپي تريءَ تي بهشت ۽ جهٽ پٽ جي آزادي! ان ڪري ڀنڊڻ مچائي ٿي ڏئي. مون ڏٺو آهي ته ان معاملي ۾ پڙهيل ڳڙهيل زالون، اڻ پڙهيلن کان به ٻه هٿ اڳي آهن. اڻ پڙهيلن ۾ وري به سهپ ڪجهه وڌيڪ آهي ۽ فتني جي رٿابنديءَ ۾ به پڙهيلن کان گهٽ آهن. بهرحال، زال به حق تي آهي ته سس به حق تي آهي. رڳو مرد کي چيچلائن نه.

منهنجي گهر واريءَ ڪڏهن به ڌار ٿيڻ جو نه چيو. جيتوڻيڪ مان الڳ وڪالت ڪندو هئس ۽ پنهنجي ڪمائي وارو هئس تڏهن به ڪڏهن مونکان محض پنج روپيا به ذاتي خرچ لاءِ ڪونه گهريائين. ڪوٽڙي مائٽن ۾ وئي ته مون کيس رپئي رپئي جي نوٽن جي سؤ رپين واري دستي ڏني ته چيائين