اونھي ڳالھ اسرار جي

ها به گذاري وئي!“ ... ”هائو؟ اها به وئي؟“
مون کانئس حاجي غلام عليءَ جو پڇيو ته چيائين ته ”هائو! حال حيات آهي هن ئي پڙ ۾ فلاڻي ڇٽيءَ وٽ مغرب کان عشا، تائين ويهندو آهي. ملجانس، جهونو ٿي ويو آهي.“ مغرب مهل ڏسان ته هڪ سفيد ريش بزرگ عربي لباس ۾ بيٺو آهي. ڪجهه مهانڊا لڳا، سو وڃي سلاماليڪ ڪيومانس ته خوش ٿي حال احوال پڇڻ لڳو. چيم، ”نماز پڙهي پوءِ ٿا حال احوال ڪيون!“ نماز کان فارغ ٿي پلٿي هڻي منهنجي سامهون ٿي ويٺو. حال احوال پڇيائين. چيو مانس ”هي 1991ع پورا ويهه سال اڳ 1971ع ۾ ٻه ڀائر جمال ابڙو ۽ ڪمال ابڙو اچي پير عبد الله شاهه جا مهمان ٿيا هئا!“ هڪدم ياد آيس ۽ چيائين ته ”هائو! مون زوريءَ ماني کڻي اچي کارائي هئي مان.“ پوءِ پڇيائين ”تون جمال يا ڪمال؟“ مون چيس ”جمال!“ ته ڪمال جو پڇيائين، چيم ”گذاري ويو.“ هٿ کڻي دعا مغفرت گهريائين. پوءِ زور ڀريائين ته وٽس هلي رهون. مون انڪار ڪندي چيو ته ”پاڪستان هائوس ۾ رهون ٿا. صاف سٺا ڪمرا مليل آهن. ماني به آرڊر تي ملي ٿي سو معافي ڏيو.“
پوءِ زور ڀريائين ته ”ماني مون وٽ کائو!“ وري به عذر پيش ڪيم ته ”توهان جو گهر پرڀرو آهي، ٻيو ته مون سان ڀيڻ به گڏ آهي جا عمر ۾ مونکان به وڏي آهي. ٻه نياڻيون، ننهن ۽ پٽ به ساڻ اٿم!“ ته پاڻ وڌيڪ خوش ٿيو، چي ”منهنجي به پوڙهي آهي، نياڻيون ۽ ننهر آهن سو ضرور هلو!“ مون کي آمادو نه ڏسي هڪڙو عجيب جملو ڳالهائين. چي ”انهيءَ ۾ منهنجو به فائدو آهي، توهان جو به فائدو آهي!“ مان حيرت مان کيس ڏسڻ لڳس ته ڪهڙو فائدو؟ جهڙوڪر منهنجو اندر جو احوال پروڙي چيائين ته ”منهنجو فائدو اهو آهي ته مهمان آهيو نبي ڪريم صه جا ۽ ماني کائيندا منهنجي. توهان جو فائدو آهي، اهو آهي ته ڳوٺ ويندا ته ڳالهيون ڪندا ته مدينھ ۾ هڪ پوڙهي ۽ پوڙهيءَ جي گهر وياسون. ماني کاڌي سون، هي ڳالهيون ڪيون سين؟ آهي نه فائدو؟“ مون هائوڪار ڪئي. چيائين ”بس پريهنءَ عشا مهل منهنجي پوڙهي به ايندي. ٽئڪسي مان ڪري ايندس، گڏجي هلندا سون!“
مقرر ڏينهن تي هڪ ويگن ڀاڙي تي وٺي آيو. اتي جا مقامي عرب وغيره سڀ سڃاڻن پيا ۽ ويگن وارو گهٽين مان ٿيندو، ور وڪڙ ڏيندو اچي سندس در وٽ بيٺو. اڃا گهٽين مان لنگهياسين پي ته منهنجي نياڻي شبانه رڙ ڪئي ته ”بابا! هي مدينو، هي گهٽيون، هي گهر، هي ڪاٺ جون بالڪنيون!“
مار! ڳوٽ وڃي اتي ڀڳي، جنهن لاءِ درويش اشارو پئي ڪيو ته توهان جو به فائدو آهي!! ڪوئي ڪيئن سمجهي! ڪوئي ڪيئن ڏسي؟ مان ته ائين ٿو ڏسان ته شبانه مائيءَ جي خواب جي تعبير جو بندوبست ويهه سال اڳواٽ ئي 1971ع ۾ ڪيو ويو هو جو حاجي غلام علي زوريءَ ماني کڻي اچي اسان کي کارائي. 1991ع ۾ ڪافي عمر رسيده، ضعيف ۽ بيمار هو. مان جڏهن آڪٽوبر 1995ع ۾ وري مدينه منوره ويس ته پتو پيو ته حاجي غلام علي جنت البقيع ۾ آرامي آهي. جنهن کان پڇ سو چوي ته وڏو درويش هو ۽ دعا جو در هو. ويندي اُچ شريف جي هڪ پِير به حرم شريف ۾ سبز گبنذ جي سامهون ائين چيو.

