2020-06-16
داخلا نمبر 48
عنوان اونھي ڳالھ اسرار جي
شاخ ڪٿا
پڙهيو ويو 2296
داخلا جو حوالو:
1924.00.00-A.D
سن 1924ع مطابق 27 رمضان المبارڪ، شب قدر ۽ جمعت الوداع جي رات جي آخري پهر ۾، پرهه ڦٽيءَ کان اڳ، مان ساڳي انهيءَ جاءِ تي ڄائس جتي بابا ڄائو هو. امان کي اهو ڏينهن ۽ تاريخ چٽيءَ طرح ياد هو.
1924.05.03-A.D
تنهن جي معنيٰ ته منهنجي ڄم جي صحيح تاريخ آهي جمعو ٽين مئي 1924ع، ڳوٺ سانگي تعلقو ميهڙ. اسڪول ۾ منهنجي ڄم جي تاريخ لکي وئي ڏهين اپريل 1925ع، انهي ڪري مون رٽائر ڪيو ڏهين اپريل 1985ع تي. نوڪريءَ ۾ ڄمڻ جو هنڌ لکيو ويو دادو، ڇاڪاڻ ته ضلعو دادو هو. پاسپورٽ ۾ ڪڏهن منگواڻي ڪڏهن ميهڙ ڄاڻايم. ائين ڄم جي جاءِ مغالطو ٿي ويندو آهي. جمال ابڙي جو جنم ڏينھن
1910.10.10-A.D
عبدالحق ولد بچل وقاصي جو ذڪر هلندي مٿيون سڀ ڳالهيون اچي ويون. عجيب فقير منش، سخي مڙد، ڪچهري جو مور ۽ دوستن جو وسيع حلقو رکندڙ شخص هو. جهڙوڪر سڄي ويهين صديءَ تي محيط رهيو. ڏهين آڪٽوبر 1910ع تي تولد ٿيو ۽ ٽين سيپٽمبر 1996 ع تي ٽنڊي آدم ۾ وفات پاتائين ۽ اتيئي انهيءَ هنڌ مدفون آهي جا جاءِ پاڻ پسند ڪري ڏيکاري ويو هو.
1996.11.03-A.D
عبدالحق ولد بچل وقاصي جو ذڪر هلندي مٿيون سڀ ڳالهيون اچي ويون. عجيب فقير منش، سخي مڙد، ڪچهري جو مور ۽ دوستن جو وسيع حلقو رکندڙ شخص هو. جهڙوڪر سڄي ويهين صديءَ تي محيط رهيو. ڏهين آڪٽوبر 1910ع تي تولد ٿيو ۽ ٽين سيپٽمبر 1996 ع تي ٽنڊي آدم ۾ وفات پاتائين ۽ اتيئي انهيءَ هنڌ مدفون آهي جا جاءِ پاڻ پسند ڪري ڏيکاري ويو هو.
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
ن ته ”پوءِ منهنجي ماڻهوءَ لاءِ به ائين عارضي جاءِ ڪڍ!“ چيومانس ”حاضر سائين توهان پنهنجي نائڪ کي ٽي مهينا موڪل تي اماڻيو ته توهانجو ماڻهو توهان وٽ ئي پٽيوالو ڪري ٿا رکون!“ هڪ ته کيس اميد آسرو ئي ڪونه هو ته سندس نائڪ ڪو سندس چوڻ وٺندو ٻيو ته هارون صاحب ڊڄڻو به ڏاڍو هو ته متان سيڪريٽري کانئس غلط ڪم ڪرائيندو هجي ۽ متان مٿس حرف اچي ته هن اهڙي اٽڪل بازي ڪري پنهنجي ماڻهن کي نوڪري ڏياري سو مونکي چيائين ته اهو سيڪريٽري جو ڪم آهي ته جاءِ خالي ڪرائي ۽ کيس وچ ۾ نه آندو وڃي.
