مر پيا مينھن وسن

�ن موجب مير صاحب وزارت تان لهي ويو ڇاڪاڻ ته هو صوبائي اسيمبليءَ جو ميمبر نه هئو پر نيشنل اسيمبليءَ جو ميمبر هئو. هي به هڪڙو اتفاق.

1977ع جي اليڪشن کانپوءِ اسيمبليءَ جو اسپيڪر ٿيو، آغا صدرالدين. آغا صاحب جي مرضي هئي ته مون کي لاهي، سيڪريٽري ڪري پنهنجي پٺاڻ احمد خان بارڪزئي کي. آغا صاحب چيف سيڪريٽري کي به چئي ڇڏيو. منهنجي لاءِ اها ڳڻتي جوڳي ڳالهه هئي. هڪ ته سيڪريٽري جو اعليٰ عهدو به وڃي. ٻيو ته بنگلو ۽ ڪار به کسجي ۽ وري الائي ڪٿي جيڪب آباد، سکر يا ڪٿي به سيشن جج ڪري رکن ته ٻارن جي پڙهائي به خراب ٿئي، جي ڪراچيءَ جي ڪاليجن ۾ پڙهي رهيا هئا.

مان ڪافي پريشان هئس. هڪ ڏينهن نارٿ ناظم آباد کان موٽياسون پئي ته گرومندر اوريان منهنجي گهرو اري چيو ته ”هتي ڪوئي برگيڊيئر ابراهيم صاحب رهي ٿو جو هٿ ڏسڻ يعني پاميسٽري جو ماهر آهي!“ لڙي ٽيپهري جي مهل هئي. منهنجي دل ڪا نه پي ٿي ته ڪو ابراهيم صاحب جو گهر ڳولهجي. پر منهنجي گهر واريءَ جي زور ڀرڻ تي بزنيس رڪارڊر روڊ جي پٺيان واري گهٽيءَ ۾ وياسين ته بنگلو ملي ويو، جنهن تي ابراهيم صاحب جي نالي جي تختي به لڳي پئي هئي. اتي سج به اچي لهڻ وارو ٿيو. ابراهيم صاحب نڪري آيو ۽ وڃي بنگلي جي لان ۾ ويهاريائين. هو فيڊرل گورنمينٽ ۾ جوائنٽ سيڪريٽري رهي چڪو هو. اٿنديئي چيائين ته ”جيڪڏهن هٿ ڏيکارڻ آيا آهيو ته سج لٿي کان پوءِ هٿ نه ڏسبو آهي.“ اسان جي زور ڀرڻ تي ٽارچ ۽ مئگنيفائينگ گلاس وسيلي هٿ ڏٺائين ۽ پڇيائين ته”مسئلو ڇا هي؟“ مون سڄو احوال ڪيومانس ۽ چيومانس ته ”منهنجو باس يعني بالا عملدار مون کي ڪڍڻ ٿو چاهي!“ اطميينان سان چيائين ته ”ائين ٿي ڪو نه ٿو سگهي!“ مون ٻڌايومانس ته ”ائين ٿئي پيو ۽ ٿيڻ وارو آهي!“ چيائين ته، تنهنجو هٿ ٻڌائي ٿو ته جيڪو توکي رنج پهچائيندو سو پاڻ ناڪ آئوٽ ٿي ويندو.“ ناڪ آئوٽ باڪسنگ راند ۾ ٿيندو آهي، جو مخالف اهڙو ڪِرندو آهي جو وري اٿي نه سگهندو آهي. مون چيومانس ته ”منهنجو بالا عملدار ڪو آفيسر ناهي جو مٽجي وڃي، نڪري وڃي يا بدلي ٿي وڃي!“ چيائين ته ”ڪير آهي اهڙو؟“ چيومانس ته ”اسيمبلي جو اسپيڪر!“ ته رڙ ڪري اٿي بيهي رهيو. چيائين ته ”اهو ته منهنجو دوست آهي ۽ روزانو يا ٻئي ٽئين ڏينهن مون کي هٿ ڏيکارڻ ايندو آهي ۽ مان کيس چوندو آهيان ته ’هڪ ڏينهن اوچتو ناڪ آئوٽ ٿي ويندين!’ سبب پڇندو آهي ته سبب جي خبر مون کي به ڪا نه هوندي آهي. اڄ خبر پئي اٿم ته تنهنجي ڪري ناڪ آئوٽ ٿي ويندو!“ مون وري به چيس ته ”اها ته اڻ ٿيڻي آهي!“ ته ٻولائي ٻولائي چيائين ته ”ڏسجان ويٺو!“ گومگو جي حالت ۾ کانئس موڪلايوسون. ڀانيان ٿو ته پئسا به ڪونه ورتائين، نه ته سندس في سؤ کن روپيا هئي. خدا جي ڪرڻي اهڙي ٿي جو ضياءَ وارو مارشل لا لڳو، اسپيڪر لهي ويو ۽ مان ويٺو رهيس. ائين ڪونهي ته مارشل لا ڪو منهنجي ڪارڻ لڳو. لڳي ائين ٿو ڄڻ ٻي ڪا اڻ ڏٺي گورنمينٽ به آهي، جتي اڳواٽ فيصلا ٿين ٿا ۽ اهو ئي ٿئي ٿو جيئن اها گورنمينٽ چاهي ٿي. اهو اڳيئي لکيو پيو هو جو ابراهيم صاحب يقين سان مونکي اڳواٽ ئي ٻڌايو پي ۽ آغا صدرالدين جو سندس دوست هئو کي به خبردار ڪيو ٿي. انهيءَ لڪل گورنمينٽ جا فيصلا ڪيئن ٿا ٿين ۽ ڪيئن ٿا عمل ۾ اچن اهو ڪو وڏو راز آهي. سمجهڻ جو ناهي عقيدي جو سوال آهي.

