اقليت جي مٺ ۾ اڪثريت

14 سيپٽمبر 1995ع
اقليت جي مٺ ۾ اڪثريت

مسلم ليگ (ج) جي وڏي وزير واري سيٽ وري به مسلم ليگ (ج) کي ملي ۽ سردار محمد عارف 152 ووٽ کڻي پنجاب جو نئون وڏو وزير ٿي ويو ۽ هن کان اڳ پنجاب جو هڪ پاپي شينهن فقط ستن منٽن ۾ پنهنجي گڦا مان ٻاهر نڪري ويو، سياسي ايوان ايڏي ئي طاقتور شئي آهي. ميان نواز شريف جا سمورا سياسي ڄار ۽ پنجوڙ گڦا جو منهن بند ڪري نه سگهيا توڻي جو هن مسلم ليگ (ج) ۽ مذهبي جماعتن کي بار بار منٿ ڪئي ۽ چيو ته ”موقعو اٿو ته فقط هي.... وقت لنگهي ويو ته پوءِ ڪجهه به ڪو نه ٿيندو.“ اهو سمجهڻ درست نه ٿيندو ته نواز شريف منظور وٽوءَ سان سچو هو. اهو وٽو ئي هو جنهن نواز شريف کي ڏينهن جا تارا ڏيکاريا هئا. نواز شريف اصل ۾ وٽوءَ سان کيڏي رهيو هو. هن وٽوءَ جي حمايت ۾ بيان حب عليءَ ۾ نه، بغض معاويه ۾ پئي ڏنا، نواز شريف محض هڪ ڪوڙڪي رکي هئي ته من ان ۾ مسلم ليگ (ج) ڦاسي پوي!
پر وقت لنگهي ويو، نه منظور وٽوءَ جي حڪومت ٺهي سگهي ۽ نه ميان نواز شريف جو ڪو ٻيو خواب پورو ٿيو. پيرپاڳاري جهڙو جهونو سياستدان به هن ڀيري ستارن جي چال کي پوري طرح نه سمجهي سگهيو ۽ وٽوءَ کي بچائڻ واريون پير صاحب جون اهي ڪوششون ڪامياب نه ٿيون، جن لاءِ پاڻ لاهور وڃي ٽڪي پيو هو. هاڻي جڏهن پنجاب جي بحران جو ٻيو ۽ ٽيون مرحلو به لنگهي ويو آهي، پير صاحب پاڳارو ۽ نوابزادو نصرالله خان ڊگهي حال احوال کانپوءِ وري ان نتيجي تي پهتا آهن ته ” پيپلز پارٽيءَ جي تسلط جو گڏجي سڏجي ئي مقابلو ڪري سگهجي ٿو.“
اهو ئي نتيجو هو جنهن تي پير صاحب ۽ نوابزادو صاحب پنهنجن ٻين ستن ستارن سان قومي اتحاد جي شڪل ۾ 1977ع ۾ پهتا هئا. اڄ 1995ع ۾ وري به ساڳي نتيجي تي پهتا آهن. لڳي ايئن ٿو ته پاڪستان جي سڄي مخالف ڌر جي قوت پيپلز پارٽيءَ جي مخالفت مان ڦٽي ٿي. جيڪڏهن اڄ پيپلز پارٽي ڪنهن سبب جي ڪري گم ٿي وڃي ته غالباً سڀني سياسي پارٽين جو پئٽرول کپي ويندو. جنهن به شخص خليل جبران جو ”شيطان“ پڙهيو آهي، هن کي وڌيڪ بهتر احساس هوندو ته شيطان جي وجود تي هوندو آهي. جيڪڏهن شيطان نه هوندو ته پادريءَ جو ڪهڙو ڪارج باقي رهندو؟ اسان جي ملڪي سياست ۾ بيشمار ڪردار آهن، ڪهڙو ڪردار ڪٿي بيٺو آهي؟ ڪير شيطان آهي ۽ ڪير پادري؟ اهو فيصلو ڀلي ته هرڪو پنهنجي سمجهه سان ڪري!