منهنجو احوال:
ابي امان جو ۽ ڳوٺ جو احوال ته ڏئي بيٺو آهيان. اهو پس منظر يا بڻ، بنيادي پيڙهه برابر آهي. جيئن جاءِ اڏڻ کان اڳ پيڙهه پوڻ ضروري آهي تيئن بڻ بنياد، آس پاس ۽ ماحول ضروري آهي. ان مان ئي اڏاوت جي خبر پوندي. مان به هڪ خسيس معمولي ٻار ٿي پليس. پير اگهاڙا، بنا سلوار جي رڳو قميص پيل، ڌر تتي توڙي پاري ۾ ڊوڙندا وتندا هئاسون. سياري ۾ مائرون چلهه وٽ ويهاريون ويٺيون هونديون هيون ۽ ٻاهر نه ڇڏينديون هيون ته اڃا تڙڪو نه نڪتو آهي. جيسين سج نڪري تيسين چلهه تي راتوڪي ماني سيڪي مک ڏئي کارائينديون هيون ته ’بکئي پيٽ تي سيءَ لڳي ويندو.‘
پراڻن هالن وارو مخدوم محمد صالح ڀٽي صاحب جو حيدرآباد ۾، بابا وٽ ايندو هو ۽ ڏاڍو خوش مزاج هو، سو ڳالهه ٿو ڪري ته کين مائرون ٽڙڪيل ڪڻڪ جي رٻ رڌي مکڻ ڦُٽي ۽ ڳڙ وجهي گرم گرم کارائينديون هيون. اهو رواج اسان ڏي، اتر ۾ ڪونه هو، پر هو سٺو. اسان ته هوندا هئاسون تڪڙ ۾ ته سج جو تڙڪو نڪري ته ڀڄون ٻاهر، پوءِ ڇو نه کڻي سڪل ماني ملي. اڄڪلهه جي مائرن کي شڪايت آهي ته ٻار ماني کائن نٿا. عجب آهي! ڀلا ٽافيون، بسڪوٽ، چاڪليٽ آڏو پيا آهن، ته ٻار سڪل ٽڪر ڇو کائيندا، کير ڇو پيئندا، مکڻ ڇو کائيندا. اسان ته ماني ٽڪر هٿ ۾ چڪ هڻندا پيرين اگهاڙا ڀڄي وڃي تڙڪي تي کيڏندا ۽ ڊوڙون پائيندا هئاسون. سخت سيءَ ۾، نه سئيٽر نه ڪوٽ نه جوراب، نه بوٽ. ها! مائرون مٿي تي ٻُڪل سو ٻڌنديون هيون جنهن سان مٿو، ڪن ۽ گلو گرم رهندا هئا. ڪيترن ٻارن کان سِنگهه پئي وهندي هئي ۽ ٻانهن سان اگهي ڇڏيندا هئا. ڇاجي صفائي سٺائي، ڇاجي ٺاهه ٺوهه! باٿ روم ته هئا ئي ڪونه. ٻار جهنگ ۾ فارغ ٿي ڀتر سان اگهي ڇڏيندا هئا. ڪي ته رڳو پٽ تي ويهي گيسي ڪري ڇڏيندا هئا. کليل فضا، آزادي، ڪا بندش ڪانه، ڊوڙڻ، ٽپڻ، وڙهڻ، ڪا روڪ ٽوڪ، دڙڪو داٻ ڪونه.
