مر پيا مينھن وسن

�اڻي، ريڊيو پاڪستان وارو ته گاريون ڏيندم ته ڀاڙيو پهرئين نمبر جو، ڳالهائي ٿو پارسائي ۽ سورهيائي جو! پر مان ته چوان ٿو ته الله ٿو بچائي. مون کي ڦڪائي ته ڏاڍي ٿي، پر الله جو شڪر مڃيم.

اهڙا ڪيئي واقعا منهنجي زندگيءَ ۾ آيا جي هينئر لکندو ويندس. مرزا قليچ بيگ سان هڪڙو اهڙو واقعو پيش آيو ته پاڻ به لکيائين ۽ لک شاباسون هجنس. وڏي ڳالهه آهي، کيس به الله بچايو. ائين به چئي سگهجي ٿو ته سندس جنم ۾ گناهه ڪرڻ جو تصور ئي ڪونه هئو. تڏهن پاڻ بچائي ويو. مون پنهنجي پهرئين ڪتابن ۾ لکيو آهي ته ”بابا چوندو هو ته، دعا گهرو ته يا الله! نيڪ خيال ڏي، نيڪ ارادا ڏي، نيڪ عمل ڏي!“

خيال ۽ اِرادا نيڪ هوندا ته بڇڙائي ڪٿان ايندي؟

ٻه ٻيا به اهڙا واقعا ڦوهه جواني ۾ ٿيا، پر پاڻ بچائي ويس. لکڻ مناسب نٿو سمجهان. هڪ دفعو ته مرحوم سڪندر علي خان ڀٽي جي بنگلي تي ٿيو. مان، شمس ۽ سڪندر علي خان ڀٽو مرحوم هئاسين. وهسڪيءَ جو دور هليو، هڪڙي ڇوڪري گهرايائون. منهنجي حوالي ڪري پاڻ اُٿي ويا ٻئي ڪمري ۾. مان به ڇوڪري ڇڏي سندن ڪمري ۾ اچي ويٺس. سندن زور ڀرڻ باوجود انڪار ڪيم.

منهنجي شادي ستاويهه سالن جي عمر ۾ ٿي. شاديءَ کان ٽي ڏينهن اڳ شمس، ڪٽپر ۽ منهنجي ڀيڻيوئي عبدالحق سٽل ٺاهيو ته ڄٽ کي ته خبر ئي ناهي ته شادي ڇا ٿيندي آهي؟ سو اڄ سکي وٺي. ڪٽپر جي اوطاق تي مون کي هڪ ڪمري ۾ ويهاري هڪڙي ڇوڪري موڪلي ٻاهران ڪڙو ڏئي ڇڏيائون. ڇوڪري به اچڻ سان رئو لاهي پري ڦٽو ڪيو ۽ مون سان گڏ اچي صوفا تي ويٺي.مان سري وڃي ڪنڊ ۾ ويٺس. هوءَ سري مون سان گوڏو گوڏي ۾ ملائي ويٺي. مان اُٿي وڃي سندس رئو کنيو ۽ کيس اوڍايم ته وٺي رڙيون ڪيائين ته ”هي ته مون کي پوتي پارائي ويو.“ اٿي زور سان دروازو کڙڪايائين. کيس دروازو کولي احوال پڇيائون ته چيائين”توبهه هن ته مون کي پوتي پارائي ڇڏي!“ هتي به الله بچايو.

شاديءَ رات نڪاح جي پرواني سان هٿياربند ٿي مون اهو ڪجهه ڪيو جنهن کي بلڪل صاف زوري زنا چئجي ته صحيح ٿيندو. ائين مان ستو جتو پنهنجي نڪاح ٻڌي ءَ جي حوالي ٿيس. اڄ تائين ٻئي ڪنهن جي اوگهڙ ڪانه ڏٺي اٿم.

