انساني حقن جي ڳالهه تي بغاوت جو ڪيس!

3 ڊسمبر 1995ع
انساني حقن جي ڳالهه تي بغاوت جو ڪيس!

ورلڊ سنڌي ڪانگريس جو سيڪريٽري جنرل ڊاڪٽر منور هاليپوٽو، جيڪو ملڪي ۽ عالمي سطح تي سنڌ جي حقن لاءِ پر امن آواز اٿارڻ ۾ مصروف آهي ڪهڙي ڪارڻ گرفتار ڪيو ويو آهي؟ ورلڊ سنڌي ڪانگريس جو پروگرام عين ان عالمي پڌرنامي موجب آهي جيڪو گڏيل قومن طرفان منظور ٿيل آهي، جنهن پڌرنامي جي سالگرهه هر سال 10 ڊسمبر تي سڄي دنيا جا سڀ ملڪ ملهائيندا آهن. پاڪستان به انهن مان ڪ ملڪ آهي جن ان چارٽر تي صحيح ڪئي هئي ۽ هر سال ان تي عمل جي تجديد ڪندو آهي. ڊاڪٽر منور جي گرفتاريءَ جو ٻيو ڪو به ڪارڻ نه آهي سواءِ ان جي ته هن سنڌ جي عوام جي بنيادي انساني حقن لاءِ پنهنجي سوچ آهر ڪم ڪيو آهي. هن نه ڪڏهن گٿي زبان استعمال ڪئي آهي، نه ڪنهن جي ڪردار ڪشي ڪئي آهي ۽ نه ڪڏهن هٿيار کڻڻ جي ڳالهه ڪئي آهي، جيئن اڄڪلهه ڪي لساني ۽ مذهبي تنظيمون ڪري رهيون آهن. حيرت آهي ته پاڪستان جو سڀ کان وڏو دهشتگرد لنڊن ۾ سک سان ويٺو آهي پر انساني حقن ۽ امن جون ڳالهيون ڪندڙ منور هاليپوٽو گرفتار ٿئي ٿو. ڊاڪٽر جي گرفتاريءَ سنڌي دانشورن کي صدمو رسايو آهي ۽ هو اهو سوچڻ تي مجبور ٿي رهيا آهن ته اظهار جي آزادي هاڻي هن ملڪ ۾ برداشت نه ڪئي ويندي ۽ اهو هر وقت ممڪن آهن ته سنڌ ۽ انساني حقن جي ڳالهه ڪندڙ ڪنهن به اديب ۽ دانشور کي ڪنهن به مهل سوگهو ڪيو وڃي.
ڊاڪٽر منور ڪراچيءَ ۾ ڪنهن دهشتگرد تنظيم جي ڪانفرنس ۾ شريڪ ٿيڻ ڪو نه آيو هو. هو ڪراچيءَ ۾ انساني حقن جي تنظيم جي هڪ گڏجاني م شريڪ ٿيڻ لاءِ هتي پهتو هو. ايئن لڳي ٿو ته سرڪار جي پاليسي بدلي آهي. ٺيڪ انهن ڏينهن ۾ جڏهن اسلام آباد ۾ 100 ملڪن جا 600 دانشور ادب، جمهوريت ۽ ٿقافت تي ڳالهائي رهيا آهن تڏهن جمهوري حقن جي ڳالهه ڪندڙ هڪ سڄاڻ فرد کي گرفتار ڪيو ٿو وڃي سو به ان وقت جڏهن هو انساني حقن جي هڪ ڪانفرنس ۾ شريڪ ٿيڻ لاءِ هتي پهتو هو.
اسان کي ياد آهي ته 10-8 مهينا اڳ به جڏهن هو هتي آهيو هو ۽ ساڳئي موضوع تي ڪراچيءَ جي هڪ هوٽل ۾ هڪ ڪانفرنس رٿي وئي هئي، تڏهن به نه رڳو اهو ته کيس ان ۾ شريڪ ٿيڻ نه ڏنو ويو هو پر ان هوٽل جو گهيراءُ ڪري اها ڪانفرنس ٿيڻ ئي نه ڏني وئي هئي. بظاهر ته ايئن ٿو لڳي ته ڊاڪٽر کي ملڪ دشمن سمجهيو ويو آهي پر سوال اهو آهي ته ملڪ دشمني ڇا آهي؟ هي ته ڪو اهڙو ٺپو آهي جيڪو ڪنهن جاهل جي هٿ ۾ اچي ويو اهي جيڪو جنهن تي ۽ جنهن به مهل چاهي هڻي ڇڏي ٿو. جيڪڏهن زبان سان حق گهرڻ ملڪ دشمني آهي ته پوءِ شايد پاڪستان جو هر ماڻهو ملڪ دشمن آهي ڇاڪاڻ ته هر ماڻهو حق گهري ٿو.
حڪومت لاءِ چڱائي ان ڳالهه ۾ اهي ته امن پسند ۽ امن دشمن قوتن کي چڱيءَ طرح پرکي ۽ انساني حقن جي ڳالهه ڪندڙ بي هٿيار ماڻهن کي جهلڻ بدران قانون کي هٿ ۾ کڻندڙ هٿياربندن کي جهلي، ڊاڪٽر هاليپوٽي جي گرفتاريءَ سنڌي ماڻهن کي هڪ ڀيرو ٻيهر اهو سوچڻ تي مجبور ڪيو آهي ته پاڪستان ۾ انساني حقن جي ڳالهه ڪرڻ، پوءِ کڻي اها زباني ڪلامي ڇو نه هجي، اڃا تائين ”ڏوهه“ آهي.
