اونھي ڳالھ اسرار جي

مهمليءَ جي رٿ چونڊي اها کڻندو هو ته جيئن حڪومتي ڌر کي وڌ کان وڌ پريشان ڪري سگهجي. اهڙي طرح ميمبر صاحب ٺهراءُ پيش ڪندا آهن ۽ ان لاءِ سندن روبرو پُکا ڪڍبا آهن پوءِ جنهن جو ٺهراءُ پهرين نڪتو اهو ميمبر صاحب خوش ٿي ان ٺهراءُ لاءِ مواد، حقيقتون، دليل ۽ تقرير جي تياري ڪري ايندو آهي، پر هارون صاحب سڀ قانون کي ٽوڙي پنهنجي پسند جو ٺهراءُ کڻي، ان کي اسيمبليءَ ۾ کڻندو هو. ائين ڪرڻ سان ميمبر به ناراض ٿيندا هئا ته حڪومتي ڌر به ڇو ته ڪو ان لاءِ تياري ڪري ڪونه ايندو هو.
اسيمبلي جي انتظامي معاملن ۾ به ايڏي مداخلت ڪندو هو جو لکت ۾ آرڊر ڪيائين ته ڪنهن پٽيوالي جي بدلي به سندس اجازت کان سواءِ نه ڪئي وڃي. هاڻي غريب پٽيوالا، ڪو بيمار يا پوڙهو، ڪو دل جو مريض، ڪو ٻچڙيوال ملير کوکرا پار کان دير سان پهچڻ وارو هوندو، ڪو بنهه ڇوڪراٽ ۽ اڻ آزمودگار، سو انهن جون بدليون ڊپٽي سيڪريٽري، سيڪريٽريءَ سان ڳالهه ٻولهه ڪري سڀني جي سهوليت آهر ڪري ڇڏيندو هو پر هارون صاحب اختيارات استعمال ڪرڻ جي شوق ۾ گڙ ٻڙ گهوٽالو ڪري ڇڏيو. مون به بيزار ٿي کيس چيو ته آغا رفيق کي گهرائي ايڊيشنل سيڪريٽري ڪري رکي پوءِ جيئن وڻيس تيئن ڪري. آغا رفيق صاحب آيو ته مسٽر ولي محمد بلوچ ۽ عبدالقيوم چاچڙ جن جو ذڪر مون مٿي ڪيو آهي، سي کيس گهيري ۾ وٺي ويا ۽ ابتا سبتا آرڊر ڪرائي اسيمبلي سيڪريٽريٽ ۾ مانڌاڻ مچائي ڏنائون.
هيڏانهن، هارون صاحب چيف منسٽر خلاف گروپ بڻائڻ شرع ڪيو ۽ باقاعدي سندس چيئمبر سازش جو مرڪز ٿي پيو. هڪ ڏينهن مان به اتي وڃي نڪتس ۽ پاسو وٺي ويهي رهيس. هارون صاحب ايتري حد تائين ويو جو چيف منسٽر جي والد صاحب لاءِ چيائين ”بکيو سيد هو، گڏهه تي چڙهي ونڊ جون مانيون وٺندو هو!“ خيرپور ميرس جو هڪ ميمبر سرڪار علي شاهه ڀڻڪيو ته، ”پوءِ به ٽفن ڪئريئر کان بهتر.“ ياد رهي ته سر عبد الله هارون سائيڪل تي ٽفن باڪس کڻي آفيسرن کي اجرت تي ماني پهچائيندو هو. سرڪار علي شاهه جو رمارڪ هارون صاحب ڪونه ٻڌو پر جن ٻڌو سي کليا. مون پوءِ به ماحول اهڙو سٺو ٺاهيو جو چيف منسٽر، سائين غوث علي شاهه کي آماده ڪيم ته هو روزانو پنج منٽ کن اسپيڪر سان ملي پوءِ اسيمبليءَ جي هال ۾ هلي ته ائين ڪرڻ سان اسيمبلي جي ڪارروائي سؤلي سڌ ۽ چڱي ماحول ۾ هلندي. سائين غوث علي شاهه پهرين ته انڪار ڪيو پوءِ پر مون کيس ٻڌايو ته سر غلام حسين هدايت الله به ائين ڪندو هو ۽ اهڙي روايت قائم ڪرڻ گهرجي. اسپيڪر هڪ غير جانبدار منصف آهي.