شاديءَ کان اڳ ته چئجي ته ڄٽ اڻڄاڻ هئس. پر پوءِ ته راهه رستي جو واقف ٿي ويس ته به بار بار الله بچايم. هڪ هنڌ جج ٿي ويس. ٻه ڀينر مون تي مهربان ٿي پيون. نالا ڪو نه لکندس وٽن سؤ ايڪڙ زمين ۽ لک روپيا روڪ به بئنڪ ۾ هئا. اڪيلو رهندو هئس. وجهه وٺي سج لٿي کان پوءِ مون وٽ آيون. مون ريهي ريبي کين واپس ڪري ڇڏيو. ٻئي سهڻيون ۽ ڦوهه جوانيءَ ۾ ويهن سالن کان گهٽ عمر جون هيون. بعد ۾ مون کي خط ۽ نياپا موڪلڻ شروع ڪيائون. مان اچي منجهانئن ڦاٿس ۽ پريشان ٿيس، ڳالهه پٽيوالن تائين پهچي وئي. ٻيهر به آيون پر مون کين انڪار ڪيو. امان اچي نڪتي انهيءَ کي جو انهي ماجرا جي خبر پئي سو ڇوڪرين کي گهرائي ڏٺائين. کيس وڻيون، سو مون کي سڏائي چيائين ته، ”سهڻيون آهن، ملڪيت واريون آهن. ڇاهيس، ٻه شاديون نه ڪبيون آهن ڇا؟“ مون هٿ ٻڌي معافي ورتي. انهن جي پوءِ چڱن گهرن ۾ شادي ٿي وئي.

هڪ دفعي شيخ عبدالستار وڪيل ميرپور خاص واري چيو ته، وٽس گاڏي آهي ’هل ته ڇنڇر آچر تي حيدرآباد گهمي اچون!‘ مون چيو، ’واهه واهه!‘ ڇنڇر ڏينهن روانا ٿياسين. انهيءَ ڏينهن حيدرآباد پهتاسين. پڪي قلعي پٺيان هڪ هوٽل هوندي هئي ”فردوس هوٽل“ ان جي به پٺيان گهٽيءَ ۾هڪ سيمينٽ جي پڪي جاءِ هئي. ان جو در کڙڪايائين. انهيءَ در مان نه، ٻئي پاسي کان هڪ ماڻهو آيو جو شيخ صاحب کان آڏي پڇا ڪري هليو ويو. ڪجهه دير کان پوءِ دروازو کليو ۽ اسان کي اندر سڏيو ويو.

صاف سٺي ٽائيلن واري جڳهه ۽ ٻه ڪمرا الڳ اوطاق نموني هئا. جهٽ ٻه ننڍيون نيٽيون ڇوڪريون ٽهڪڙا ڏينديون آيون. هڪڙي ته اچڻ سان شيخ صاحب سان ٻکجي وئي ۽ چٽ چم شروع ٿي وئي. مون کي اهڙو ناگوار لڳو جو بئگڙي کڻي اٿي کڙو ٿيس. چيم ته ”شيخ صاحب مان هلانوَ ٿو فردوس هوٽل ۾ تون اٿي اچجانءِ!“ سڀئي وائڙا ٿي ويا. شيخ صاحب ۽ سندس ڇوڪري چيو ته ”هي الڳ ڪمرو توهان جو آهي ۽ هيءَ ڇوڪري به. توهين وڃي آرامي ٿيو!“ مان چپڙي ڪري ٻاهر نڪري فردوس هوٽل ۾ ڪمرو وٺي ويهي رهيس. سڄو ڏينهن رات ويهي بيزار ٿيس. دل ئي دل ۾شيخ صاحب کي گاريون ڏيندو رهيس. هر ڪنهن جو گهمڻ ۽ مزو ڪرڻ جو معيار الڳ الڳ ٿو ٿئي. اسان جو گهمڻ هوندو هو گدوءَ ۾ ٻيڙيءَ تي چڙهي سير ڪرڻ ۽ ٻيڙيءَ ۾ ئي پلو پچارائڻ يا ڄام شورو المنظر تي وڃڻ. هي واٽ مون لاءِ بلڪل الڳ هئي.