ڊاڪٽر منور تي فوج ۽ عوام ۾ بغاوت ڦهلائڻ جو ڪيس داخل ڪري 5 ڏينهن لاءِ جسماني رمانڊ وٺي سي آءِ اي جي حوالي ڪيو ويو آهي ۽ کيس ستن سالن جي سزا اچي سگهي ٿي. ڪيڏو نه عجيب ڪيس آهي! ڇا ڊاڪٽر منور ڪو اهڙو عوامي اڳواڻ آهي ۽ هن جون فوج ۾ ايڏيون گهريون پاڙيون آهن جو سڀ ڪجهه سندس مٺ ۾ آهي ۽ سندس چوڻ تي ملڪ اٿلي پوي ها! عوامي بغاوت ڪا عظيم عوامي تنظيم ئي ڪري سگهندي آهي ۽ فوجي بغاوت فوجي مهم جو جنرل ڪري سگهندا آهن، جيئن تازو ئي سيپٽمبر ۾ ڪوشش ٿي. ڊاڪٽر منور هاليپوٽي وٽ ٻنهي مان ڪهڙي قسم جي طاقت آهي؟
ڊاڪٽر منور جيڪا ڳالهه چئي رهيو آهي، اها ڪا نئين ته نه آهي، هر اهو ماڻهو جنهن ۾ سچ سمجهڻ ۽ ڳالهائڻ جي جرئت آهي، اهو چوي ٿو ته سنڌ سان ڏاڍايون ٿي رهيون آهن ۽ وفاق جي نالي ۾ زيادتيون ٿي رهيون آهن. هر اها تنظيم جيڪا انگ اکر رکي ٿي، انگن اکرن ذريعي ثابت ڪري ۽ ڊاڪٽر منور توڻي ٻيا جيڪي سنڌ جي مسئلن جو تجزيو ڪن ٿا لڳ ڀڳ ساڳئي نتيجي تي پهچن ٿا. ڇا حڪومت هر ان ذهن کي قيد ڪندي جيڪو ساڳئي نتيجي تي پهچي ٿو؟ ڇا حڪومت هر ان فرد کي قيد ڪدي جيڪو ايئن چوي ٿو ته سنڌ سان ظلم آهي؟ جيڪڏهن ايئن آهي ته پوءِ حڪومت کي سڄي سنڌ جي ماڻهن کي قيد ڪرڻو پوندو ۽ جمهوريت، ادب، ثقافت ۽ راءِ جي آزادي وغيره وغيره جهڙيون ڳالهيون ڪرڻ بند ڪرڻيون پونديون.
حڪومت به انهن ۾ هٿ وجهي ٿي جن کي ”اڪيلو“ سمجهي ٿي. حڪومت جي خلاف تحريڪ هلائڻ جو فيصلو سڄي ساري مخالف ڌر ڪيو آهي، جنهن ۾ مسلم ليگ کان وٺي، سڀ مذهبي جماعتون، ايم ڪيو ايم ۽ مافيائون شامل آهن پر حڪومت جي ڪاوڙ اچي منور هاليپوٽي تي ڪري. منور هاليپوٽي سان ته پنج ماڻهو به ڪو نه آهن، اهو مولانا فضل الرحمان آهي جيڪو ”5 لک عالم ۽ شاگرد ميدان ۾ لاهڻ“ جون ڳالهيون پيو ڪري ۽ ايئن ٿو چوي ته ”حڪومت شينهن جي پڃري ۾ هٿ وڌو آهي... حڪومت جو تختو جلد اونڌو ٿيڻ وارو آهي.“
سنڌ جا ماڻهو سمجهن ٿا ته منور هاليپوٽي جي گرفتاريءَ پويان پيپلز پارٽيءَ جي حڪومت سڌي طرح ملوث نه آهي پر ذميواري بهرحال حڪومت جي آهي، جنهن جي دور ۾ هڪ فرد کي جيڪو انساني حقن جي ڳالهه ڪري ٿو ۽ واضح اکرن ۾ نشاندهي ڪري ٿو ته انساني حقن جي ڀڃڪڙي ڪيئن ۽ ڪٿي ٿي رهي آهي، گرفتار ڪيو وڃي ٿو. ضروري ناهي ته سنڌ جا سڀ ماڻهو ڊاڪٽر منور سان سئو سيڪڙو متفق هجن، پر هو ان سان بالڪل سهمت آهن ته سنڌ سان ڏاڍايون ٿين ٿيون ۽ وفاق جو نالو به ان سلسلي ۾ استعمال ڪيو وڃي ٿو. سنڌ جا ماڻهو ان سان به سهمت آهن ته صدر پاڪستان ۽ وزيراعظم پاڪستان وانگر هر عام ماڻهوءَ کي به حق آهي ته هو پنهنجن خيالن جو اظهار ڪري پر ان طرح سان ته امن امان جو مسئلو پيدا نه ٿئي. ڊاڪٽر منور امن امان جو ڪو به مسئلو پيدا نه ڪيو آهي ۽ نه وري وٽس ايتري طاقت آهي. ان ڪري سندس گرفتاري ”جمهوريت“ لاءِ داغ کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهي!