ايندو نھ وري ھي وڻجارو

�ورٽ جون فتوائون قانون جو درجون رکن ٿيون، بلڪل انهي طرح اوائلي اسلامي دور جون فتوائون نج قانون آهن. نج قانون معنيٰ صرف قانوني حيثيت نه، بلڪه خود قانون جو درجو رکن ٿيون. ياد رکڻ گهرجي ته حضور صلي الله عليھ وآلھ وسلم، نه رڳو حاڪم، قاضي يا مذهبي رهنما، بلڪه خود قانون ڏيندڙ Lawgiver هئا. سندن اٿڻ، ويهڻ ڳالهائڻ ۽ اظهار خيال، قانون آهي، هو ذات ۾ قانون ساز ادارو هئا. هنن جي چوڻي ڪرڻي قانون هئو. سندن فيصلا به قانون هئا.
هاڻي ٻڌو فتوائون انهن کي پي ايل ڊي P.L.D کان مٿي وزن ڏيندئو يا نه؟ هلال بن اميه واري فتوا جو ته مان مٿي ذڪر ڪري چڪو آهيان. جنهن حضور صلعم جن کي اچي پنهنجي اکين ڏٺي شاهدي ڏني ۽ چيو ته يا رسول الله فلاڻو (شرق بن سمهاس) منهنجي زال تي سوار آهي. حضور صلعم جن سندن اکين ڏٺي گواهي کي رد ڪندي فرمايو ته وڃ! وڃي چار اکين ڏٺا گواهه وٺي اچ يا پنهنجي پٺيءَ تي اسي ڦٽڪا کاءُ (زال تي الزام رکڻ جا). اڄڪلهه جا گڏهه دماغ جاهل سردار يا اهي ڪوڙا هٿ ٺوڪيا غيرتي هَنبس ڦوسڙيا جوان، حضور صلعم جن جي اهڙي فيصلي کي بيغيرتو سڏيندا؟ جي ائين ڪندا ته خود ڪافر ۽ قتل لائق ٿي پوندا.
بحث کي ڊگهو ڪبو ته لمبو داستان ٿي ويندو. ان ڪري صرف ٻه ٽي فيصله ڪن فتوائن وارا ڪيس پيش ڪجن ٿا. اڄڪلهه جا ٽرڙا جوان ٽنڊ تي ٽوپي رکي يا آڏو پٽڪو ٻڌي، ڪهاڙي ڪلهي تي رکي پاڻ کي ملڪ جا والي پيا سمجهن، پاڻ کي پاڻ پڏڻ پائيءَ وچان ’غيرتي مڙس‘ جو لقب عطا ڪري، مڇون وٽيندا ۽ ڊاڙ ۽ لٻاڙ ۾ اجايو وات پيا هڻندا ۽ يخي پئي لڳندن. نياڻي ويچاري ماءُ پي جي گهر ملڻ ايندي ته به مڙس کي آڦري وٺي ويندي. ڪهاڙي يا بندوق کڻي ساهرين گهر ويندو ۽ حڪما حڪمي زال کي آرڊر هڻندو ته ”هل گهر، نه ته آنڊا ڪڍي ڇڏيندوسانءِ“ جي زال ويچاري يا سندس ماءُ پي ٿوري آناڪاني ڪئي ته زال ۽ سس ٻنهي کي بندوقون هڻي ماري ايندو ۽ اچي يارن وچ ۾ مڇن کي تاءُ ڏيندو ڄڻ وڏو ڪو ميدان ماريو هجائين. اهڙن ٽيٽيهرن کي موچڙا هڻي ڦاهي نه چاڙهجي ته ٻيو ڇا ڪجي؟