ٻئي ڏينهن صبح سان وڃي شيخ صاحب جو دروازو کڙڪايم ۽ کيس ناراضگيءَ مان گهٽ وڌ چيم ۽ چيومانس ته سيگهه سان هلڻ جي تياري ڪري. ڪلاڪ ڏيڍ کانپوءِ آيو ۽ مونکي ميارون ڏنائين. ”مفت جو گُلر ـ مفت جي ماني، رنگين ماحول الڳ، تون ته ڪو صفا ڄٽ آهين. اجايو اسان جو مزو به خراب ڪري ڇڏيئه!“ چي ”چڱائي ويئي، اُلٽو مون تي ٿو ڪاوڙجين!“ هو به سچو. پر مان پنهنجي طبيعت کان مجبور، جيئن ڪا عورت مڙس سان وفادار هجي شايد اهڙو ئي جذبو زال سان وفادار ٿيڻ جو ٿئي ٿو الائي ڇا.

حيدرآباد ۾ جج هئس ته گلاب وڪيل جي جاءِ به اهڙو اڏو هئي. اتان به جان ڇڏايم. گلاب سان هڪ سيدياڻي ڇوڪري زال وانگر رهندي هئي. هڪ ڏينهن مونکي دانهن ڏنائين ته، گلاب کي سمجهاءِ شادي ٿو ڪري، ”ديکو ڀائي اب اسڪي ڪيا ضرورت هي؟“ کيس دلداري ڏنم. حقيقت ۾ باهه ٻاريل ئي منهنجي هئي جو گلاب کي چيو هيم ته ”شادي ڪري شرافت واري زندگي گذار!“، نه ته گلاب جا يار ته اهڙا هئا جو چوندا هئا ته ”ميان ريزڪيءَ مان ڪم پيو هلي ته اجايو ڳئون ڇو بيهارجي!“ نيٺ گلاب به ٻارن ٻچن وارو ٿي ويو، پر پهريائين هن سيدياڻي جي پنهنجي خرچ تي ڪاڄ ڪري شادي ڪرايائين.

وئڪيشن ۾ گلاب سان گڏ سندس ڪار ۾ ڪراچي گهمڻ آياسين. سڌو آيو جمال الدين جماڻي وٽ جو ڪئنٽ اسٽيشن جي پٺيان هڪ بنگلي ۾ رهندو هو. جماڻي صاحب لاڙڪاڻي جي لاهوري محلي جو ڪلارڪيءَ مان ايس ڊي ايم لاڙڪاڻي ۾، پوءِ ايس ڊي ايم ڪراچي ٿيو. وڏو هلندي پڄندي وارو ۽ يار ويس ماڻهو هئو. ڀٽو صاحب مٿس گهڻو مهربان هئو ۽ هو به ڀٽي صاحب سان ياريءَ جي هام هڻندو هو. آچر جو ڏينهن هئو ۽ جماڻي صاحب به واندو هو. ائين ڪندي آرڊر تي ٽي فيشن ائبل ڇوڪريون اچي پرگهٽ ٿيون. اڃا منجهند به ڪا نه ٿي هئي. هڪ ڇوڪري جماڻي صاحب وٺي ويو هڪڙي گلاب. وڃي ڪمرن ۾ بند ٿيا. ٽين ڇوڪري ويٺي رهي ۽ مان اخبار کڻي پڙهڻ لڳس. هن ڇوڪريءَ کي برو لڳو ۽ چيائين ته ”هم بهي کڙي هين راهون مين!“ مون اخبار رکي ساڻس حالي احوالي ٿيڻ لاءِ ڳالهايو. بيزار ٿيندي مون کي چيائين ته ”ٽي سوراخ آهن، مرضي تنهنجي آهي!“ اتي مون کي ڪجهه ڳالهه مٿي ۾ ويٺي ته مار! هي ته ڪو ٻيو معاملو آهي. مون واقعي ڪجهه حيران ٿيندي کيس چيو ته ٻه سوراخ ته مان سمجهي ٿو سگهان. اهو ٽيون سوراخ ڇا هي؟ ته چپن سان وات جو گولڙو ٺاهي آڱر سان اشارو ڪيائين ته ”هيءُ!“