ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-11-04
داخلا نمبر 922
عنوان اسماعيل شاهه جي ڇٽي
شاخ منڇر گورک گاج دنيا
پڙهيو ويو 1204
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
اسماعيل شاهه جي ڇٽي
هليليءَ جي مقبرن کان ٿورو پاسيرو پر هڪ ڪشادي بُٺيءَ جي چوٽيءَ تي هڪ اڪيلي ۽ قديم چوکنڊي بيٺي آهي، جنهن کي مقامي ماڻهو ’اسماعيل شهه‘ چون ٿا. قبر تي ڪو به ڪتبو يا لکت نه آهي، انڪري قبر جي صاحب جي ذات تڪراري ٿي پئي آهي. مقامي جمالي قبائل چون ٿا، ”شايد اهو سيد نه پر جمالي ئي هجي!“
جمالي ! پر ڪير؟ ان جو نالو ۽ شجرو ڇا آهي؟ ۽ ان جي تصديق ڪير ڪندو؟ في الحال ته سڀ ڪجهه اونداهيءَ ۾ آهي. البت هي ڇٽي ڪجهه اهڙي آهي جيئن سيوهڻ ۾ ’قلندر جي ڪشتي‘ هئي. بنا ڪنهن شڪ شبهي جي هيءَ سنڌ جي قديم ترين ڇٽين مان هڪ آهي. ان جي گنبذي ڇت جو خاص انداز ان جي قدامت ڏانهن واضح اشارو ڪري ٿو. ان ڇٽيءَ جي ويجهو ٻي ڪا به قبر يا قبرستان نه آهي، ۽ قدامت ۾ جنگواڻين جي مقبرن کان به پراڻي ڏسجي ٿي. هي ڇٽي مقامي هيڊي پٿر مان تراشيل ٿنڀن ۽ بلاڪن سان اَڏيل آهي. اَٺن ٿنڀن تي مشتمل هن چؤڪور ڇٽيءَ جي چئني ڪُنڊن تي هڪ هڪ ۽ هر هڪ پاسي وچ تي هڪ هڪ ٿنڀو مضبوطيءَ لاءِ ڏنو ويو آهي.
ڇٽي پاڻ ته پوريءَ طرح سلامت بيٺي آهي پر قبر ڊٺل آهي. ان کي شايد کوٽيو يا هٿ سان ڦِٽايو ويو آهي. ٿنڀن ۾ استعمال ٿيل ٿنڀن جون ڪُرسيون چؤڪور آهن، انهن ئي ٿنڀن جو هيٺيون اڌ گهڙاوت ۾ چؤڪور ۽ مٿيون اڌ اَٺ ڪُنڊو آهي. سَرسُتون ٻِٽا پر ٻئي حصا هڪ ٻئي کان ڌار آهن. اهڙو مثال سنڌ ۾ مونکي ٻيو ڪٿي به ڪونه ٿو سُجهي. هيٺئين سَرسُتون جي گهڙاوت گولائيءَ ۾ ۽ خانن دار اُڪر جي ٻن قطارن ۾ آهي، انهن جي مٿان سادا چؤموکا سَرُستون رکيا ويا آهن جن تي سردر ٽيڪيل آهن. سَردرن کي اٺاس ۾ بدلائي انهن تي پنج گول بار رکي گنبذ جي وچ تي ڦُولدار سَرڻ (سُرنهڻ يا کانجُو (keystone/central stone ڀِچايو ويو آهي. سردرن تي ڪنگرا رکيا ويا آهن جن مان اڪثر ڊهي پيا آهن. ڇت تي نمايان ۽ گول نيل رکي وئي آهي ۽ ڪُنگرن جي پويان جمع ٿيندڙ برساتي پاڻيءَ جي نيڪال لاءِ سوراخدار نيسارو به ڏنو ويو آهي. ڇِت جا اندريان بار گهڙيل آرائشي آهن. ڪن بلاڪن تي به آرائش آهي.
22 جنوري 2007
ڪاڇي جي هن علائقي ۾ منڇر کان اولهه وارين سڀني نئن جا وهڪرا آهن: انگئي، هليلي ۽ نئنگ، کنڌاڻي، گاڏهي جيڪا نئه انگئيءَ مان نڪري نئنگ سان ملي ٿي. ڪُڏڻ ٽنڊي رحيم وٽ آهي. هي نئن جو ڪافي پيچيدو ۽ وَروڪڙ سرشتو آهي، جيڪو نقشي کان سواءِ سمجهڻ محال آهي. هن ڀيري ڪاڇي ۾ مون سان عزيز رانجهاڻي، عباس جنگواڻي ۽ بخاري صاحب گڏ هئا.