هارون صاحب جون سازشون ڏسي سائين غوث علي شاهه هڪ دفعي مون کي چيو ته ”مان ته وٽس ڪونه ويندس، پر هاڻي ڏسجانءِ ته پٽيوالي جي معرفت کيس پاڻ گهرائيندس!“ ۽ مون افسوس سان ڏٺو ته ان ڏينهن ئي هارون صاحب ڊوڙندو چيف منسٽر سان ملڻ ويو ۽ ٻاهر نڪتو ته سندس ڪن ئي ڳاڙها ٿي ويا هئا معنيٰ چڱي ڇنڊ ڪڍي هئائينس پر هارون صاحب غلط بيانيءَ کان ڪم وٺندي مون کي چيو ته ”مسٽر ولي محمد بلوچ تي ڪاوڙيل هو!“ اها ڳالهه دل سان نه لڳي. ولي محمد بلوچ جي ڪاوڙ، اسپيڪر صاحب مان ڪيئن ڪڍبي. مون هارون صاحب کي تمام ٿڌي نموني سمجهايو ته هو قابل آهي، شاهوڪار آهي، چڱي خاندان مان آهي ۽ وڏي ڳالهه ته ننڍي عمر جو آهي سو هو جيڪڏهن حڪمت عملي ۽ صبر سان هلندو ته سندس سياسي مستقبل شاندار ٿي سگهندو باقي ههڙين حرڪتن سان ته هو اسپيڪر، توڙي اسيمبلي ۽ سيڪريٽريٽ جو وقار وڃائيندو، ته سندس ذهانت جي سطح (آءِ. ڪيو) اهڙو گهٽ هو جو پنهنجي ڪمري جي آرائش ڏي اشارو ڪندي چيو ته ”مان اسيمبلي جو وقار وڌايان پيو.“ مون به چئي ڏنو ته ”سائين اسيمبلي ڪو هوٽل جو ڪمرو ناهي!“
نيٺ هڪ ڏينهن تنگ ٿي مون فيصلو ڪيو ته مان استعيفا ڏئي ڇڏيان. مون گهر ۾ اهڙو اعلان ڪيو. منهنجي مرحوم گهر واري اکر ڪونه ڪڇي ڇاڪاڻ ته هوءَ منهنجي طبيعت کان چڱي طرح واقف هئي. باقي منهنجي داماد لالا سڪندر ۽ پٽن مخالفت ڪئي ته هيڏي وڏي ويهين گريڊ جي نوڪري، ڪار، پيٽرول، شوفر، گهر، ٽيليفون، نوڪر سڀ ڇڏڻا پوندا. پر منهنجي پتي تي پاڻي ڪونه پيو ۽ سڌو اسيمبليءَ ۾ اچي هارون صاحب کي چيم ته ”توهان سان خلاصو ڳالهائڻو آهي اندر ڪئبن ۾ هلو!“ وائڙو وائڙو ٿي اندر هليو. چيومانس ته ”هارون صاحب جيئن تون چڱي خاندان مان آهين، تيئن مان به آهيان، مان ڏسان ٿو ته توهان کي مون سان ڪم ڪرڻ ۾ ڏکيائي ٿئي ٿي، انهيءَ ڪري مون کي سڀاڻي ڪرسيءَ تي نه ڏسندا.“ هارون صاحب ڪجهه وائڙو ٿيو پر ڪمال منافقيءَ سان چيائين ته ”ابڙا صاحب تنهنجي اسان کي ضرورت آهي ۽ توکي ڪونه ڇڏينداسين، ٻڌاءِ ڪهڙا ڪم تنهنجي مرضيءَ کانسواءِ ٿيا آهن ته اهي تنهنجي مرضي مطابق ڪري ڇڏينداسون.“ مان ته اهڙا مثال پني تي لکي کڻي ويو هئس سو کڻي هٿ ۾ ڏنومانس. هڪ هڪ مثال پڙهندو ان کي قلم سان نشان ڏيندو ويو ۽ چيائين ته ”ائين ٿيندو جيئن تون چوين ٿو، هاڻي ته بس نه؟“ مون کيس جواب ڪونه ڏنو. ماٺڙي ڪري آفيس ۾ آيس ۽ پنهنجا خانگي ڪاغذ پٽ، ڪتاب ۽ مصلو کڻي گاڏيءَ ۾ رکايم.