جيڪا ڌر 1977ع واري نتيجي تي 1995ع ۾ ٻيهر پهتي آهي، ڇا ان کان مارشل لا جا ڪارا 11 سال به وسري ويا آهن؟ ڇا ايم آر ڊي به وسري وئي؟ ڇا ايم ڪيو ايم جي حقيقت تان به اک هٽي ٿي وڃين؟ پير صاحب پاڳارو ته سدائين ساڳئي جاءِ تي بيٺو هوندو آهي. پوءِ ڪو ان کي پير جو ڳوٺ چوي، ڪراچي چوي، لاهور چوي يا جي ايڇ ڪيو چوي، هو جتي به هوندو آهي اها جاءِ ڀلاري ٿي پوندي آهي. اڪثرڪري ڀليون جايون ڳريون به هونديون آهن ڇاڪاڻ ته اتي نيڪ ۽ بد روح به ايندا اهن. پر نوابزادي نصرالله خان کي ڇا ٿيو وڃي جيڪو ڪالهه تائين ”ظلمت کي ضياءَ ۽ سرسر کي صبا“ چوڻ وارن تي ڦٽڪار وجهندو هو؟
خبر نه آهي ته ڇو تاريخ جو ڦيٿو اڳتي چوريندي چوريندي اڳواڻن جا ذهن اوچتو ئي اوچتو اونڌي قلابازي کائي اڌ ۽ چوٿائي صدي پوئتي ڇڏيل ماضيءَ ۾ ٽٻي هڻڻ چاهيندا آهن؟ ڳالهه اها آهي ته عادت نه ويندي آهي. ننڍپڻ جي سنگتين سان پيريءَ ۾ ڪچهريون ڪرڻ سان وڌيڪ لطف ملندو آهي، نئين صديءَ ۾ ته نوجوانن ۽ نون خيالن کي وڃڻو آهي، ان صديءَ سان پير صاحب ۽ نوابزادي جو ڪهڙو تعلق؟ سندن وس پڄي ته جيڪر وقت کي 1977ع جي ڪلي سان ٻڌي پيا ڏهن۽ کير مکڻ سان جاوا ڪن. شڪر اهي ته وقت ڳئون نه آهي ۽ اها ڪنهن جي ملڪيت به نه اهي، خدانخواسته جيڪڏهن ايئن هجي ها ته هن وقت پڪ ئي پڪ ڪنهن ڏاڍي مڙس جي واڙي ۾ بيٺل هجي ها.
سردار محمد عارف پنجاب جو وڏو وزير ڇو ٿيو؟ پيپلز پارٽيءَ وارا ڀلي ان کي قسمت کان وڌيڪ بدقمستي چون پر اها اڃا به ڪا ٻي شيءَ آهي هي جوڙ، ڪٽ، ونڊ، ضرب، وياج ۽ نري وياج جو سوال آهي، جنهن جو جواب اهو ئي نڪرڻو هو. بقول محترمه جي، ”جڏهن ڪرڪيٽ جي راند ۾ بس اهي ئي رانديگر هجن ته پوءِ توهان کي انهن مان ئي چونڊ ڪرڻي آهي ۽ پنهنجي ٽيم مضبوط ۽ مڪمل ڪرڻي آهي.“ جواب ظاهر آهي ته پيپلز پارٽيءَ وٽ پنهنجي ٽيم به مڪمل نه آهي ۽ جيڪا به آهي ان کي ڪرڪيٽ جي سليڪشن ڪميٽيءَ جو ٿورائتو ٿيڻ گهرجي. باقي اها ڳالهه ثابت ٿي چڪي آهي ته انهن ۾ ميدان مارڻ ۽ ڇڪا هڻڻ جي ڪيتري نه صلاحيت آهي!
