امر جليل

هن سان ڪچهرين جو موقعو نه مليو، بس ڪڏهن ڪلفٽن ۾ دوائن جي ڪنهن دڪان تي يا وري ڪڏهن اسٽيشنريءَ جي ڪنهن دڪان تي مختصر ملاقات ٿيندي هئي ته ڪچهريءَ جي سڪ اڃا به وڌي ويندي هئم.
بابا سائين 2004ع جي اڌ ۾ منهنجي هٿ مان پنهنجي آڱر ڇڏائي اڳتي نڪري ويو ته آئون خاموش ڪچهرين کان به رهجي ويس. 2007 جي مهڙ ۾ منهنجو ساٿي دوست انورپيرزادو به هٿ ڇڏائي ويو ته ويتر اڪيلو ٿي پيس. منهنجا ادبي سنگت جا دوست فقير محمد لاشاري، عبالرحمان نقاش، هدايت منگي، ڪيهر شوڪت گهڻو اڳ ساٿ ڇڏي چڪا هئا. منهنجي دل چوندي هئي ته ڪڏهن امر جليل سان ڳالهائجي، اندر اورجي، راهه ڳولجي ... هڪ ڏينهن امر صاحب کي فون ڪيم ”سائين ٿورو وقت گهرجي، بس ڏهه پندرهن منٽ، وڌيڪ نه!“ چيائين”ها ڇو نه؟ ايندڙ هفتي گڏجي ويهنداسين!“ پر ملاقات نه ٿي.
جُون 2011 ۾ آڪسفورڊ يونيورسٽي پريس ۾ 10 سال نوڪريءَ کان پوءِ جڏهن ڪانٽريڪٽ ختم ٿيو ته آئون اِنڊؤمينٽ فنڊ ٽرسٽ ۾ ريسرچ ۽ پبليڪيشن جي ذميواريءَ تي آيس ته اتي عابده پروين جي آواز ۾ ڳاتل شاهه لطيف جي ڪلام جي انگريزي ترجمي تي ڪم هلي رهيو هو. حميد آخوند صاحب ٻڌايو ”جليل ترجمي تي وڌيڪ ڪم ڪندو، گڏجي ان ڪم کي اڪلائبو ته بهتر ٿي پوندو!“ اها مون لاءِ خوشگوار خبر هئي ته آئون امر جليل سان ڪنهن پروجيٽ ۾ ڪجهه وقت ئي سهي، گڏجي ڪم ڪندس!“ جلد ئي اهي ڏينهن آيا. موضوع شاهه لطيف جي شاعري، ۽ ساٿ ڌڻي امر جليل هجي ته ڇا ڳالهه ڪجي! ڀٽائيءَ جي ٻولي ۽ خيال کي انگريزي ٻوليءَ ۾ آڻڻ وڏي جاکوڙ جو ڪم آهي. آخوند صاحب ۽ امر جليل ٻنهي ڀٽائيءُ جي بيتن ۽ روح کي سمجهڻ ۾ دير نه ٿي ڪئي، پر معنائن جا تهه هر پڙهڻيءَ سان بادلن وانگر هر هر نئون روپ وٺي ٿي آيا. انهن ئي ڏينهن ۾ امر جليل سان سُٺيون ڪچهرين ٿيون، جيڪي منهنجي لاءِ هڪ حاصلات کان گهٽ نه آهن. مون هن کي هڪ جمالي فقير جي روپ ۾ ڏٺو، الائي ڪيئن سندس تحريرن ۾ ايترو جلال ٿو اچي وڃي جو پاڻ کي جمالي درويش سمجهندڙ به هن کي پڙهي جلال ۾ ڳاڙها ٿيو وڃن!
ان ڏينهن (24 آڪٽوبر 2012 تي) منهنجي آفيس ۾ هڪ سنڌي نوجوان ۽ هن سان گڏ هڪ اردو ڳالهائيندڙ مولوي صاحب به آيو ۽ ميار جي لهجي ۾ چيائون ته امر جليل صاحب ڪنهن ”ڪلاس روم“ پروگرام ۾ سندن مرشد حسين شاهه بخاريءَ تي بيجا تهمت رکي آهي ته هو هِندن کي زبردستي مسلمان ٿو ڪري، يا هو ڪو طالبان طرز جو سلسلو رکي ٿو، ان ڪري آئون امر صاحب کي چوان ته هو پنهنجي خاص انداز ۾ اها تهمت واپس وٺي. آئون ان سنڌي نوجوان کي ايترو سڃاڻان ته هو 95 ـ1994 ڌاري برسات اخبار ۾ ٽائپسيٽر/ ڪمپيوٽر آپريٽر هو، ان ئي دوران هن اڇي پڳڙي پائڻ شروع ڪئي. پوءِ، آئون برسات ڇڏي بٺوري هليو ويو هئس. ٻيهر مون هن کي ktn چئنل جي آفيس ۾ ڏٺو جتي فلمون ايڊٽ ڪندو هو/ اڃا به اتي ئي آهي. قربان مون وٽ ڇو آيو؟ هن کي شايد ڪن دوستن صلاح ڏني هئي ته امر سان ڳالهائڻ جي همت ڪو به نه ڪندو، تون بدر ابڙي کي چئه.! مون اهڙي پرائي ميار امر صاحب کي ڏيڻ ڪونه ٿي چاهي، ”آئون ڇو استعمال ٿيان؟“ آئون ڪافي ڪلاڪ سوچيندو رهيس ته ڇا مون کي جليل صاحب کي هوشيار رهڻ لاءِ چوڻ گهرجي يا نه؟ پوءِ مون مناسب سمجهيو ته آئون اها ڳالهه امر صاحب کي ضرور ٻڌايان، جيڪا ٿي گذري آهي. مون جليل صاحب کان معافي به گهري ته مون کيس ڪا پريشان ڪندڙ ڳالهه ٻڌائي آهي.
امر صاحب (اکين جي آپريشن کان پوءِ) اڃا ان ئي ڏينهن صحت جو غسل ڪيو هو، اها ڳالهه به امر صاحب پاڻ ئي ٻڌائي، نه ته مون کي سندس آپريشن جي خبر به ڪونه هئي. ”هُو ڇا ٿا چاهين؟ ڇا هو مون کي ماريندا، ڌمڪي ٿا ڏين؟“ امر صاحب مضبوط لهجي ۾ ڄڻ ايئن پئي چيو ’هو (سخت گير مذهبي ماڻهو) مون سان سڄي عمر دشمني ڪندا آيا آهن، جيڪا ڪا نئين ڳالهه نه آهي‘ ”هو ضرور توهان سان رابطي ۾ هوندا، هنن کي چئجو ته آئون عيد کانپوءِ ايندڙ هفتي کين ٽي وي تي روبرو جواب ڏيندس!“ امر جليل جو لهجو جمالي فقير مان بدلجي جلالي ٿي ويو ـ ۽ آئون ويتر پريشان ٿي ويس. اها رات مون کي ننڊ نه آئي. آئون پاڻ کي ان ڏوهه جو ڏوهاري سمجهڻ لڳس ته مون امر جليل جهڙي فقير طبيعت روح کي پريشان ڪيو آهي. پر مون کي اها پريشاني وڌيڪ هئي ته ڪٿي حسين شاهه بخاريءَ جا جذباتي مريد امر جليل کي ڪو نقصان نه ڏين. ڪٿي امر جليل ايندڙ هفتي پنهنجي ’ڪلاس روم‘ ۾ حسين شاهه ۽ سندس مريدن تي وڌيڪ ڇُوهه نه ڇنڊي!
ٻئي ڏينهن، صبح ساڻ مون آخوند صاحب کي سڄي صورتحال کان آگاهه ڪيو. آخوند صاحب ۽ جليل صاحب جي پاڻ ۾ سٺي دوستي آهي. شڪر ٿيو جليل صاحب پنهنجي نئين ’ڪلاس روم‘ پروگرام ۾ ڪجهه جمال ۽ ڪجهه جلال کان ڪم وٺي ڳالهه نارمل ڪري ڇڏي ۽ حسين شاهه جا مريد ٿڌا ٿيا. مون کي خبر ناهي ته مون چڱو ڪيو يا نه، پر آئون مطمئن آهيان ته خير ٿي ويو.