اهو بُروٽس وارو خنجر ته نه آهي؟

7 نومبر 1995ع
اهو بُروٽس وارو خنجر ته نه آهي؟

لياقت نهرو ٺاهه ڪنهن ٻئي، نه خود پاڪستان جي وزارت داخله رد ڪري ڇڏيو آهي. ٺاهه رد ڪرڻ تي ڪا تعزير هجي ته لڳي!“ وقت جي مقرر سرحد“ هڪ ته انهن اورانگهي جن جي هٿن ۾ پاڪستاني شهريت جا ڪاغذ ڪو نه هئا ۽ ٻيو خود وزارت داخله اورانگهي آهي. اپريل 1950ع ۾ لياقت ۽ نهروءَ هڪ منجهيل سوال جو حل ڳولي ڪڍيو هو ته ان کانپوءِ ڪو به هندستاني پاڪستاني نه ٿيندو ۽ نه وري ڪو پاڪستاني هندستاني تسليم ٿيندو. پر، نصيرالله بابر ته ڪمال ڪري ڇڏيو! هڪ ڌڪ ۾ لکها غير ملڪين کي ”وقت جي مقرر سرحد“ ٽپائي پاڪستاني ڪري ڇڏيائين ۽ اها ليڪ جيڪا 1950ع ۾ ڇڪي وئي هئي، وڌائي 1974 تي آڻي بيهاري وئي آهي! سنڌ جا ماڻهو ان اعلان کي ”بروٽس وارو خنجر“ ئي سمجهندا.
نصيرالله بابر اعلان ڪيو آهي ته 1974ع تائين آيل پرڏيهي پاڪستاني آهن. ان کانپوءِ آيل غير ملڪي ورڪ پرمٽ حاصل ڪن. وزير داخله اهو به چوي ٿو ته ڪراچيءَ ۾ ترسيل غير قانوني پرڏيهين کي ڪو به گرفتار نه ڪندو، کين ڇهن مهينن تائين مهلت آهي ته هو (ڪوڙا سچا) ڪاغذ پٽ تيار ڪرائي وٺن. نصيرالله بابر هڪ مسلم ليگي قومي اسيمبلي ميمبر ابوبڪر شيخاڻيءَ کي سموريون ضمانتون ڏئي ڇڏيون، آخر ڇو؟ وزير داخله کي اهڙو ڪو به حق نه آهي، نه آئيني نه وري اخلاقي. ابوبڪر شيخاڻي پاڪستان ۾ پرڏيهين جو نمائندو بڻجي سامهون آيو آهي ته خود سندس ڪردار به مشڪوڪ ٿي ويو آهي. پاڪستان ۾ موجود ٽيهارو کن لک غير ملڪين ۾ 80 سيڪڙو بنگالين جو آهي، جيڪي سڀ ڪراچيءَ ۾ رهن ٿا. انهن کي ميري ٽائيم ايجنسيءَ جي انهن سخت حڪمن کانپوءِ ته غير ملڪي ماڻهن کي ملڪ جي تحفظ جي خاطر سامونڊي ڪنڌين کان پري رکيو وڃي، کين مس مس وڃي لانچن ۽ هڙهن تان لاهي مقامي ماڻهن جو روزگار بحال ڪيو ويو هو پر هاڻي هڪ لک کان وڌيڪ بنگالي اڄ کان ئي ڪراچيءَ جي بندرگاهن تي موٽي ويندا ۽ ڪم شروع ڪندا.