آفيس ۾ ويٺو ئي هئس ته مير حيات خان ٽالپر، چيف منسٽر خلاف عدم اعتماد جي رٿ کڻي آيو جنهن تي ٻارهن تيرهن ميمبرن جون صحيحون ٿيل هيون. مون لکت ڏسي مير صاحب کي چيو ته ”هي رٿ ته غير قانوني آهي، ڇاڪاڻ ته هڪ هڪ ميمبر کي الڳ الڳ رٿ ڏيڻ گهرجي.“ مير صاحب رُکائي يا ڊٺائي سان چيو ته ”تون وٺ، پاڻهئي اسپيڪر اُنکي منظور ڪندو ۽ هن ائين چيو آهي!“ ڏسو سائين هارون صاحب جا ڪم. اسپيڪر هڪ اڻ ڌريو منصف ٿيندو آهي هي ته ميمبرن کي ٽيڪ ڏيئي ڌر بڻجي بيٺو هو. مان وٽس ويس ۽ کيس سمجهايم ته هو اڻ ڌريو رهي، پاڻ کي ڏٺو نه ڪري ۽ اجايو چيف منسٽر سان ٽڪر نه کائي. منهنجي حيرت جي حد نه رهي جڏهن هارون صاحب چيو ته هو چيف منسٽر کان مٿاهون آهي. مون چيو ”ڪيئن ڀلا؟“ ته اسڪولي ٻار جيان جواب ڏنائين ته ”مان مٿي ڪرسيءَ تي ويهان ٿو ۽ هو هيٺ بئنچ تي ۽ مان هائوس جو اسپيڪر آهيان.“ مون چيس ”سائين هو هائوس جو ليڊر آهي!“ ڪڇيو ڪونه پر ڳالهه ڪونه وڻيس.
مان موٽي آيس، عدم اعتماد واري رِٿ تي پنهنجا رماڪ ٽائپ ڪرائي ان کي غير قانوني قرار ڏئي اسپيڪر کي ڏياري موڪليم. انهن ڪاغذن جي فوٽو ڪاپي ڪرائي مان سڌو چيف منسٽر هائوس ويس ته ڪاغذ چف منسٽر کي هٿئون هٿ پهچايان. مسٽر نثار احمد صديقي چيف منسٽر جو سيڪريٽري هو. ان کي گهڻو ئي سمجهايم ته ”مون کي چيف منسٽر کي روبرو ڪاغذ ڏيڻا آهن تون رڳو کيس ٻڌاءِ ته ابڙو آيو آهي يا مون کي فون ڏي ته مان ڳالهايانس.“ پر نثار صاحب منهنجي ڳالهه کي اهميت ئي نه پيو ڏئي ۽ ويٺو کِلي. سمجهي پيو ته منهنجو ڪو ذاتي ڪم آهي. کيس چيم ته ”نقصان چيف منسٽر جو آهي مون کي ڪا پرواهه ڪانه آهي.“ ايترو به چيومانس ته ”چيف منسٽر ڪنهن به سيڪريٽري سان ملڻ کان انڪار ڪري ئي نٿو سگهي“ ته به نثار صاحب کي ڳالهه سمجهه ۾ نه آئي ۽ شام جا چار وڄي ويا. مان بيزار ٿي نثار کي کڻي ڪاغذ ڏنا ۽ ٻڌايومانس ت