انتظام جي معنيٰ ”انتظام“ آهي، لٺ نه

انتظام جي معنيٰ ”انتظام“ آهي، لٺ نه.

سنڌ يونيورسٽيءَ جي هاسٽل ۾ انتظاميا ۽ شاگردن جي وچ ۾ ٿيل ٽڪراءُ کان پوءِ 12 شاگردن جي گرفتار ٿي، جنهن کانپوءِ يونيورسٽيءَ جي ماحول ۾ ڇڪتاڻ موجود آهي. نه انتظام هلي رهيو آهي ۽ نه پڙهائي. جيڪڏهن يونيورسٽيءَ ۾ انتظام ۽ پڙهائيءَ جهڙين ٻنهي بنيادي شين جو وجود ڪو نه آهي ته پوءَ ڪنهن تعليمي اداري جي قيام جو مقصد ڇا اهي ۽ ڇو نه ٿو عوام کي سڌو چيو وڃي ته وڃو ۽ وڃي جاهلن جي قوم وانگر گذريو، توهان تي علم جا دروازا هميشه هميشه لاءِ بند آهن!
ٻه ڏينهن اڳ هاسٽل ۾ ٿيل واقعي جو ذميوار ڪير به هجي، اڄ جي صورتحال اها آهي ته يونيورسٽيءَ ۾ ڇڪتاڻ آهي. نه رڳو شاگردن، استادن ۽ انتظاميا جي مٿي ۾ ان ڇڪتاڻ سبب سور پئجي ويو آهي پر سنڌ جا اهي سڀ ماڻهو جيڪي سنڌ ۾ تعليمي ماحول جي بحالي ڏسڻ چاهين ٿا، پريشان آهن ۽ چاهين ٿا ته يونيورسٽيءَ مان ڇڪتاڻ جو ماحول هڪدم ختم ٿئي! اهو ڪم تڏهن ٿيندو جڏهن شاگرد ۽ انتظاميا پنهنجي پنهنجي ضد تان لهي اچن ۽ سماج ۾ پنهنجي پنهنجي وقار کي کل جوڳو نه بڻائين! استاد ۽ شاگرد جيڪڏهن اهو سمجهن ٿا ته هڪٻئي خلاف سخت رويا سندن عزت وڌائي رهيا آهن ۽ جيڪڏهن هو سامهون واري ڌر کي جهڪائي ويٺا ته سنڌ جا شاعر سندن شان ۾ گيت لکندا ته اها سندن وڏي ۾ وڏي غلط فهمي هوندي.
سنڌ يونيورسٽيءَ جي واقعي کانپوءِ ايل ايم سي، مهراڻ ۽ سنڌ يونيورسٽيءَ ۾ شاگردن ڪلاسن جو بائيڪاٽ ڪيو آهي، ٻانهن تي ڪاريون پٽيون ٻڌيون آهن، انتظاميا ۽ پوليس جي خلاف نعريبازي ڪئي آهي. جساف وارن تحريڪ هلائڻ جو اعلان ڪري ڇڏيو آهي ۽ شاگردن جي ايڪشن ڪميٽي هن مهل تائين پنهنجو لائحه عمل ڏيڻ جو اعلان ڪري چڪي هوندي. يونيورسٽي انتظاميا شاگردن کي ان وقت تائين آزاد ڪرائڻ جي حق ۾ نه آهي جيستائين اهي پنهنجي رويي تي پشيمانيءَ جو اظهار ڪري معافي نٿا گهرن يا هنن جي پاران سندن مائٽ معافي نٿا گهرن. تعليمي ادارن ۾ ايئن ٿيندو آهي ته شاگردن جي مائٽن کي تعليمي ماحول سڌارڻ ۾ شريڪ ڪيو ويندو اهي ۽ مائٽ پنهنجن ٻارن کي ضابطي ۾ رهڻ تي مجبور ڪندا آهن. اصولي طور تي اها ڪا غلط ڳالهه ڪو نه آهي پر هي تعليمي ماحول جي تڪڙي بحاليءَ جو سوال آهي، جيڪو ماحول 25 سالن کان ڦٽل آهي ۽ ان کي هڪ رات ۾ رينجرز جي ٿان سڌاري نٿو سگهجي. هيءَ ڪا دهشتگردن جي بغاوت ڪو نه آهي جو هڪدم رينجرز وارا يونيورسٽيءَ کي کجي گرائونڊ وانگر ڪڙو چاڙهي اندر ڪاهه ڪن ۽ هر ماڻهوءَ کي ايئن ڏسن ڄڻ جو دهشتگرد هجي!
هي وقت ماحول کي ٺاهڻ ۽ ٺارڻ جو آهي، انتظاميا کي پنهنجي ضد تان لهڻ گهرجي ۽ شاگردن کي پنهنجي ضد تان. ٻنهي ڌرين کي ياد رکڻ گهرجي ته يونيورسٽيءَ جو ماحول بهتر ڪرڻ انهن ئي بن ڌرين جي ذميواري آهي. آسمان مان ملائڪ لهي يونيورسٽي جو ماحول درست ڪو نه ڪندا. جن ملائڪن کي اچڻو هو، سي اهي ئي رينجرز اٿو! هن وقت جيڪڏهن ٻنهي ڌرين ضد جو مظاهرو ڪري يونيورسٽيءَ جو امن بحال نه ڪيو ته سنڌ جو شعور کين معاف نه ڪندو!
شايد اهو وقت اچي ويو آهي ته سنڌ جي قومي ۽ جمهوري سياسي تنظيمن کي ماضيءَ جي تجربي کي آڏو رکي هڪ نئون فيصلو ڪرڻو پوي ته اهي سڀ گڏجي سنڌ جي هڪ هڪ مسئلي کي هڪ هڪ ڪري حل ڪندا وڃن. بيان بازيءَ تائين محدود ”قومي اتحادن“ کان ته بهتر آهي ته پنهنجا گڏيل ادارا تباهيءَ کان بچائڻ لاءِ گڏ ٿجي. تعليمي ماحول ئي اهي، جيڪو ماضيءَ ۾ اضافي غير نصابي سرگرمين سبب ڦٽي ويو. هاڻي ان کي بحال به اهي ئي تنظيمون ڪري سگهن ٿيون جن تعليمي ادارن ۾ عير صحتمند سياسي سرگرمين جا ٻج پوکيا هئا. سڀني سياسي تنظيمن کي ان ڳالهه تي متفق ٿي ڪم ڪرڻو پوندو ته سنڌ جو تعليمي ماحول آدرشي بڻجي پوي. سنڌ جا تعليمي ادرا اهڙا شاگرد پيدا ڪن جو سندن ميرٽ کي چئلينج ڪرڻ جي طاقت ڪنهن کي به نه ٿئي! نه رڳو شاگرد، استاد ۽ مائٽ فخر ڪن ته سندن ٻار فلاڻي يونيورسٽيءَ ۾ پڙهي رهيا آهن پر اهو ادارو خود سنڌ لاءِ سڃاڻپ ۽ فخر جو سبب هجي. ان لاءِ سياسي پارٽين کي پنهنجن ڪارڪنن جي اهليت جو معيار سندن ذهانت ۽ اڪيڊمڪ مارڪ شيٽ کي بنائڻو پوندو ۽ هر ڪارڪن تي اهو واضح ڪرڻو پوندو ته سنڌ دشمن قوتون ئي سنڌ ۾ ڪاپي ڪلچر ۽ تعليمي ڦيٽارو ڏسڻ چاهين ٿيون، جنهن جي ڪامياب مزاحمت ۾ ئي سنڌ جي ترقي آهي.
تعليمي ماحول جي بهتريءَ لاءِ سڀ کان پهرين تازي واقعي سبب پيدا ٿيل ڇڪتاڻ وارو ماحول ختم ڪرڻ ضروري آهي. گرفتار شاگردن کي هڪدم آزاد ڪرڻ گهرجي ۽ پوءِ شاگردن جي مائٽن کي سڏائي کين تعليمي ادارن جي قاعدن ۽ قانونن کان آگاهه ڪري کين پنهنجن ٻارن جي ڪارڪردگيءَ جي مڪمل رپورٽ ڏيڻ گهرجي، بالڪل ايئن جيئن دنيا ۾ ڪنهن به هنڌ ساک رکندڙ وڏي کان وڏي تعليمي اداري ۾ ٿيندو آهي. ساڳيا قاعدا واسطيدار شاگرد کي به ذهن نشين ڪرائڻ گهرجن ۽ ساڳئي وقت سماج جا باشعور طبقا ۽ تنظيمون تعليمي ماحول جي بهتريءَ لاءِ هڪ ”جنگ“ جو اعلان ڪن.
جيئن ڪڏهن ڪڏهن امن لاءِ جنگ اڻٽر ٿي پوندي آهي تيئن ڪڏهن ڪڏهن امن لاءِ جنگ اڻٽر ٿي پوندي آهي. هڪ ڳالهه انتظاميا تي به واضح ڪرڻ ضروري آهي ته انتطام جي معنيٰ ”انتظام“ آهي، لٺ نه! توهان جي اداري ۾ ڪلاس روم کان لئبريري، لئبارٽريءَ کان ڪينٽين ۽ هاسٽل تائين، غير نصابي سرگرمي، تفريح ۽ تحقيق جا انتظام ڪيئن آهن؟ استادن جي معيار ۽ دلچسپيءَ جو ڪهڙو حال آهي؟ امتحانن جو سرشتو ڪيترو اعتماد جوڳو ۽ ٺڳيءَ کان پاڪ آهي؟ انتظام جي معنيٰ آهي انتظام آهن، فقط شاگرد ئي ”جوابدار“ ڪو نه آهي جو سڀ کان پهرين لٺين جو وسڪارو انهن جي مٿان ٿئي ٿو.