جوڻيجو گروپ کي وڏ وزارت ملڻ واري واقعي کي فقط پنجاب جي سرحدن اندر ڏسڻ مناسب نه آهي. اها ئي صورتحال اسلام آباد ۾ آهي، اها ئي صورتحال پاڪستان جي ٻين صوبن ۾ آهي ۽ اها ئي صورتحال کٽمنڊو ۾ آهي. ٿي سگهي ٿو ته ايئن اپکنڊ جي ٻين ملڪن ۾ به هجي! ڇا اهو محض اتفاق آهي؟ ڪڏهن ڪڏهن ”غيبات“ جي رٿابندي ايڏي زبردست هوندي آهي جو منطقي نتيجا به اتفاق لڳندا آهن. اپکنڊ جي ملڪن اندر هنڌ هنڌ سياسي تواز هڪ مڻ تي هڪ ڇٽانگ جي فرق سان ساهميءَ ۾ لڏي رهيو آهي. ان جو فائدو انهن کي ٿئي ٿو، جيڪي اڌ پاءُ جيترو وزن رکن ٿا. اهو اڌ پاءُ جنهن پڙ ۾ پئجي وڃي ان جو پاسو ڳرو.
نيپال جي ڪميونسٽن جو ڪهڙو ڏوهه ثواب هو جو سندن حڪومت جو لغڙ منٽن ۾ ڪاٽا ٿي ويو؟ ڪامريد من موهن اڌيڪاري ته اڃا ڪرسيءَ تي ٺهي ويٺو به ڪو نه هو. نيپالي ڪانگريس ۽ نيپالي ڪميونسٽ اتحاد جي وچ ۾ سيٽن جو توازن به ايئن ئي آهي، جيئن پاڪستان ۾ پيپلز پارٽيءَ ۽ مسلم ليگ (ن) جو آهي. لڳي ٿو ته ڪامريڊ من موهن اڌيڪاريءَ سڄي عمر رڳو انقلاب آڻڻ جي آئيني طريقن تي سوچڻ ۾ وڃائي ڇڏي. هن کي ڪانگريس جي بلائن جي جوڙ ڪٽ ۽ ونڊ ضرب وارا حساب ڪرڻ ئي ڪو نه آيا. هن ۾ محترمه جيترو تجربو هو ۽ نه توانائي، انقلاب ٻي ڳالهه آهي ۽ ايوانن ۾ جوڙ ڪٽ ٻي ڳالهه آهي.
هڪ مڻ ته هڪ ڇٽانگ جي فرق سان سڄي اهميت اڌ پاءُ واري جماعت کي ملي ٿي. اسان ڏٺو ته مرڪز ۾ پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت ٺهي پر پنجاب ۾ پيپلز پارٽيءَ کي پنهنجو حق ڇڏڻو پيو. جيڪڏهن ايئن نه ڪيو وڃي ها ته مسلم ليگ (ن) ساڳئي فارمولا سان حڪومت ٺاهي ها. ثابت ٿيو ته جڏهن ٻه وڏيون جماعتون هڪ ٻئي خلاف شديد ٽڪراءُ ۾ اچي وڃن ته ان جو فائدو ڪا طاقتور اقليت حاصل ڪندي آهي. اهو ئي فائدو پنجاب ۾ مسلم ليگ (ج) حاصل ڪيو ۽ اهو ئي فائدو ڪراچيءَ ۾ ايم ڪيو ايم وٺڻ جي ڪوشش ڪري رهي آهي.
جمهوري اصولن جي تقاضا آهي ته وڏيون جماعتون ٽڪراءُ واري حالت مان نڪري اچن ۽ هڪٻئي جون سهڪاري ٿين. سياسي مخالفت کي جاني دشمنين جو درجو نه ڏين ۽ رانديگرن ۽ قومي ڪارڪنن جي روح سان ملڪي مفادن کي سنڀالين. جيڪڏهن ڪنهن اقليت سان سوديبازي ممڪن آهي ته پوءِ ڪهڙي ڪارڻ هڪ وڏي جماعت سان اتحاد ۽ دوستي ممڪن نه آهي؟ پاڪستان جي حڪومت ۽ مخالف ڌر کي جيڪڏهن ڳالهه سمجهه ۾ اچي ته سمجهائي. جناب اهو ئي عوام جي ڀلي ۾ آهي ۽ اهو ئي توهان جي پنهنجي ڀلي ۾ آهي ته مهرباني ڪري پاڻ ۾ ٺهي وڃ