ٻيو به هڪ واقعو هارون صاحب جي ڊڄڻي طبيعت جو ياد اٿم. هڪ مهاجر نوجوان کي ڪلارڪ ڪري رکيو هئم. هو سٺو ٽائپسٽ هو. منجهس خرابي اها هئي ته آفيس ٽائيم جيئن ئي هڪ ٻي بجي پورو ٿئي ته هو جهلڻ جي باوجود جواب ڏئي هليو وڃي ته آفيس ٽائيم کانپوءِ هو ڪم ڪرڻ لاءِ ٻڌل نه آهي. آفيسن وارن جي شڪايت تي کيس پاڻ وٽ گهرائي سمجهايم ته بابا هڪ ٻي بجي ته اجلاس ختم ٿو ٿئي ۽ اسان جو ڪم ئي ٻي بجي کان پوءِ ٿو شروع ٿئي جو رات جو ٻارهين هڪ بجي تائين ٿو هلي سو ٻيو نه ته ٻي کان پنجين ڇهين بجي تائين تون ٽائيپ جو ڪم اڪلائي هليو وڃ. ڪراچيءَ جو شهري ڇوڪرو سو صاف انڪار ڪيائين. سندس علاج هو جسٽس نانا وارو نسخو استعمال ڪرڻ پر اسيمبلي جهڙي حساس اداري ۾ ائين ڪرڻ ممڪن نه هو، سو کيس نوٽيس ڏئي نوڪريءَ مان ڊسچارج ڪري ڇڏيم. مڄاڻ هو ڪو هڪ ميمبر صاحب، جنهن جو انٽر ڪانٽينينٽل هوٽل سان ۽ هارون صاحب سان واسطو هو، انهيءَ جو ماڻهو هو. ميمبر صاحب مونکي چيو ته ڪلارڪ کي واپس نوڪريءَ تي رکان. مون عزت سان چيو ”حاضر! پر ڪلارڪ معافي وٺي ۽ ٻي بجي کانپوءِ ڇهين بجي تائين ڪم ڪري.“ هارون صاحب جو به ان ميمبر ۽ مذڪوره هوٽل سان واسطو هو سو ان به مونکي گهرائي چيو ته ڪلارڪ کي واپس رک. مون چيو ”حاضر!“ مون ڇا ڪيو جو سڄو فائيل اسپيڪر صاحب ڏي ڏياري موڪليم ۽ لکيم ته ”ڪلارڪ پنهنجي ڪئي تي پشيمان آهي ان ڪري کيس معاف ڪري نوڪري تي بحال ڪيو وڃي ۽ اسپيڪر صاحب اهڙي اجازت ڏئي.“ هارون صاحب ڊڄي ويو ته متان هن کان باز پرس نه ٿئي سو فائيل رکي ڇڏيائين ۽ رڳو دستخط به نه ڪيائين. الٽو مونکي چيائين ته مون ڇو اهو معاملو سندس ڳچيءَ ۾ وڌو. چيائين به پاڻ ۽ همت به ڪونه پيو ساري. اهڙا اندر جا ڊڄڻا ماڻهو، ٻاهر ڊڪٽيٽرانه ڏيک ڏيندا آهن ۽ ڏاڍيان ڳالهائيندا آهن ۽ ڊاڙون به هڻندا آهن ۽ ڪمزور ماتحتن جي بيعزتي ڪندا آهن ۽ کين دٻائيندا آهن. ائين پنهنجي اندر جي کوٽ جو ظاهري پورائو ڪندا آهن. شاهوڪار گهرن جا اڻ گهڙيا نوجوان گهڻو ڪري اهڙائي ٿيندا آهن. ٻڌو اٿم ته حسين هارون جو ڀاءُ حميد هارون صاحب به ڊان اخبار جي اسٽاف سان سخت رويو رکندو آهي ۽ بيعزتو به ڪندو آهي. هيءَ ٻڌل ڳالهه آهي ۽ غلط به ٿي سگهي ٿي باقي حسين هارون صاحب بابت جيڪي ڪجهه لکيو اٿم سو سؤ سيڪڙو سچ آهي ۽ منهنجي مشاهدي جي ڳالهه آهي. مون ته هر طرح کيس محفوظ رکڻ جي ڪوشش ڪئي پر هو خسيس ماڻهن جي خوشامد تي سندن چالبازين جو شڪار ٿي ويو.
هڪ دفعي هارون صاحب هڪ مهيني جي موڪل وٺي لنڊن هليو ويو. هفتي کن کان پوءِ سندس پرائيويٽ سيڪريٽري مون وٽ آيو ۽ اچي پرابلم بيان ڪيائين ته ”اسپيڪر صاحب جي گهران حڪم آيو آهي ته ڪار جي پئٽرول ٽانڪي فل ڪرائي ڏيو“. مون چيو هڪدم تعميل ڪيو. چيائين ته ”سائين هو ته لنڊن ويٺو آهي پوءِ پئٽرول پرچي سندس استعمال لاءِ ڪيئن نڪرندي؟“ مون ٿورو سوچي چيو ته پرچي منهنجي گاڏيءَ جي نالي منهنجي صحيح سان ڪڍرائي پئٽرول اسپيڪر صاحب جي گاڏي ۾ وجهايو. حاضر ڪري هليو ويو پر هارون صاحب جيڪا فتني ۽ ويڙهه واري فضا، ماتحتن ۾ پيدا ڪري ويو هو سو ماتحتن جو مڪو مچي ويو هو. هر ڪو پاڻ وڻائڻ لاءِ زياده خوشامد ۽ زياده ڇيهو رسائڻ nuisance value جي قوت حاصل ڪرڻ لاءِ ڪوشان هو. اهڙي صورتحال ۾ ماتحت پنهنجي بالا آفيسر جي غلطي يا ڪمزوري پڪڙي ان جو ناجائز فائدو وٺندا آهن.
