اونھي ڳالھ اسرار جي

نو کڙو ٿيو ته حضرت علي عليھ السلام ٻنهي امامن سڳورن امام حسن ۽ امام حسين رضه کي سندس حفاظت تي معمور ڪيو. مومنو، ذرا سوچيو، اها حضرت علي رضه جي ڪا سياسي چال يا نعوذ بالله ڪا منافقانه اٽڪل بازي ته ڪانه هئي.
مسڪينن کي مارائي انهن جي لاشن تي سياست ڪرڻ، هيءَ ته ڪميڻائي آهي. اها نه سياست آهي نه سياسي بصيرت. نج منافقت ۽ مفاد پرستي آهي. مهاجر الطاف حسين لنڊن ۾ ويٺو عيش آرام واري زندگي گذاري ۽ ويٺو ڊينگون ماري ته روزانو هيترا لاش کپن. هتي وري سندا ڪرائيدار ٽٽون ڪلاشنڪوف کنيون بيگناه شهري پيا مارين. بي گناه ۽ بي هٿيار ماڻهن کي مارڻ وري سورهيائي پيا سمجهن. اها سورهيائي ته ڪانه چئبي. اها ته حد درجي جي بزدلي ۽ ڪميڻائي آهي. حيرت آهي سڄي مهاجر برادريءَ انهي ڪميڻائي، منافقانه ۽ بزدلانه عمل کي سورهيائي سمجهي خوش پئي ٿئي. مٿان ڪوڙ منافقي ته اسين ڪونه ٿا ماريون، گورنمينٽ خود ماڻهوءَ ماري اسان کي بدنام پئي ڪري. اهڙو بي شرماڻو عذر! حڪومت ڪيئن فوجي جوان، ڊي ايس پي، انسپيڪٽر، ايس ايڇ او ۽ سپاهي مارائيندي. اسان جا ليڊر به حڪومت جي مخالفت ۾ انهن جي پٺي ٺپي خوش ٿي کڳيون پيا هڻن.
مهاجر غنڊن ۽ بدمعاشن جو ايڏو من وڌي ويو جو ڪلاشنڪوف کڻي ايس پي توڙي ڊي سي جي آفيس ۾ ڌوڪي ڪاهي پون ۽ کين گاريون ڏئي بيعزتو ڪري هليا اچن. ٻاهر نڪري اچي پنهنجي برادريءَ ۾ خوش ٿي ڊاڙون ٻٽاڪون هڻن ۽ برادري جا ننڍا وڏا خوش ٿي واهه واهه پيا ڪن. ههڙي قوم ڌرتي ماءُ جي سيني تي ڪيئن رهي سگهندي؟ ڪانه رهندي، ڪانه رهندي. تباهه ۽ برباد ٿي مليا ميٽ ٿي ويندي. نه خدا وٽ، نه تاريخ ۾ اهڙو انڌير آهي. چنگيز، هلاڪو، تيمور ۽ نادر نه رهيا ته هي ڪيئن باقي رهندا. چڱو آهي ته نوشته ديوار پڙهي وٺن ۽ حضرت اسرافيل جي هوڪار ٻڌي وٺن نه ته خس و خاشاڪ ٿي ويندا. ظالم جو ظلم کيس ئي تباهه ڪندو آهي. هنن جي ڀيٽ ۾ هندن ويچارن ڇا ڪيو هو جو تاريخ جي بي رحم هٿن هٿان مادرِ وطن مان نڪري بي وطن ٿي ويا.