سو آغا صدرالدين نه رڳو لهي ويو، پر گرفتار ٿي جيل ۾ پيو رهيو ۽ ڪورٽ جون حاضريون ڀريندو رهيو. توبهه! انهيءَ واقعي کان پوءِ مون دوستن کي ڪم ڪار چوڻ ڇڏي ڏنو. اتفاق سان جي ڪم به ڪن ته ڏچي ۾ پون. معمولي ٿيڻ جهڙو ڪم چئبو سو به اهڙي نموني جو نه ٿئي ته ڏک نه پهچي.

اڳ ۾ جيڪي واقعا مان لکي آيو آهيان، تن جي ثابتي به ابراهيم صاحب ڏئي ڇڏي. پوءِ به هڪ وڏو اهم واقعو ٿيو. جو تاريخ جو حصو آهي. اسپيڪر حسين هارون صاحب مون سان نه ٺهيو. مان کيس ٻڌائي ڪرسي ڇڏي گهر هليو آيس ته پرپٺ آرڊر ڪڍيائين ته مونکي نوڪريءَ مان ڪڍيو ويو. سخت رنج پهتو ته مان ته ساڻس ملي اڳواٽ ٻڌائي نوڪري ڇڏي آيو آهيان. پوءِ پرپٺ ههڙو بدناموسي وارو رويو ڇو؟ آخر ڇو؟ رب کي منهنجو رنج پسند نه آيو ۽ حسين هارون کي تمام ذليل نموني سان اسپيڪر جي عهدي تان لاٿو ويو. اسيمبليءَ ۾ سندس خلاف اهڙو ٺهراءُ پاس ڪيو ويو. سنڌ جي تاريخ ۾ اڳ اهڙو واقعو نه ٿيو. اڄ تائين حسين هارون صاحب کي سندس سياستي چاهنائن ۾ اهو واقعو رنڊڪ بڻجي آڏو اچي ٿو ته هو نارمل ماڻهو ناهي. انهيءَ واقعي جا وچور مان پنهنجي اڳئين ڪتاب ڪٿا ۾ لکي چڪو آهيان. هن کان وڌ ٻي ڪهڙي ثابتي ته منهنجو رنج، عجيب رنگ لائي ٿو. مان هيءَ ڳالهه زوريءَ مڃايان ڪو نه ٿو، اتفاق ٿي سگهن ٿا. پر حقيقتون پنهنجي جاءِ تي آهن.

