آمريڪا ۾ اقتصادي ۽ سماجي گهوٽالو

�ندا نظر ايندا. بي روزگاريءَ سبب جسم فروشي جون جدا انتهائون آهن.

پر جيڪڏهن بيروزگاريءَ سبب بدامنيءَ جو چڱي طرح مشاهدو ڪرڻو آهي ته ان لاءِ برونڪس ۽ بروڪلين وارن علائقن جو مثال ڪافي آهي، جتي ڪارن سان گڏ گورا به رهن ٿا پر انهن علائقن ۾ يقيني طور تي ڪارا واضح اڪٿريت رکن ٿا. انهن علائقن جي ڪن مهڙ وارن هنڌن تي نمايان طور تي اهڙا بورڊ به نظر ايندا جن تي لکيل هوندو آهي ته ”خبردار.... سياح خبردار رهن.“ وغيره وغيره. هنن علائقن ۾ اهو ممڪن نه آهي ته ڪو اجنبي اندر گهڙي وڃڻ کانپوءِ صحيح سلامت ۽ نقصان کائڻ کانسواءِ باهر نڪري اچي. اتقاف سان جيڪڏهن ڪو مهمان ان علائقي ۾ اندر ڪار ڪاهي ويو ۽ صرف 10-15 منٽن لاءِ گاڏي بيهاري ڪنهن گهر ۾ ويو ته کيس موٽڻ تي اها نظر نه ايندي. ايتري دير ۾ ان جون ڪلون ۽ پرزا ٽائر ۽ ٻيا تفصيل کلي دڪانن تي وڪامجڻ لاءِ پهچي چڪا هوندا آهن ۽ گاڏيءَ جو پڃرو ڪنهن بٺي ۾ پگهرجي شڪل مٽائي چڪو هوندو آهي.

انهن علائقن ۾ بدامنيءَ واري صورتحال کي منهن ڏيڻ لاءِ سرڪار ڪجهه سالن کان هڪ عجيب رستو ڳوليو آهي. هن علائقي جا ماڻهو چيڙاڪ، ڦڏئي ۽ نشي جا بيحد عادي آهن. اهو به سبب آهي جو نشو وٺڻ لاءِ اهي ماڻهو سولائيءَ سان قتل به ڪري وجهن ٿا. سرڪار، علائقي ۾ اهڙيون اسپتالون لولڻ جي اجازت ڏني آهي جيڪي مقامي ماڻهن جو نشي جي علاج جي بهاني ٽيسٽ لاءِ ڪجهه سي سي رت وٺن ٿيون ته جيئن اهي گهٽ ۾ گهٽ ڪو ٻيو ڏوهه نه ڪن. سرڪار، اسپتالن کي ان ڪم جي عيوض ۾ ٽيڻ ۽ چؤڻ تي رقم ادا ڪري ٿي. دلچسپ صورتحال اها آهي ته انهن علائقن ۾ ملڪي ماڻهو خوف وچان اسپتال کولڻ لاءِ تيار نه آهن، جڏهن ته پاڪستاني ۽ هندوستاني ماڻهو پنهنجيون زندگيون داءَ تي هڻي اهو ڪم (ڌنڌو) ڪري رهيا آهن. اهي اسپتالون باقاعدي مورچن وانگر آهن، جن ۾ ڊاڪٽر صاحب لڪي ويهن ٿا ۽ مريض جي دروازو کڙڪائن تي پهرين ننڍڙي دري مان ليئو پائي ڏسن ٿا ۽ پوءِ مريض کي اندر اچڻ ڏين ٿا.

آمريڪا جي حڪومت اسپتالن جي ان ٽڪساٽ کان چڱيءَ طرح واقف آهي ته ڪنهن به سرڪاري جو علاج نٿو ٿئي، پر ان کي ڇا ڪجي ته اهو ان جو پنهنجو ئي قائم ڪيل ڍونگ آهي.

