اوائلي آرٽ

�حال ديوارن تي ڪٿي ڪٿي اهڙيون تصويرون به مليون آهن، جيڪي اڌ انسان ۽ اڌ جانورن جون آهن. هڪ چِٽ جنهن کي Wizard of Trois Freres چيو وڃي ٿو، حيرت جهڙيو آهي. اها تصوير هڪ غار جي ڪافي اندرين حصي ۾ هڪ اهڙي چئمبر جي در واري ونگ جي مٿان آهي، ڄڻ ان چئمبر جي رکوالي ڪندي هجي. لڳي ٿو ته اهو جادوگر (Wizard) غار ۾ گهڙندڙ ماڻهوءَ تي هڪ خاص اثر وجهڻ لاءِ اتي ٺاهيو ويو هو. اها تصوير مشعل جي ڦڙڪندڙ روشنيءَ ۾ ڄڻڪ سچ پچ چري پري ٿي. (اونداهين غارن ۾ چٽيل سڀ تصويرون ڦڙڪندڙ مشعل جي روشني تي ائين ئي پراسرار چرپر ڪنديون محسوس ٿين ٿيون.) هن خاص غار کي اڄڪلهه Sanctuary چون ٿا.
اها بنيادي طرح ڪنهن ماڻهوءَ جي تصوير آهي، جنهن کي انساني ٻانهون ۽ ٽنگون آهن. سندس مٿو جانور جو، پڇ گهوڙي جهڙو ۽ مٿي تي ڦاڙي جهڙا سڱ اٿس. هن قسم جا جادوگر اڪثر هنڌن تي چٽيل مليا آهن. يقينن هي ڪنهن قسم جو ڪيموفلاج آهي، جنهن ۾ ”جادوئي“ راز به رکيل آهي. جانورن جي کلن ۾ ڍڪيل هي جادوگار ويڄ يا روحاني پيشوا هڪ لحاظ کان تجويز ڪري ٿو ته غارن ۾ ٿيل چترڪاري جو ڪارج به جادوئي طاقتن جي ذريعي فطرت سان هم آهنگي رکڻ آهي. جانورن جي کل اوڍي ڪيموفلاج ڪرڻ مان اهو به گمان ٿئي ٿو ته اها به شڪار جي هڪ عملي ٽيڪنيڪ هئي. سنڌ ۾ منڇر جا مهاڻا ڪجهه اهڙي ئي ٽيڪنيڪ سان آبي پکي جهليندا آهن.
پيليوليٿڪ آرٽ ۾ ”ريئلسٽڪ“ انساني شبيهه نه هئڻ برابر آهي. ڪڏهن ڪڏهن ته ڪي انساني شبيهون جانورن جا خول پاتل نظر اچن ٿيون جيئن فرانس جي هڪ غار Gabillou ۾ موجود هن اُڪر ۾ ڏسجي ٿو. هن تصوير جي معنيٰ واضح ناهي. ممڪن آهي ته اها ڪنهن رسم يا مافوق الفطرت ڪردار کي ظاهر ڪندي هجي. پيليوليٿڪ آرٽ جو هڪ طلسمي ڪردار، هيءَ تصوير سانڀر جي شڪار کان اڳ ڪنهن خاص طلسمي رقص ۽ رسم جي نشاندهي ڪري ٿي.



فرانس ۽ اسپين جي غارن مان لڌل پيليوليٿڪ دور جون طلسمي رقص واريون تصويرون.

يورپي غارن ۾ چترڪاريءَ جو هڪ پهلو اهي عجيب غريب جاميٽريائي نشان آهن، جن جي ڪابه معنيٰ نٿي نڪري. اهي بي شمار نشان ڳاڙهن نقطن جون قطارون، تيرن جهڙيون ليڪون، ٽڪنڊا، شطرنج جهڙيون چوڪڙيون وغيره آهن. انهن جي معنيٰ ڇا آهي؟ ڪجهه به نٿو چئي سگهجي.
اوائلي پٿر دؤر جي شڪارين جو آرٽ آخري برفاني دؤر جي خاتمي سان گڏ ختم ٿي ويو. ڇاڪاڻ ته ماحولياتي وايومنڊل بدلجڻ سان گڏ اوائلي يورپي لوڪن جي دنيا، رهڻي ڪرڻي ۽ ضرورتون بدلجي ويون. ان کان پوءِ شايد ئي ڪو ماڻهو ٻيهر انهن اونهين غارن ۾ گهڙيو هوندو. اهڙي طرح اهي غارون خالي ٿي ويون ۽ انهن ۾ نيون تصويرون ٺهڻ جو ڪم بند ٿي ويو.
پر، ان جو مطلب اهو نه آهي ته ميسوليٿڪ انسان چترڪاري ۽ فنڪاري ڇڏي ڏني. هنن يقينن نيون شيون ۽ شڪليون تخليق ڪيون هونديون، پر هاڻي هنن اهو ڪم پٿر جي ديوارن بدران اهڙين شين تي ڪيو جيڪي وقت سان ضايع ٿي ويون. هنن اهو ڪم چمڙي، کنڀن، ڪاٺي يا پنن تي ڪيو هوندو، جيڪي وقت سان ڳري ختم ٿي ويا. هنن پٿرن تي به چترڪاري ڪئي هئي، پر تمام ٿوري اوڀر اسپين جي ڪجهه جابلو گهاٽين ۾ هنن ڳاڙهي رنگ سان پنهنجي شڪاري دنيا جي چترڪاري ڪئي آهي، پر اهو آرٽ لاسڪواڪس جي شاهڪارن کان گهڻو مختلف آهي. ان دؤر ۾ شايد زرعي آباديون قائم ٿي چڪيون هيون ۽ ماڻهو اسپين جي زرخيز حصن ۾ آباد ٿي چڪا هئا. هنن ماڻهن پنهنجي آرٽ ۾ گهڻيون ئي سونهن ڀريون شيون شامل ڪيون آهن، پر هو پيليوليٿڪ غارن وارين شاهڪار تصويرن کان اڳ ڪڍي نه سگهيا.