2020-06-16
داخلا نمبر 48
عنوان اونھي ڳالھ اسرار جي
شاخ ڪٿا
پڙهيو ويو 2305
داخلا جو حوالو:

داخلا ۾ استعمال ٿيل تاريخون

1924.00.00-A.D

سن 1924ع مطابق 27 رمضان المبارڪ، شب قدر ۽ جمعت الوداع جي رات جي آخري پهر ۾، پرهه ڦٽيءَ کان اڳ، مان ساڳي انهيءَ جاءِ تي ڄائس جتي بابا ڄائو هو. امان کي اهو ڏينهن ۽ تاريخ چٽيءَ طرح ياد هو.

1924.05.03-A.D

تنهن جي معنيٰ ته منهنجي ڄم جي صحيح تاريخ آهي جمعو ٽين مئي 1924ع، ڳوٺ سانگي تعلقو ميهڙ. اسڪول ۾ منهنجي ڄم جي تاريخ لکي وئي ڏهين اپريل 1925ع، انهي ڪري مون رٽائر ڪيو ڏهين اپريل 1985ع تي. نوڪريءَ ۾ ڄمڻ جو هنڌ لکيو ويو دادو، ڇاڪاڻ ته ضلعو دادو هو. پاسپورٽ ۾ ڪڏهن منگواڻي ڪڏهن ميهڙ ڄاڻايم. ائين ڄم جي جاءِ مغالطو ٿي ويندو آهي. جمال ابڙي جو جنم ڏينھن

1910.10.10-A.D

عبدالحق ولد بچل وقاصي جو ذڪر هلندي مٿيون سڀ ڳالهيون اچي ويون. عجيب فقير منش، سخي مڙد، ڪچهري جو مور ۽ دوستن جو وسيع حلقو رکندڙ شخص هو. جهڙوڪر سڄي ويهين صديءَ تي محيط رهيو. ڏهين آڪٽوبر 1910ع تي تولد ٿيو ۽ ٽين سيپٽمبر 1996 ع تي ٽنڊي آدم ۾ وفات پاتائين ۽ اتيئي انهيءَ هنڌ مدفون آهي جا جاءِ پاڻ پسند ڪري ڏيکاري ويو هو.

1996.11.03-A.D

هن داخلا جون تصويرون نه مليون

اونھي ڳالھ اسرار جي جا بنياد
ڪٿا / جمال ابڙو / ابڙو اڪيڊمي Abro Academy / علمي ادبي پورهيو /

اونھي ڳالھ اسرار جي - مان نڪتل ٻيون شاخون-

اونھي ڳالھ اسرار جي

شاخ ڪٿا
ٽوٽل صفحا79
موجودہ صفحو75
اڳلو صفحو-0--1--2--3--4--5--6--7--8--9--10--11--12--13--14--15--16--17--18--19--20--21--22--23--24--25--26--27--28--29--30--31--32--33--34--35--36--37--38--39--40--41--42--43--44--45--46--47--48--49--50--51--52--53--54--55--56--57--58--59--60--61--62--63--64--65--66--67--68--69--70--71--72--73--74--75--76--77--78-گذريل صفحو

