واڳون، مُـُگر

Indian Muggar Crocodylus / Crocodylus palustris / واڳـون ، مُـگـر



سنڌ يا سڄي ھِند جو ھي واڳون، دنيا جي ٽن وڏن واڳن مان ھڪ آھي. ٻه ٻيا وڏا واڳون، ھڪ نيل درياھه جو ۽ ٻيو ھِند پئسفڪ واڳون آھي. سنڌي واڳونءَ جو ٻيو نالو Marsh crocodile آھي جيڪو بنگال، اتر ھندستان، نيپال، سنڌ ۽ ان کان پري اوڀر ايران تائين ملي ٿو.

ھي وڏا جانور 4 - 5 ميٽرن (13 - 16 فٽ) تائين وڏا ٿي سگھن ٿا. ھي تازي پاڻيءَ ۾ رھندو آھي پر ٻاڙي پاڻيءَ (brackish water) ۾، ڍنڍن، حوضن، بندن ۽ واھن ۾ به ھوندو آھي. سنڌ ۾ ڪن جابلو ڪُنڀن ۽ ڍنڍن ڍورن ۾ موجود آھي.

واڳونءَ جو ٻچو ھلڪو ناسي ٿئي ٿو. بالغ واڳونءَ جي پُٺيءَ جا افقي نوڪدار پٽا سرمائي رنگ جا ھوندا آھن، جيڪي عام طور تي پُڇ جي ڇيڙي وٽ گڏجي ختم ٿي ويندا آھن. ھن جانور جو دوناڙ ڳرو ۽ ويڪرو ٿئي ٿو، ۽ پٺيءَ تي مضبوط بڪتربند کل ٿئي ٿي. واڳونءَ جي ٻچن جي خوراڪ جيت، مڇيون، ۽ ٻيا غيرڪِرنگهيدار جانور آھن. ننڍا مُگر ڏيڏر، ڪِرڙيون، پکي ۽ ننڍا مماليه کائين ٿا. وڏا مُگر ٻڪرين ۽ مينھن کي به گـھليو وڃن. واڳون به ڪڇونءَ وانگر مڇيءَ جا ڄار ڦاڙي ڇڏيندو آھي، انڪري بنگله ديش ۽ ھندستان جا مھاڻا ان جانور مان خوش ناھن.

واڳون اوچتو حملو ڪندو آھي. جسم پاڻيءَ اندر لڪائي، فقط اکيون ڪڍي تاڙ ۾ ويٺو ھوندو آھي. ان مھل ايئن لڳندو آھي ڄڻ پاڻيءَ تي ڪو ڇيڻو ترندو ھجي. وڏو مُگر 1000 پائونڊ وزن جو ٿئي ٿو ۽ بنا ڪنھن تڪليف جي مينھن جيڏو جانور به پاڻيءَ ۾ گھلي وڃي ٿو. اھو گھات ھڻي ويھندو آھي ۽ موقعو ملندي ئي تمام تيزي ۽ طاقت سان جھڙپ ھڻي شڪار کي پاڻيءَ ۾ گھلي ويندو آھي ۽ پوءِ کائڻ شروع ڪري ڏيندو آھي. واڳون ٽولين ۾ ھوندو آھي ۽ ھڪ ئي شڪار کي منٽن ۾ ٽُڪر ٽُڪر ڪري کائي ويندا آھن.

ان کانسواءِ، واڳونءَ کي جيڪي مليو ۽ جڏھن مليو، ان کي گـھلڻ ۾ دير نه ڪندو آھي. واڳون خشڪيءَ تي به جسم کڻي پنڌ ڪري سگھندو آھي پر ان ريت ھن لاءِ شڪار ڪرڻ ممڪن نه ھوندو آھي. اھو پاڻيءَ ۾ يا ان جي ويجھو رھي ترندڙ مماليه يا ھيٺاھين اُڏار اڏامندڙ پکي جھٽي کائي سگھندو آھي.

نَر واڳون 2.75 ميٽر (8 فٽ) ۽ مادي ان کان ڪجھه ننڍي ٿئي ٿي. مادي لَڳ کان 40 ڏينھن پوءِ ڪا کڏ کوٽي ان ۾ آنا لاھي ٿي. کڏ کوٽڻ کان اڳ ھوءَ ٽي چار آزمائشي کوٽايون ڪندي آھي ۽ 80-82 ڊگريون فئرنھائيٽ تي پنھنجي حقيقي کڏ کوٽيندي آھي ۽ ان ۾ 30-35 (ان کان وڌيڪ به) آنا لاھي کڏ کي ڍڪي ڇڏيندي آھي ۽ پوءِ ان جو نشان به ماحول ۾ لڪائي ڇڏيندي آھي. مادي ٻه مھينا ان کڏ جي حفاظت ڪندي آھي. ٻچا ڦُٽڻ مھل نَر ۽ مادي ٻيھر کڏ کوٽي ڦُٽل ٻچا توڙي آنا وات ۾ کڻي نرسري تلاءَ ۾ ڇڏيندا آھن ۽ ايندڙ ٻن سالن تائين انھن جي سنڀال ڪندا آھن. نَر واڳون ٻچن جي سنڀال ۾ ماديءَ کان وڌيڪ جذباتي ھوندو آھي. واڳونءَ جو آواز تمام ٿورن ماڻهن ٻُڌو آهي. اهو لڳ جي مند ۾ ڪڏهن ڪڏهن مختصر رنڀ ڪندو آهي.