ماءُ پي جي گهر وڃي رهڻ جو مثال مون زور ڪري ڏنو آهي جو هڪ مشهور ڪيس آهي، بريطه نالي عورت جو، جيڪو خود حضور صلعم جو فيصلو ڪيل آهي. هوءَ مڙس وٽ ڪانه ويندي هئي. سندس مڙس مغيث هڪ سٺو ۽ با اخلاق ماڻهو هئو. مغيث جي بريره سان شادي ٿيل هئي پر هوءَ ساڻس ڪانه رهي ۽ سڄو ڏينهن گهٽين ۾ هلندي وتندي هئي. مغيث سندس پٺيان روئيندو آهه و بڪا ڪندو. منٿون ڪندو رهندو هو. حضور صلعم جن بريره کي فرمايو ته ”پنهنجي مڙس ڏي وڃ!“ بريره چيو ته ”ڇا هي حڪم آهي؟“ هي تمام نازڪ سماجڪ ۽ ڪٽنبي ۽ خانگي مسئلو هو جنهن جو اثر سڄي معاشري تي پوي ها. حضور صلعم جن جي نه رڳو حاڪم پر رسول الله به هئا. تن جواب ۾ فرمايو ”نه! صرف سفارش.“ اڳيان به هڪ عورت جو مزاج هئو جنهن جرئت ڪري اهڙو سوال پڇيو هو. حضور صلعم جن جو جواب ٻڌي چيائين ته ”مونکي هن (مغيث) جي ڪا ضرورت ناهي!“ ۽ مڙس ڏانهن وڃڻ کان انڪار ڪيائين. ظاهر ٿيو ته خود رسول الله صلعم جن به ان ڳالهه جي حق ۾ نه هئا ته زال کي زبردستي مجبور ڪري مڙس سان گڏ رهائجي، جڏهن ته زال کي اها ڳالهه سخت ناپسند هجي. پوءِ ڪير ٿيندا آهن هي ڏاڙهيل سردار، وڏيرا ۽ ملان جي حضور صلعم جي فتوا خلاف وتن فيصلا ڪندا ته ”رن کي ڄنڊن کان گهلي موچڙا هڻي مڙس جي گهر ڇڏي اچوس ته ڀلي سڌو ڪريس ۽ ڦيهه ڪڍيس!“ هي ته ٿي زوري زنا ٻيو ڇا.
(ٻيو واقعو) هڪ عورت جميلا حضور صلعم جن وٽ آئي ۽ پنهنجي مڙس ثابت بن قيس لاءِ چيائين ته ”يارسول الله ڪنهن به صورت ۾ مان ۽ هو پاڻ ۾ گڏ نٿا رهي سگهون، جڏهن هو ٻين مڙدن سان گڏ آيو پئي ته مون ڏٺو ته هو سڀني ۾ بندرو ۽ بدصورت هو. خدا جو قسم ته مان هن جي اخلاق يا مذهبي اعمال وغيره جي ڪري نه پر انهي ڪري نفرت ڪريان ٿي ته هو بدصورت آهي. خدا جو قسم ته جيڪڏهن مون کي الله جو خوف نه هجي ها ته مون ڏانهن ويجهي اچڻ تي مان کيس منهن ۾ ٿڪ هڻان ها. مان ڪيتري سهڻي آهيان ۽ ثابت ڪيڏو ڪوجهو آهي. مان هن جي اخلاق تي ڏوهه نٿي ڏيان پر مان ڊڄان ٿي ته اسلامي اخلاق جون حدون نه اورانگهيان!“ رحمت العالمين صلعم ثابت بن قيس کي گهرائي چيو ته ”جيڪو باغ تو هن کي ڏنو هو سو واپس وٺ ۽ هن کي طلاق ڏي!“