�ي. پاڻ پڙهي ڏسو. مون جهڙو ڪم مايه انسان ان تي تفصيلي ۽ فلسفيانه روشني نٿو وجهي سگهي.
مولانا عبيدالله سنڌي به قرآني آيتن جي آڌار تي ”توڪل“ ۽ صبر جي معنيٰ ۽ مفهوم سمجهائيندي فرمائي ٿو ته ”توڪل معنيٰ انتهائي ڏکين حالتن ۾ پوري همت سان، نتيجن کان بينياز ٿي ڪم ڪرڻ ۽ خوفزده ٿي ڪم نه ڇڏڻ.“ مولانا صبر جي معنيٰ ۽ مفهوم بابت فرمائي ٿو ته، ”صحيح اصولن تي ڪم ڪندو رهڻ، جيڪڏهن ڏکيائيون پيش اچن ته انهن کي برداشت ڪري ڪم جاري رکڻ ۽ پوئتي نه هٽڻ.“ قرآن پاڪ ۾ سورة انفال، آيت 66) بابت مولانا فرمائي ٿو ته ”صابر معنيٰ اهڙا ثابت قدم ماڻهو جي پاڻ کان ٻيڻي طاقت تي غالب اچن.“ قرآن الحڪيم ۾ بار بار عمل صالح تي ڀرپور زور ڏنو ويو آهي. باقي جوڳي ٿي ماٺ ڪري ويهڻ ۽ ورد وظائف سان ڪو ولي، بزرگ ۽ اصلاح ڪندڙڪونه بڻجي پوندو. سورة العصر جي تشريح ڪندي مولانا لکي ٿو ، بلڪ توهان پاڻ اکري معنيٰ ڪري ڏسو سورة العصر جي صاف ۽ سؤلو ترجمو آهي ته:
”قسم آهي زماني جو (مولانا لکي ٿو، شاهد آهي تاريخ) ته انسان آهي خساري (نقصان) ۾، سواءِ انهن جي جن ايمان آندو، ۽ عمل صالح ڪيا، حق جي وصيت ڪندا رهيا ۽ صبر جي تلقين ڪندا رهيا.“
هيءَ ننڍڙي سورة ڄڻ ته سموري انسان ذات لاءِ جامع ۽ مڪمل منشور آهي. ان موجب عمل نه ڪبو ته خسارو لازمي آهي. معلوم ٿيو ته انسانذات جي ترقي لاءِ عمل صالح لازمي آهن نه ته نقصان اڻٽرآهي. سچ چوڻ ۽ صبر سان مسلسل باعمل رهڻ لازمي شرط آهن. پوءِ الله تعاليٰ جو وعدو آهي ته ”ان الارض يرثها عبادي الصالحون“ (الانبيا، 25) معنيٰ تحقيق صالح ٻانها ئي زمين جا وارث آهن. مولانا سنڌي اکري معنيٰ بجاءِ لکي ٿو ته اسان جا صالح ٻانها ئي حڪومت جا وارث بڻبا، علامه المشرقي به پنهنجي شهره آفاق ڪتاب تذڪره ۾ ائين لکي ٿو. الله تبارڪ و تعاليٰ (سورة النور: 55) صاف فرمايو آهي، ”الله جو وعدو آهي صالح مؤمنن سان ته انهن کي ملڪ جي خلافت ضرور عطا ڪندو.“ علامه المشرقي ته جرئت سان چوندو هو ته ”جيڪا قوم حڪومت ڪري ٿي سا ضرور نسبتاََ صالح هوندي“ يعني انگريز به ٻين قومن کان نسبتاََ صالح هئڻ ڪري دنيا جا حڪمران بڻيا. اهڙن خيالن جي ڪري ملن مولوين علامه صاحب لاءِ ڪفر جي فتويٰ ڪڍي. سڄي ڳالهه جو محور وڃي بيٺو عمل صالح يا نيڪيءَ جا ڪم يا خُلق اخلاقي تي.