غير ملڪي ۽ سندن مافيائون تمام تيزيءَ سان ملڪ جي مکيه پيداواري ذريعن ۽ فوجي اهميت جي علائقن ۾ پکڙجي قبضو ڪنديون پيون وڃن. سنڌ جو سڄو ڊيلٽا وارو علائقو ان مافيا جي قبضي ۾ آهي. مختلف سامونڊي کارين تي برمي ۽ بنگالي لوڪن جا لا تعداد ننڍڙا ننڍرا ڳوٺ ۽ ٻيڙيون پکڙيون پيون آهن. صورتحال اها آهي ته ڪو مقامي ماڻهو کين ويجهو وڃي کانئن اهو به پڇڻ جي همت نٿو رکي ته ٻيلي توهان ڪير آهيو ۽ هتي ڪيئن قبضو ڪيو اٿو؟ مقامي ماڻهو ڪنهن روايتي حضور شرميءَ کان نه پر کانئن ان ڪري نٿا پڇي سگهن جو اوپرا ماڻهو نه رڳو مرڻ مارڻ لاءِ تيار ٿي وڃن ٿا بلڪه سندن تعداد ايترو گهڻو آهي جو هو مري ماري به سگهن ٿا. پر انهن سڀني ڳالهين سان مسٽر نصيرالله بابر جو ڇا؟ سنڌ جي زمين تي ڌاريا لوڪ قبضو ڪري رهيا آهن پر وفاق جي نظر ۾ جهڙا ڌاريا تهڙا سنڌي! سنڌي ماڻهن ته سمجهيو هو ته وفاق پنهنجي ذميواري پوري ڪرڻ ۽ خود پنهنجي مفاد ۾ سنڌ مان پرڏيهين کي ڪڍڻ لاءِ سرگرم ٿيو آهي پر هاڻي پتو پيو آهي ته ”سنڌ جو درد“ نصيرالله بابر ڪڏهن به سمجهي نه سگهندو.
اڄ، سنڌ جي جنهن ڊيلٽائي علائقي ۾ ايشيا جي عظيم فوج جي موجودگيءَ ۾ قانوني پرڏيهي لوڪ ڳوٺن تي ڳوٺ اڏي رهيا آهن، سنڌ جي مقامي ماڻهن انگريزن جي آمد کان اڳ ان جي بهتر حفاظت ڪئي هئي. ان وقت 1826 جڏهن انگريز جاسوس اليگزينڊر برنس پنهنجن ڪجهه ٻيڙن ۽ برطانوي تاج جي ڌؤنس تي سنڌوءَ ۾ داخل ٿيڻ جي ڪوشش ڪئي هئي ته ڊيلٽا جي ماڻهن کيس سنڌوءَ جي کارين م گهڙڻ ڪو نه ڏنو هو. پوءِ هو سنڌ جي حدن کان ٻاهر بيهي سنڌ حڪومت جي اجازت جو انتظار ڪرڻ تي مجبور ٿيو هو. جڏهن کان سنڌين کان سرحدن جي حفاظت ۽ سرحدي علائقن جي پيداواري ذريعن جي مالڪيءَ جا حق ڦريا ويا آهن، ملڪ مافيائن جي ور چڙهي ويو آهي ۽ وزارت داخله پنهنجي هلائي رهي آهي.
مسٽر نصيرالله بابر به خدا ڄاڻي ته ڪهڙي حڪمت عملي هلي رهيو آهي جو چوي ٿو ته ”منهنجو ڌيان الطاف حسين طرف آهي، هو هاڻي وڌيڪ حڪم نٿو ڏئي!“ هوڏانهن صورتحال اها آهي ته الطاف حسين اڃا ڪالهه چئن ملڪن ۾ هڪ ئي وقت ٽيليفونڪ تقرير تي ”مهاجرن“ کي چيو ته ”هاڻي سر سان ڪفن ٻڌي آخري ساهه تائين وڙهڻو پوندو!