اڄ 11 آگسٽ 1996ع واري اخبار ۾ پڙهيم ته سريلنڪا مان تامل ايلام وارا، جن اهڙو ئي رڻ ٻاريو هو، سي ٻيڙين ۾ چڙهي واپس انڊيا ڀڳا پيا وڃن. ڪُردن جو به اهڙو ئي حال ٿيو آهي. زمين جاءِ نه ٿي ڏئين. جتي وڃن ٿا اتي پنهنجي ڏيڍ چانور جي ديڳڙي الڳ چاڙهين ٿا. بابا جتي رهو ٿا اتي مقامي آباديءَ سان کير کنڊ ٿي، ملي جلي هڪ ٿي وڃو. سنڌ ۾ ترڪ آيا، يوناني آيا، ارغون آيا پر اڄ توهان کي ڳولهيا ڪونه ملندا. ترڪ، لوهر ٿي ويا، يوناني سٿين مان سٺيا ٿي ويا، ارغون ته ماڳهين گمنام ٿي ويا. سڀ ڀائر ٿيو ويٺا آهن. ڪو به پنهنجو حق ڪونه ٿو جتائي. حقن جي ڳالهه به عجيب آهي. حقن کان اڳ فرض ٿا اچن. فرضن جي پوئواري ڪيو ته حق ازخود اچي ٿا پيرين پون.
اڄ اسان جي سنڌي نوجوانن به فرض کان منهن موڙي حقن جي ڳالهه ڪرڻ شروع ڪئي آهي. ڀائرو، پاڻ سنڀالي وٺو نه ته ڳاٽي ڀر ڪرندا. نوڪري وٺي، ڪم ڪن ڪونه. ڪوڙيون حاضريون ڀرائي پگهار تڳائي مڇن کي تاءُ ڏئي ٻانهون لوڏيندا هوٽلن تي ويٺا آهن. سڄي نئين ٽهي هوٽل پوٽا ٿي پيا آهن. ڊڄو ان ڏينهن کان جڏهن گجر موري جيان ڪُتر جي ويندؤ! پرائي عيب جوئي ڪجي، سو به چشڪا وٺي، ته پوءِ اهي ئي عيب پاڻ ۾ پيدا ٿيندا ۽ اڳيون نور به هليو ويندو.
ڪرڻي هئم پنهنجي ڪٿا ۽ ويٺو آهيان پنهنجا ويچار اورڻ. پر منهنجا ويچار ئي ته مان پاڻ آهيان، نه ته رڳو گوشت پوست ۾ هلچل، جنهن کي اياز ’ڳڀي جي ڳولا‘ ٿو چوي. هن ۾ ڇا رکيو آهي؟ ڪٿي پڙهيو هئم ته آتم ڪٿا دراصل آهي آتم اگهاڙ. اهو ته وڏو فن آهي شايد مان نه نڀائي سگهان. هونئن به رب سترپوش آهي، ان جو حڪم آهي ته نه رڳو ٻين جي سترپوشي ڪيو پر پنهنجا عيب به لڪايو. پنهنجا عيب لڪائڻ به چڱي ڳالهه آهي. چوندا آهن ”ڍڪي ڀلي“ اها هڪ سماجي خوبي آهي. عيب کولبا ته آهستي آهستي حيا ۽ شرم موڪلائي ويندا ۽ ٻڌڻ وارا به چوندا: فلاڻو به هيئن ٿو ڪري، جي اسان ڪيو ته ڇا ٿي پيو؟ ائين برائي جو ٻج ڇو ڇٽجي؟ خود پاڻ به ان کي عيب نه ٿو سمجهجي. پوءِ اهڙو به وقت اچي ٿو جو ماڳهين ان عيب کي چڱو سمجهي ان برائي تي فخر ٿو ڪجي. توهان گهڻن کي اهڙي ڊاڙ هڻندي ٻڌو هوندو ته ”مون به اهڙي ڪئي مانس جهڙي ٻرڙو ڪري ٻارن سان. يا ڪتن سان گڏ کارايو مانس، اهڙو ته ڪم ڪيو مانس جو ياد ڪندو“ چور چوريءَ جا ڪارناما ٻڌائيندو. زاني پنهنجي زناڪاري جون ڪارروايون فخر سان ٻڌائيندو ڄڻ ته ڪا کيپ کٽي هجيس ۽ پوءِ برائي کي برو نه سمجهندو.