چڱايون يا چڱا ڪم، صرف روزا، نمازون ۽ ورد وظائف ناهن. اهي ته سڀ تياري يا ارادا يا وعدا آهن چڱا ڪم ڪرڻ جا. علامه المشرقي ته صاف ۽ سڌو چوندو ۽ لکندو هو ته ”نمازون ۽ روزا بذات عبادت نه آهن بلڪ صرف وعده آهن عبادت جا. اصل عبادت آهي الاهي احڪامن جي تعميل“ انهيءَ کي ئي عبديت چئي سگهجي ٿو. ڳالهه وري به اخلاق ۽ عمل صالح تي وڃي بيٺي.
مان اڃا ڪاليج ۾ پڙهندو هئس ته قاضي فضل الله صاحب سان چڱي ڏيٺ ويٺ هئي ۽ هو صاحب مونکي گهڻي عزت ڏيندو هو پڪو مسلم ليگي هو ان ڪري علامه المشرقي تي ٽوڪ ڪندو هو. مون سان به بحث ۾ الجهيو. چي ”اها اخلاق! اخلاق! جي ڪهڙي کڻي مسخري وڌي اٿؤ. ماڻهن کي ملان بڻائي ڏاڙهيون رکائي آزادي وٺندؤ ۽ انقلاب آڻيندؤ؟“ مون به گهڻن ماڻهن وچ ۾ کيس برجستو جواب ڏنو ته، ”قاضي صاحب هيڏا وڏا وڪيل آهيو، وزير آهيو پر توهان کي اها خبر ئي ڪانهي ته اخلاق ڇاهي ۽ ويـٺا ٿا وائڙي تنقيد ڪيو!“ چيائين ”ڀلا تون ٻڌاءِ!“ چيم ”اخلاق جو بنياد آهي ايمان، يعني يقين محڪم conviction، تنهن کانپوءِ نظم ضبط ۽ ڊسپلين ۽ پوءِ اطاعت، ايثار ۽ قرباني!“ هڪدم چيائين ته ”جي ائين آهي ته پوءِ مان توسان متفق آهيان!“
محترم محمد ابراهيم جويو صاحب به حيدربخش جتوئي جي اليڪشن ۾ لاڙڪاڻي آيل هو ۽ گهڻائي ڪميونسٽ ليڊر حسن ناصر سميت آيل هئا. ڪي تاج محمد ابڙي وٽ ٽڪيل هئا ڪي اسان جي اوطاق تي. جوئي صاحب مون کي پنهنجو هم خيال بنائڻ خاطر ڏاڍي ڌيرج سان ۽ دليلن سان خلاصگائيءَ ۾ چڱو لمبو چوڙو ليڪچر ڏنو ۽ مان هائو هائو ڪندو رهيس. آخر ۾ چيومانس ته ”جويا صاحب توهان جو ۽ اسان جو مقصد هڪ ئي آهي يعني عوام جي ڀلائي.“ هن به هائو ڪئي. مون چيو ”عوام جي ڀلائي ٿيندي عوامي جدوجهد سان!“ چيائين ”هائو!“ مون چيو ”ان لاءِ ماڻهن ۾ اهڙي تنظيم پيدا ڪئي وڃي جو هو اطاعت گذار ٿي ايثار ۽ قرباني لاءِ تيار ٿين.“ چيائين ”بلڪل ائين!“ مون چيو ”بس اختلاف رڳو اهو آهي ته اهڙو جذبو ڪيئن پيدا ڪجي. توهان سمجهو ٿا ته ماني ٽڪر لاءِ شخصي مفاد لاءِ ماڻهو منظم جدوجهد ڪندا ۽ قربانيون ڏيندا، پر اسين سمجهون ٿا ته اخلاقيات، خدمت خلق ۽ هڙان وڙان خرچ ڪرڻ سان ماڻهن ۾ ڀرپور جذبو ۽ تنظيم پيدا ڪري سگهجي ٿي ۽ نه رڳو ٽريڊ يونينزم سان!“ جويو صاحب ماٺ ٿي ويو ۽ وري ان موضوع تي مونسان نه ڳالهايائين جيتوڻيڪ ان ڳالهه کي چاليهه پنجاهه سال گذري ويا آهن ۽ اسين ملندا رهندا ۽ گڏ کائيندا پيئندا رهيا آهيون. جويو صاحب تمام سمجهدار ۽ قابل ماڻهو آهي ۽ هن شايد پهرين ملاقات ۾ مونکي رد ڪري ڇڏيو پر مان اڄ تائين سندس مداح آهيان.
هڪ دفعي ڪوٽڙيءَ جا شاگرد مون وٽ حيدرآباد آيا ۽ چيائون ته ”هڪ عليڳڙهه جو صاحب آيو آهي، ڏاڍو قابل آهي ۽ ڪنهن کي وٺ ئي نٿو ڏئي سو تون هل ۽ هلي ساڻس منهن ڏي. هي 43 ـ 1942ع جو واقعو آهي جڏهن مان اڃا حيدرآباد نئشنل ڪاليج ۾ ارڙهن سالن جو، انٽر سائنس جو شاگرد هئس. مون گهڻو ئي جند ڇڏائڻ جي ڪوشش ڪئي پر ڇوڪرا ضد ڪري بيٺا ۽ مونکي ڪوٽڙي وٺي ويا. هو صاحب آيو ۽ ڏاڍو زور شور سان بحث ڪرڻ شروع ڪيائين. مون چيو مانس ته ”اسين سنڌي ماڻهو بحث کي چوندا آهيون ’ڀئنش‘ معنيٰ اجايو ضد، سو اچ ته رڳو حقيقتن تي ڳالهايون!“ مڙس جي ٽائر مان هوا نڪري وئي ۽ مونکي چيائين ”ڀلي تون حقيقتون بيان ڪر!“ پوءِ ته اهڙي وٺ ڪئي مانس جو ماٺ وٺي ويس ۽ جيڪي مون چيو سو مڃي اٿيو. اها به ڪا الاهي ڏات آهي يا چئجي ته حقيقتن جي ڄاڻ ۽ پنهنجي مؤقف جي سچي هجڻ جو يقين، ته پوءِ دليل از خود اچي ٿا وڃن. صدقِ دل به ضروري آهي.
حضور سائين صلي الله عليھ وسلم فرمائين ٿا ته ”دنيا ۾ خوبصورت ترين شيءِ آهي، دليل.“ سبحان الله! حضرت علي رضي الله عنھ به فرمايو آهي ته ”ڪائنات ۾ سڀ کان اول جا چيز پيدا ٿي سو آهي، دليل“ 1941ع ۾ مان ڪاليج ۾ گهڙيو آهيان ته کاٻي ڌر وارن شاگردن جو اهو بحث ٻڌندو آيو آهيان ته ”مادو اڳ ۾ پيدا ٿيو يا دليل.“ اسين سنڌي ماڻهو خيال کي به دليل چوندا آهيون جيئن لطيف سائين فرمايو آهي ته ”پيئي ڊوڙائي دليل ته پنهونءَ ماڻهو موڪليو.“ منهنجو نجي خيال آهي ته دليل، خيال يا آئيڊيا اول آهي ۽ مادو پوءِ. الله تعاليٰ مسبب الاسباب آهي، اهو منهنجو ايمان آهي ۽ ان ڳالهه کي دليلن سان ثابت ڪري سگهجي ٿو پر بحث ڏاڍو لمبو ٿي ويندو. اصل ڳالهه آهي ايمان جي. جي ايمان

ٽوٽل صفحا79
موجودہ صفحو75
اڳيون صفحو-0--1--2--3--4--5--6--7--8--9--10--11--12--13--14--15--16--17--18--19--20--21--22--23--24--25--26--27--28--29--30--31--32--33--34--35--36--37--38--39--40--41--42--43--44--45--46--47--48--49--50--51--52--53--54--55--56--57--58--59--60--61--62--63--64--65--66--67--68--69--70--71--72--73--74--75--76--77--78-گذريل صفحو

No Article found

ڪٿا - موضوع جون ٻيون داخلائون-
منهنجي وصيت
سانگي قبيلو
علي خان ابڙو
اونھي ڳالھ اسرار جي
ٿوھر ۾ ڳاڙھا گل
مر پيا مينھن وسن
ايندو نھ وري ھي وڻجارو
مھاڳ

.....ڪٿا موضوع جون وڌيڪ داخلائون