اهڙا گهڻائي ننڍا واقعا حياتي ۾ ٿين ٿا، هر ڪنهن سان ٿيندا هوندا. ٿورو ذهن تي زور ڏجي ته ڪيئي عڪس ذهن تي اڀري ايندا جو اڻ ٿيڻيون ٿي ويون هجن. ڪڏهن شدت سان چاهبو آهي ته ڪاش هيئن ٿي پوي ۽ ائين ٿي ويندو آهي. ڪڏهن ٿيندڙ مصيبت لاءِ چاهبو آهي ته ٽري وڃي ۽ واقعي الائي ڪيئن ٽري ويندي آهي ۽ ماڻهو عجب ۾ پئجي ويندو آهي. حياتيءَ ۾ ڪيئي اهڙا واقعا يا اتفاق پيا ٿين. رڳو اسان جو ڌيان ان طرف نه ويندو آهي. ياد ڪجي ته ڪيئي اولڙا آڏو اچي ويندا، آهي ته الائي ڇا؟ والله اعلم.

منهنجي گهر واري درويش هوندي هئي. الله واري. سندس خواب سچا ٿيندا هئا. جيڪا ڳالهه چوندي هئي ٿي ويندي هئي. عجيب واقعا آهن، ڪيترا لکي ڪيترا لکجن، سمجهه ۾ نٿو اچي؟ ان ڪري لکان ٿو ته من ڪي سمجهه وارا سمجهه وٺن. هڪ واقعو آهي ته منهنجي هڪ ننهن ٻارڙا وٺي وڃي جدا رهي. ٻارڙي سان ڪيڏو پيار ٿو ٿئي ،منهنجي گهر واري هڪ ڏينهن ويٺي ويٺي اوچتو چيو ته، ”جيئن مون کي ٻچن کان سڪايو اٿس، تيئن پاڻ ٻچن لاءِ سڪندي!“ مون چيو ”سائين ماءُ آهي. اها ڇو سڪندي. سدائين ٻچن سان گڏ هوندي!“ پاڻ ته گذاري وئي پر کانئس پوءِ اسان جي اها ننهن بيمار ٿي ۽ علاج خاطر ملڪ کان ٻاهر وئي. ٻيئي ننڍا ٻار ڇڏي وئي. خدا جي ڪرڻي اهڙي ٿي جو ڏهه ٻارهن سال يڪو اتي رهي پئي ۽ اتان پئي ٻارڙن جي خير خبر لاءِ فونون ڪندي هئي ۽ تحفا موڪليندي هئي، جيسين ٻار اچي وڏڙا ٿيا. سندن بچپڻو ڏٺائين ئي ڪونه! هيءَ اڳڪٿي اهڙي سورهن آنا سچي ثابت ٿي جو باقي ٻيون اڳڪٿيون لکڻ جو ضرور ئي ڪونهي. اڳڪٿي به اهڙي جو ٻولائي ٻولائي کاڏيءَ تي هٿ رکي چيائين. هي عجيب ڳالهيون آهن. سمجهو ڪي سمجهن. محض اتفاق چئي جند نٿي ڇڏائي سگهجي.

مون لاءِ به دعائون گهرندي هئي ته نمازون پڙهي ۽ الله ڏانهن راغب ٿئي ۽ وڏي حياتي ٿئيس. پاڻ جواني ۾ هلي وئي ۽ مان کک پوڙهو دل جو مريض اڃا پيو جيئان. وڏا وڏا ڊاڪٽر حيران آهن ته مان ڪيئن جيئرو آهيان. دل جو ماهر ڊاڪٽر اظهر فاروقي هر مهيني ٻئي مون کي چڪاسي ٻين ڊاڪٽرن کي سڏيندو آهي ته هي ڪيس ڏسو هي به مون کي چڪاسي وائڙا ٿي اظهر فاروقي کان پڇندا آهن ۽ هو چوندو آهي