اڄڪلهه جي سماج ۾ جيڪڏهن ڪا عورت ائين بيڌڙڪ چوي ته متان مونکان ڪو غلط ڪم ٿي وڃي ته هوند ڳڀا ڳڀا ڪري ڇڏينس. جميلا رڳو اهو عذر ڏنو ته سندس مڙس ڪوجهو آهي ۽ کيس نٿو وڻي ايتري قدر جو هو کيس ٿُڪ نه هڻي ڪڍي! حضور صلعم سندن مڙس ثابت بن قيس کي گهرائي فرمايو ته هو زال کي آزاد ڪري (طلاق ڏئي ڇڏي) عورت زاد واريون مايون سڳوريون بيلاڳ نعرا هڻڻ بجاءِ پنهنجا اسلامي حق طلبين ته اهو سندن حق ۾ بهتر آهي. پر ڇا ڪجي! زميني حقيقت اها آهي ته هن مڙداڻي ۽ مُلائي معاشري ۾ نڪي ڪير سندن ٻڌندو، نه پٺڀرائي ڪندو. هڪ جمال ابڙو حاضر آهي. پوءِ ڀلي سوري چڙهي وڃي. پوئتي ڪونه موٽندو. ڪونه موٽندو. پر ڇا ڪجي هاڻي پوڙهو ٿي ويو آهيان. هڏ ساٿ نٿا ڏين. عجب آهي جو فوجي پريڊ ڪبي هئي، ميلن جا ميل ڊوڙبو هو. گرمي مينهن ۽ گپ ۾ ڪاهي پئبو هو. وڏن وڏن ٽسينگن کي منهن تي ست سري ٻڌائبي هئي. اسڪول ۾ به ائين ڪاليج ۾ به ائين وڪالت ۽ سياست ۾ به ائين نوڪري ۾ به ائين، اڄ به زبان ۽ قلم آزاد ۽ لاپرواهه اٿم پر جسم ساٿ نٿو ڏئي، جيڪي حال حاضر! سچ جو ساٿ، سر ڪپائي به ڏبو. ڊاڙ ناهي آزمائي ڏسو.
تمام وڏي حيرت جو مقام آهي جو چوڏهن سو سال اڳ عرب جي جاهل ۽ قبائلي سماج ۾ جتي ڌيئرن کي جيئري پوريو ويندو هو اتي اهڙو ڌماڪيدار اعلان ۽ حڪم نامو جاري ڪيو وڃي ته ”جيڪڏهن توهانجيون عورتون ڪن ٿيون (اهڙو فعل) شاهد آڻيو چار، پوءِ اهي جيڪڏن شاهدي ڏين ته پوءِ جهليو انهن (عورتن) کي گهرن ۾ جيسين اچي مٿن موت يا ڪري الله انهن لاءِ ٻيو رستو، بيشڪ! الله آهي تو بهه قبول ڪندڙ ۽ وڏو مهربان. (سورة النسا رڪوع 3 آيت نمبر 16 کان 21) چار شاهد شاهدي ڏئي وڃن پوءِ به رکو اهڙين عورتن کي گهرن ۾ معنيٰ ته سچي ثابتي ملڻ کانپوءِ به کين گهرن ۾ رکو ۽ سڄي عمر سندن کاڌ خوراڪ ۽ پوشاڪ جو ذمو به مڙد تي! هاڻي ڇا چوندا اهي ڪوڙا هٿ ٺوڪيا غيرتي؟
ناولن ۾ ۽ هندستاني فلمن ۾ اهڙي هڪ واقعي کي اجاگر ڪري ڊرامائي انداز ۾ پيش ڪري، اهڙي مڙد کي مها پرش يا ڀلومانس ڪري پيش ڪيو ويندو آهي ۽ ان کي هڪ عجوبو سمجهيو ويندو آهي، هتي ته هڪ مذهبي ۽ مقدس ڪتاب ۾ لکت ۾ اهڙو فرمان جاري ٿيو پيو آهي. هي ته عام معافي نامو ٿيو، ڪو عجوبو ناهي. چئلينج آهي. سڀني مذهبن ۽ مذهبي ڪتابن کي جن اهڙو فراخ دلانو فرمان جاري ڪيو هجي. اها ٻي ڳالهه آهي ته خود مسلمانن انهي فرمان کي ذهني طور يا دلئون اڃا قبول نه ڪيو آهي. صديون گذرڻ باوجود اسان اڃا شري رامچند واري دور مان ڪونه نڪتا آهيون. اڃا وحشي مرون جيان وڄ ڪڍيون بيٺا آهيون.
سعودي حڪومت اهو ڪارنامو ڪري ڏيکاريو آهي. مونکي پنج ڇه