آزاد رهڻ جو حق ڦري نٿو سگهجي؟

20 سيپٽمبر 1995ع
آزاد رهڻ جو حق ڦري نٿو سگهجي؟

ڇا اهي لفظ ڪنهن سياستدان کي سونهن ٿا ته ”هي بدمعاش ۽ بي ضمير صحافي اڄوڪن حڪمرانن کي جمهوري حڪمران ڪوٺين ٿا.“؟ داڪٽر دودو مهيريءَ جي آزاديءَ لاءِ جدوجهد پنهنجي جاءِ تي. سياسي ڪارڪنن جون گرفتاريون ۽ جيل سينگارڻ جي روايت به پنهنجي جاءِ تي. حق سچ لاءِ رياستي تشدد سهي، ڦاهي گهاٽن ۾ ڪنٽوپ کي موڙ سمجهي پائڻ واري صديون پراڻي ريت به پنهنجي جاءِ تي پر... ڇا اها به ڪا ٻولي آهي، جيڪا ترقي ۽ جمهوريت جي دعوا ۾ ڳالهائي وڃي؟ سنڌ جي شهيدن جي لسٽ ۾ فقط هڪ تنظيم جا اڳواڻ ۽ ڪارڪن موجود نه آهن. هر شهيد پنهنجي ضمير تي هلي رهيو آهي. ڇا ڪانهن هڪ فرد کي اختيار ڏئي سگهجي ٿو ته هو ڪنهن ٻئي سماجي ڪارڪن جي باضمير ۽ بي ضمير هجڻ جون فتوائون جاري ڪري؟ بهتر آهي ته فيصلو سنڌي قوم پاڻ ڪري.
جيڪڏهن رياست دهشتگردي ڪري رهي آهي ۽ ان کي ”قانون نافذ ڪرڻ“ جو نالو ڏنو وڃي ٿو، يا جيڪا ايم ڪيو ايم دهشتگردي ڪري رهي آهي، ۽ ان کي ”فاشزم“ جو نالو ڏنو وڃي ٿو، يا جيڪڏهن ڪي مذهبي تنظيمون دهشتگردي ڪري رهيون آهن ۽ ان کي ”بنياد پرستيءَ“ جو نالو ڏنو وڃي ٿو ته پوءِ ان لهجي کي ڇا چيو وڃي جنهن لاءِ ٻين لاءِ ”بدمعاش ۽ بي ضمير“ جهڙا لفظ استعمال ڪيا وڃن ٿا؟ دليل پنهنجي جاءِ تي سڀ کان طاقتور هٿيار آهي ۽ تنقيد ڪرڻ جو حق سڀني کي آهي. پر، جڏهن دليل کي طاقتور بنائڻ لاءِ لهجو بدلجي وڃي ته پوءِ دليل بيڪار ٿي ويندو آهي. ڏوراپو ڏيڻ هڪ ڳالهه آهي ۽ فتوا ڏيڻ ٻي ڳالهه. افسوس! ڊاڪٽر دودو مهيري جي آزادي لاءِ آواز اٿارڻ مهل دليل جي بدران فيصلا صادر ڪرڻ جي ڪوشش ۾ اها ڳالهه نظر انداز ڪئي وئي ته اسان 1995ع ۾ بيٺا آهيون ۽ اڄ سنڌ ۾ انهن لهجن کي رد ڪيو وڃي ٿو، جيڪي اڳي هئا.
جيستائين ڊاڪٽر دودو مهيريءَ جي آزاديءَ جو سوال آهي، ڪير اهي جيڪو اهو نه چوندو ته ڊاڪٽر سان انصاف ٿئي. رڳو دودو مهيري ئي ڇو؟ اهي سڀ سياسي قيدي آزاد ٿيڻ گهرجن جن پنهنجي ضمير جي آواز تي حق سچ لاءِ جاکوڙيو. پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت کي اها ڳالهه پاڻمرادو سمجهڻ گهرجي جيڪا ڪنهن کي ڏوهاري سمجهي ٿي ته ان سان جوابدار ”ڏوهاري“ نٿو بڻجي. سمجهڻ سان ڪهڙو فرق ٿو پوي؟ سياسي ماڻهو ”حڪومت جي سمجهه“ جي ڪري جيل ۾ پيل آهن ته ان ۾ قيدين جو ڪهڙو ڏوهه آهي؟ ماڻهو، قيد خانن ۾ رهڻ لاءِ ڪو نه ڄائو آهي، آزادي هن جو حق آهي، جنهن کي محض ”حڪومت جي سمجهه“ جي بنياد تي ڦري نٿو سگهجي. حڪومت وٽ جيڪڏهن ڪيس هلائڻ لاءِ ڪجهه به ڪونهي ته پوءِ قيدي هڪدم آزاد ٿيڻ گهرجن پر جيڪڏهن واقعي ڪجهه آهي ته ڪيس عام عدالتن ۾ شروع ڪري قيدين کي ڪيس وڙهڻ جو موقعو ڏيڻ گهرجي. نالو ڪمائڻ لاءِ بدنامي کڻڻ ضروري نه آهي.