علامه آءِ آءِ قاضيءَ کان هڪ دفعي پڇيو سين ته ”سائين اهو ’شَرِّ غَاسِقٍ‘ ڇاهي جنهن کان سوره فلق ۾ پناهه گهري وئي آهي ته رب منهنجا پناهه ڏي ان اونداهي شر کان جڏهن ڇانئجي وڃي.“ علامه صاحب جواب ڏنو ته ”اهو گناهه يا برائي جيڪا ڪندي ڪندي اوهان جي ذهن کي اهڙي اوندهه گهيري ويندي جو برائيءَ کي برائي نه سمجهندا ۽ چڱائي جو ڪرڻو به نظر نه ايندو. سو، شر غاسق، اهو شر آهي جو ذهن ۽ قلب تي اهڙو ڇانئجي وڃي جو ان ۾ برائي نظر ئي نه اچي.“ الحمد الله اهڙن عالمن جي صحبت نصيب ٿي جن دلين جا انڌيرا دور ڪري ڇڏيا تنهن ڪري پرواهه نه ڪيو، مون شر غاسق کي غالب پوڻ نه ڏنو آهي، ان ڪري جيڪي ڪجهه آهيان کولي پٽ وجهندس، پوءِ برو چئو يا چڱو، مون کي ڪهڙو ٿو فرق پوي. جوانيءَ ۾ ڪوئي لوئيندو يا الزام تراشي ڪندو هو ته ڏاڍو ڏک ٿيندو هو ۽ ٻه ٽي ڏينهن اندر ۾ آنڌ مانڌ هوندي هئي ۽ پوءِ ٺري ٿانئريا ٿي ويهي رهندا هئا سون. الله سائين صبر جا خرار ڏئي ڇڏيا هئا. سو آهستي آهستي سور پچائڻ جي عادت پئجي وئي ۽ بقول ڀٽائي گهوٽ جي ”ڪڏهن ڪوسا نه ٿيا ڏوراپو ڏيئي.“ ڏوراپو نه ڏيڻ جي ڪري اڳلو پاڻ مرادو ککو وکو ٿي اچي پنهنجي صفائي پيش ڪندو هو ۽ پاڻ وري سندس پٺي ٺپري دلجوئي ڪندا هئاسين ته مڙئي خير آهي، انسان خطا جو گهر آهي، ڪڏهن اسان کان به ڪا خطا ٿي پوي ته دل ۾ نه ڪجانءِ، معاف ڪري ڇڏجانءِ. ان دوست تي اهڙو اخلاقي رعب پئجي ويندو هو جو سڄي عمر عزت ڪندو رهندو هو. ائين دوستن ۽ مداحن جو حلقو ويو وڌندو، ويو وڌندو، ۽ رب به رهنمائي ڪندو رهيو جو نه ڪنهن جي دل رنجائي سون ۽ نه ڪنهن جي بيعزتي ڪئي سون. ان ڪري سڀن وٽان مانُ مليو. هونئن به هڪ ڳالهه ٻڌايانوَ، مون وٽ لڪائڻ لاءِ ڪجهه به نه آهي. اهڙي ڪا حرڪت ڪانه ڪئي اٿم جو شرمار هجان. ڀلي منهنجي دشمنن کان پڇي ڏسو. دشمن ته اٿم ڪو نه. البته مخالف ته ٿين ئي ٿين ٿا. انهن مخالفن به ڳولهي ڳولهي ڪو الزام هنيو ته منهن جي کائڻي پين.
پنهنجي هڪ ڳالهه ٻڌايان؟ اعتبار ڪونه ڪندؤ آهي ته هام هڻڻ ۽ يا پنهنجي منهن ميان مٺو بڻجڻ پوءِ به چوڻ ۾ ڇاهي. مون ڪڏهن به ڪوڙ ڪونه ڳالهايو آهي. ننڍي هوندي کان ئي اها ڳالهه منهنجي سرشت ۾ ويٺل آهي. طبيعت کان مجبور آهيان. خير ننڍا ننڍا بي ضرر ڪوڙ يا خيري ڪوڙ ته ڳالهائجن ٿا. ائين ته ڪنهن بزرگ جو قول آهي ته پنهنجي زال