آمريڪي ماڻهو ان ۾ خوش آهن ته ڪن ڪن علائقن ۾ هڪ ميل تي 40-40 پوليس وارا ڊيوٽي ڏين ٿا ۽ ڌاڙي بابت فون تي اطلاع ڪرڻ کانپوءِ پنجن منٽن جي اندر اندر پوليس واردات واري ماڳ تي پهچي ٿي. پر اها به حقيقت آهي ته چوري ٿيل سامان جي هٿ اچڻ جي شرح 5 سيڪڙو به نه آهي.

جنهن معيشيت جو آڌار حقيقي پيداوار بدران جوڙ ڪٽ تي ٻڌل هوندو آهي. اهو سماج اندر ئي اندر کوکلو هوندو آهي ۽ اهو پنهنجي کوکلائپ ختم ڪرڻ لاءِ اوڙي پاڙي مان پٽ پٽان ڪندو آهي. ان کي ”وڻ ويڙهي اقتصاديات“ چئجي ته مناسب ٿيندو. اهو ئي سبب آهي جو آمريڪا ٽين دنيا جي ڪمزور ملڪن کي پنهنجا مفاد آمريڪي معيشيت سان ڳنڍڻ لاءِ مجبور ڪري ٿو ۽ ننڍن ملڪن جي پگهر پورهئي واري ڪمائيءَ کي نت نون بهانن سان ميڙي وڃي ٿو. اهو بلڪل ايئن آهي جيئن ڪو سود خور واپاري قرض تي ڪا شيءِ وڪڻي ۽ ان قرض تي ابتڙ وياج وٺي جو مور پنهنجي جاءِ تي قائم دائم رهي ۽ مقروض سڄي حياتي وياج ڀريندو مري وڃي ۽ جيڪڏهن ڪنهن ڀيري وياج به ڀري نه سگهي ته سودخور کان ٻيو قرض کڻي اڳوڻو وياج پورو ڪري. مثال لاءِ آمريڪا جي ڏکڻ ۾ واقع ميڪسيڪو تي نظر وجهي سگهجي ٿي، جيڪو تيل پيدا ڪندڙ ملڪ آهي. دنيا ۾ جنهن هنڌان تيل نڪرندو آهي اهو ملڪ ۽ ان جا ماڻهو خوشحال ٿي ويندا آهن. پر تعجب وري اهو آهي ته ميڪسيڪو جا ماڻهو وڌيڪ غريب ٿي ويا آهن. ان جو ڪارڻ به ان کانسواءِ ٻيو ڪجهه نه آهي ته جوڙڪٽ تي ٻڌل معاهدن موجب ميڪسيڪو پنهنجو تيل آمريڪا کي آمريڪا جي مرضيءَ جي اگهن تي وڪڻڻ لاءِ ٻڌل آهي، گهڻ قومي ڪمپنيون جن جا حق واسطا گهڻو تڻو آمريڪا سان هجن ٿا، تيل جي آمدنيءَ جا سمورا حساب ڪتاب ۽ منافعا ڏاڍي سولائيءَ سان آمريڪا منتقل ڪري ڇڏين ٿيون.

انهن حقيقتن جي باوجود، اسان جا ڪن آمريڪي اثر رسوخ بابت عجيب غريب پرچار ٻڌندا رهن ٿا ۽ ٽين دنيا جي عوام جي ذهنن تي اهڙو تاثر وڌو وڃي ٿو ته ڄڻ دنيا ۾ انسان ذات جي تقدير ٺاهڻ آمريڪا جي هٿ ۾ آهي. جنهن جي مرضيءَ کان سواءِ ڪجهه به نٿو ٿي سگهي. پر جڏهن آمريڪي سماج جي کوکلائپ جون حقيقتون ماڻهوءَ آڏو ظاهر ٿين ٿيون ته اها پروپئگنڊا پنهنجي اهميت وڃائي ويهي ٿي.