هارون صاحب به اهڙو ئي ماحول پئدا ڪري ويو هو. سندس آفيس وارن ڇا ڪيو جو سندس لنڊن واري قيام دوران پئٽرول جون پرچيون سندس ئي نالي تي ڪڍندا رهيا ۽ مان ڀانيان ٿو ته پنهنجين ذاتي گاڏين ۾ پئٽرول به هارون صاحب جي کاتي ۾ ڀرائيندا رهيا. پوءِ جڏهن هارون صاحب جو ڪچو چٺو ٽائيپ ڪرائي سڄي ملڪ ۾ موڪليو ويو ته پئٽرول جي اهڙي ناجائز استعمال جو به ذڪر هو جو هنن بيپرواهيءَ سان ڪري ڇڏيو ڇاڪاڻ ته وٽن ۽ پئٽرول پمپ تي لکت ۾ ثبوت موجود هو. هارون صاحب اهو سڀ مون ڏانهن منسوب ڪندو رهيو حالانڪ منهنجي ملائڪن کي به خبر ڪانه هئي. مون پوءِ به هارون صاحب سان عليڪ سليڪ جو رستو نه ڇڏيو ۽ هميشھ کيس ’سر!‘ چئي مخاطب ٿيندو آهيان. حالانڪه هو منهنجي ڀيٽ ۾ ٻار آهي ۽ سندس والد سعيد هارون منهنجو چڱو واقفڪار دوستن جهڙو هو. گهڻن مهينن کان پوءِ مون هارون صاحب کي چيو ته مان وٽس ملڻ ايندس ته هڪدم چيائين ته ”ها، مان ڪنهن خلاف دل ۾ غير ڪونه رکندو آهيان.“ مونکي ڌچڪو پهتو ۽ وٽس هڪ ڏوهيءَ جي حيثيت ۾ وڃڻ مناسب نه سمجهيو.
سياستدانن جو هر قسم جي ماڻهوءَ سان واسطو پوي ٿو ۽ هو نهايت اونهي نظر رکن ٿا؛ مون جڏهن چيف منسٽر غوث علي شاهه صاحب تي شخصي زور وجهي مسٽر ولي محمد بلوچ کي اٺهٺ سالن جي عمر ۾ باعزت نوڪري وٺي ڏني ته شاهه صاحب مسٽر ولي محمد سان ٻن ٽن ملاقاتن بعد مونکي چيو ”ابڙا صاحب اهوئي ماڻهو تنهنجا پير ڪڍندو!“ ٿيو به ائين. بعد ۾ مسٽر ولي محمد ڀوڳيو به ڏاڍو ۽ مونکي بار بار چوندو رهيو ته ”سائين مونکي دعا ڪيو!“ مون به چئي ڏنس ته ”دعا ڪيان ٿو باقي معاف ڪونه ڪندوسانءِ!“ اڄ جڏهن هو گذاري ويو آهي ته کيس معاف به ڪيان ٿو ۽ دعا به ڪيان ٿو. مرحوم ڏاڍو محنتي قابل ۽ ڄاڻو ماڻهو هو پر کيس نوڪريءَ جي ڏاڍي لوڙ هئي ۽ کيس غير محفوظ هئڻ جو ڏاڍو احساس ۽ خوف هو. مون ٻڌو ته سندس پٽ به کيس مار ڪڍندا هئا ۽ پئسا ڦريندا هئا. هڪ ڏينهن مونکي نئين ڪوٽي پاتل ڏٺائين ۽ پڇيائين ته ڪٿان ۽ ڪيتري ۾ ورتم. ٻڌايومانس ته مونکي ڪا خبر ڪانه هئي. منهنجو پٽ بدر پاڻمرادو ڪوٽيون کڻائي آيو ۽ ٻه پسند ڪري زوريءَ منهنجي منع ڪرڻ باوجود خريد ڪري ڇڏيائين. اها ڳالهه ٻڌي مسٽر ولي محمد روئي ويٺو ۽ رومال ڪڍي ڳوڙها اگهندو رهيو. ’هيڏا هاڃا ٿين بري هن ڀنڀور ۾.‘ پيءُ سان پٽ اها حالت ڪن، سو به اهو پيءُ جنهن نه رڳو جواني پر پيري به سندن حوالي ڪري ڇڏي. الله معاف ڪري.
هڪ دفعي غوث علي شاهه صاحب مون کي چيو ته ”ابڙا صاحب سبب رڳو هڪڙو هو ته تون تمام قابل ۽ ڄاڻو آفيسر هئين ۽ حسين هارون هڪ ڇسو بيوقوف، هو احساس ڪمتريءَ جو شڪار ٿي ويو.“ ٻڌايائين ته هن کيس چيو ته ”هارون صاحب، جمال ابڙي جهڙي قابل ۽ مثالي ايماندار ماڻهوءَ سان به تون نه هلي سگهئين ته ٻئي ڪنهن سان ڪيئن هلي سگهندين!“ ته الٽو کيس جواب ڏنائين ته ”اهو پراڻو ايماندار جمال ابڙو
موجودہ صفحو38
اڳيون صفحو-0--1--2--3--4--5--6--7--8--9--10--11--12--13--14--15--16--17--18--19--20--21--22--23--24--25--26--27--28--29--30--31--32--33--34--35--36--37--38--39--40--41--42--43--44--45--46--47--48--49--50--51--52--53--54--55--56--57--58--59--60--61--62--63--64--65--66--67--68--69--70--71--72--73--74--75--76--77--78-گذريل صفحو
No Article found