“ هو ته دهشتگرديءَ کي ڏوهه سمجهي ئي نٿو. سندس خيال ۾ اهو حق گهرڻ جو طريقو آهي. الطاف حسين جا ارادا ۽ حڪم اجهو اهي آهن پر وزارت داخله انهن غير ملڪي ڀاڙيتو قاتلن کي ڇهن مهينن جي مهلت ڏيئي رهي آهي جيڪي دهشتگردي ۽ سياسي تشدد ۾ الطاف حسين ۽ ٻين مافيائن جا ساٿاري آهن. ڇهه مهينا ڇهه منٽن يا ڇهن ڏينهن ۾ ڪو نه گذرندا آهن. ڇهه مهينا تمام وڏو عرصوآهي. انهن ڇهه مهينن ۾ کين ڪاغذ پٽ يا ورڪ پرمٽ ٺاهڻ جي صلاح ڏني وئي آهي، هر ڪو سمجهي سگهي ٿو ته ڪو به غير ملڪي ورڪ پرمٽ ٺهرائڻ بدران شهريت جا ڪاغذ ٺهرائڻ جي ڪوشش ڪندو ۽ ثابت ڪندو ته هو 1974ع کان اڳ پاڪستان ۾ موجود هو. ڪهڙو بيوقوف هوندو جيڪو ورڪ پرمٽ وٺي پاڻ کي غير ملڪي ثابت ڪري پاڪستان ۾ پنهنجي موجودگيءَ کي خطري ۾ وجهندو؟
ڀلي ته وزارت داخله غير قانوني غير ملڪين کي ڪڍڻ لاءِ ڇهن مهينن واري مهلت کي پنهنجي پر ۾ هڪ ”چال“ سمجهندي هجي يا خاطري ڏيارڻ جي ڪوشش ڪندي هجي ته اها هڪ ڪوڙڪي آهي جنهن ۾ غير ملڪي پکي پاڻمرادو اچي ڦاسندا پر لڳي ايئن ٿو ته غير ملڪين خلاف شروع ڪيل مهم کي کٽائيءَ ۾ وڌو پيو وڃي ۽ حڪومت غير قانوني پرڏيهين جي مافيائن آڏو پوريءَ طرح بيوس ٿي چڪي آهي. ان سلسلي ۾ پهرين وک ته خود اها ئي آهي ته وزارت داخله نهرو-لياقت ٺاهه کي نظر انداز ڪري 1974ع کي ”وقت جي سرحد“ قرار ڏيئي ڇڏيو آهي. وزارت داخله ڀلي ته ڪجهه به چوي ۽ ”وقت جون سرحدون“ وڌائي غير ملڪين جي طئه ٿيل تعداد کان وڌيڪ ماڻهن کي پاڪستاني قرار ڏيڻ جي ڪوشش ڪري. حقيقت اها آهي ته پنج لک هندستاني مقرر وقت اندر پاڪستان آيا ۽ پنج لک هندو سنڌ مان لڏي ويا. ان کان وڌيڪ ڪنهن به قسم جو سياسي مصلحتن وارو فارمولا سنڌ سان ويساهه گهاتي آهي ۽ ان کانسواءِ ٻيو ڪجهه به نه آهي. سنڌ جا ماڻهو وفاق کي ٻڌائڻ چاهين ٿا ته جناب سنڌ جي مسئلي کي سنڌ جي وارثن جي مفادن موجب ڏسو ۽ حل ڪيو. اهڙو ڪو به فيصلو جيڪو وفاق جي ”مصلحتن“ موجب ڏسو ۽ حل ڪيو. اهڙو ڪو به فيصلو جيڪو وفاق جي ”مصلحتن“ جي طابع هوندو سنڌ جا ماڻهو ضروري ناهي ته ان کي مزاحمت جوڳو نه سمجهن!
ورڪ پرمٽ سرشتو پاڪستان ۾ بي حد ضروري آهي. ان جي ضرورت زماني کان محسوس ڪئي پئي وئي بلڪه سنڌ جو اهو تمام پراڻو مطالبو آهي ته بنا دير جي سنڌ ۾ ورڪ پرمٽ سرشتو لاڳو ڪيو، بالڪل ايئن جيئن آمريڪي رياستن ۾ آهي. ورڪ پرمٽ سرشتو رڳو پرڏيهين لاءِ ئي ڇو؟ ٻين صوبن جي ماڻهن لاءِ به ڇو نه؟ سنڌ جا ماڻهو اهو نٿا چون ته بين صوبن جي ماڻهن کي سنڌ ۾ روزگار ڪرڻ جو حق نه آهي پر هو چون ٿا ته سنڌ ڏانهن آباديءَ جي بي حساب ٻوڏ کي روڪڻ ۽ چڪاسڻ لاءِ ڪو نظام، ڪو اصول ۽ ڪو پئمانو هئ