اڄڪلهه جا ٻار هيسيل، ڊنل، گهر جي در کان ٻاهر ڪونه نڪرن. پوءِ ڪيئن وسيع نظري ۽ ڪشاده دلي ايندي. ميڄالي ۾ رڳو ڪوڙ، دولاب، بهانو، ٺڳي، لچائي ۽ فتنو پيا جنم وٺندا. مٿان سيٽ وري اهڙي جو چون ته اسين سڌريل ۽ هو جهنگلي، اڻ گهڙيا ڪاٺ. مان ڳوٺ جي انهن اڌ اگهاڙن، بکايل، گدلن ٻارن کي وڌيڪ خوش قسمت ٿو سمجهان. اهي ئي وڌيڪ هوشيار ۽ کليل ذهن جا ثابت ٿيا آهن. سندن صحت به بهتر. سياڻن جو قول آهي ته صحتمند جسم ۾ صحتمند ايمان يعني سوچ، اعتماد ۽ عمل هوندا آهن. هاضمو اهڙو جو جيڪي کاءُ سو هضم. گهر سُڪا ٽڪر ۽ پاروٿو ڀت. ٻاهر ٻنين ۾ چڻن مٽرن جي پلي، ڄانڀي جا ڪؤڙا زهر جهڙا پن، متيرا يعني چڀڙ، ونگا ۽ ٻير جيڪي آيو سو کائي وڃبو. ٻهراڙيءَ جا ماڻهو چون ته ”جيڪي چَرن، سي نه مرن.“ ڄڻ ته انسان به هڪ جانور آهي جيڪو جيسين چُرندو رهندو تيسين جيئرو هوندو. ٻيو ته ٺهيو اسين ٻار انبن جون کلون ۽ ککڙيون به سيڪائي رکندا هئاسون. سڪل کلون ته ڪرٽ ڪرٽ ڪري کائي ويندا هائوسون. جيڪي مٺيون ذائقيدار هونديون هيون. باقي ککڙين کي (حيدرآبادي چون ڪوئلو) باهه ۾ پچائي ڀڃي ان جو گورو جو ذائقي ۾ ڪسارو ۽ بي مزي هوندو هو اهو به رڙڪي کائي ويندا هئاسون. شايد اهو ئي سبب آهي جو اڄ ستر ٻاهتر سالن جي عمر ۾ به جيڪي ملي ٿو سو کائي هضم ڪري ٿا وڃون. تڪبر کان توبهه، الله پناهه ڏيندو.
پنهنجين مينهن جو نج گهاٽو کير الائي ڪيترو ڏوڪي ويندا هئاسون. هر ڪنهن جا الڳ لوٽا هوندا هئا. پهرين امان پوءِ گهر واريون اهي لوٽا ڀري رکنديون هيون جي رات جو پيئندا هئاسون. منهنجو لوٽو ٽن پائن جو، ادا شمس جو هڪ سير جو ۽ ڪمال جو ڏيڍ سير جو، ڇاڪاڻ ته ڪمال پهلوان باڊي بلڊر هو. ايترو کير، اهڙو پچائي ويا هئاسون جو گڙڪو ئي ڪونه پوندو هو. جڏهن ڪراچي پڙهڻ آياسون ته کير ۽ سچي گيهه جي ٻاڙائيءَ ملول ڪري ڇڏيو. گيهه جا ته خير سان امان شيشا ڀريندي هئي جو رجائي ڪچو ئي نيرن سان کائيندا هئاسون. ان لا