ايندو نھ وري ھي وڻجارو

ه دفعا سعودي عرب وڃڻ جي سعادت نصيب ٿي چڪي آهي. اتي سنڌي ماڻهو تمام گهڻا آهن. جده ۾ مڪه معظم ۾، مدينه منور ۾، رياض ۾، بلڪه هر شهر ۾ گهڻو تڻو پورهيت ۽ هنر مند آهن، پڙهيل لکيل به آهن جيڪي چڱن عهدن تي فائز آهن يا ڌنڌا ڌاڙي ڪن ٿا. کانئن معلوم ٿيو ته ڪوئي عرب سڳورو اوچتو گهر ۾ داخل ٿيو ۽ ڪنهن غير مڙد کي زال سان گڏ ويٺل ڏٺائين ته چپڙي ڪري ٻاهر نڪري بيهندو. غير مڙد به آرام سان فارغ ٿي منهن ڪپڙي سان لپيٽي نڪري ويندو! تهان پوءِ حقيقي مڙس گهر ۾ داخل ٿيندو ۽ ٻڙڪ به ٻاهر نه ڪڍندو. منهنجي خيال ۾ اهو انهيءَ ڪري آهي جو اتي قانون جو نفاذ سختيءَ سان ٿئي ٿو. جي ٿو مڙس ڪڇي ته اسي لڪڻ به کائي، زال به وڃائي ۽ بدنامي جو ڍنڍورو به پوي. مٺي به ماٺ، مٺي به ماٺ. اهڙو مڙد نهايت شريف ۽ مثالي ماڻهو چئبو. ان ۾ ڪا بيغيرتيءَ جي ڳالهه ڪانه آهي. هي سنئون سڌو قرآني حڪم آهي ته: جيڪڏهن توهان جون عورتون ڪوئي معروف ناپسنديده فعل ڪن ته چار گواهه طلب ڪيو ۽ اهي گواهي ڏئي وڃن ته رکو انهن عورتن کي پنهنجي گهرن ۾ جيسين الله انهن لاءِ ڪا راهه ڪڍي. (النسا، آيت نمبر 16 کان آيت نمبر 20) ۾ وڌيڪ فرمايو ويو ته جيڪڏهن اهي ”کلم کلا“ بدي ڪن ته ان لاءِ اڳ ۾ حڪم اچي چڪو آهي. توهان انهن سان سٺو سلوڪ ڪيو. جي توهان اهو ناپسند ڪيو ته به ياد رکو ته اهو بلڪل ممڪن آهي ته جنهن ڳالهه کي توهان ناپسند ٿا ڪيو. الله ان ۾ گهڻي بهتري پيدا ڪري. هي قرآني حڪم آهن. چٽا چٽا. دنيا جو ڪو به سڌريل ملڪ ايڏو لبرل(فراخدل) هجڻ جي لٻاڙ نٿو هڻي سگهي.
سعودي عرب حڪومت ثابت ڪري ڏيکاريو آهي ته قرآني حڪم توڻي رسول الله صلعم جا فيصلا بلڪل عمل جوڳا آهن ۽ سڄي دنيا اهوئي رستو وٺندي. باقي مغربي ملڪن ڪوڙي واويلا ڪري اسلام ۽ مسلمانن کي بدنام ڪرڻ خاطر ڪوڙا افسانا گهڙي، ڪوڙيون فلمون ٺاهي رڳو پنهنجي اندر جي باهه ڪڍي آهي. هڪ شهزاديءَ کي قتل ڪرڻ واري فلم به نسورو ڪوڙ هو ۽ جاچ ڪرڻ تي معلوم ٿيو ته اهڙو ڪو به واقعو ڪونه ٿيو هو. نه ان شهزاديءَ جو نالو نه ان مڙد جو نالو پتو يا ائڊريس ڏني وئي. نه اهڙو ڪو رڪارڊ (لکپڙهه) يا ڪنهن قاضيءَ جي فتوا يا قاضيءَ جو نالو، نه وري ڪورٽ ڪچهريءَ جو هنڌ ڳوٺ يا شهر ٻڌايو ويو. سعودي عرب ۾ اهڙيون سزائون کلئي عام جمعي نماز کان پوءِ مسجد جي ٻاهران دروازي جي ڀرسان ڏنيون وينديون آهن. لڪ ڇپ آهي ئي ڪانه. سزا جو هڪ اصول اهو به آهي ته عام خلق کي خبر پوي ته انصاف ٿئي پيو، انصاف جو اهو اصول آهي ته انصاف نه رڳو ٿيڻ کپي پر ڏسجڻ ۾ اچي! رومن لا ۽ جورس پروڊنس (jurisprudence) جو به اهوئي بنيادي اصول آهي. جورس پروڊنس جو اهو ساڳيو اسلامي اصول آهي ته ڀلي نوانوي ڏوهاري ڇٽي وڃن پر هڪ بيگناهه کي سزا نه اچڻ کپي! انهي اصول جي پوئواري لاءِ شاهدي ۽ ثابتين جا اصول سخت ڪرڻا ئي پوندا. انهيءَ ڪري ڪو عجب ناهي جو زنا جي حد جاري ڪرڻ لاءِ اهڙا سخت اصول رکيا ويا جو ڪنهن کي ڪارو ڪرڻ ذري گهٽ ناممڪن بڻجي ويو.
اسان وٽ ماڻهن ۾ سزا ڏيڻ جو هڪ جنون پيدا ڪيو ويو آهي. اهو سڀ مارشل لا جي مهرباني آهي. فوجي ماڻهوءَ جو ذهن رڳو هڪ چِيلي تي ٿو هلي ۽ سندن آڱر هر وقت بندوق يا پستول جي گهوڙي (ٽرگر) تي هجي ٿي. هاڻي ته قبولداري (confession) کي آخري ۽ پڪي ثابتي سمجهيو وڃي ٿو. ٻيو ته ٺهيو پوليس آڏو قبولداري کي به وزندار سمجهيو وڃي ٿو. حالانڪه اهو بلڪل غلط ۽ شهادت توڙي اسلامي اصولن جي برخلاف آهي. مون پنهنجي ڪٿا ۾ ڪنهن هنڌ اڳيئي ذڪر ڪيو آهي ته هڪ جوابدار هيٺين توڙي مٿين ڪورٽ ۾ قبولدار ٿي رهيو هو ته هن ڪنهن شخص جو واقعي قتل ڪيو هو. عين ان وقت هڪ ماڻهو ڪورٽ ۾ اچي نڪتو ۽ چيائين ته هو مقتول ڪونه هو ۽ جيئرو جاڳندو ڪورٽ آڏو حاضر بيٺو آهي. هيءَ ڪا ڪهاڻي ناهي پر آل انڊيا رپورٽر AIR ۾ درج ٿيل قانوني واقعو آهي. محض قبولداري تي ڀاڙڻ بلڪل غلط آهي.
حضور صلي الله عليه وآلھِ وسلم وٽ هڪ شخص حاضر ٿيو ۽ چيو ته ”يا رسول الله ﷺ مون کان زنا ٿي آهي مون تي حد جاري ڪيو!“ سرور ڪائنات صلعم جن منهن مبارڪ ڦيرائي ٻئي طرف ڪري ڇڏيو ته ان شخص ٻئي طرف لڙي وري به چيو ته يا رسول الله مون کان زنا ٿي آهي مون تي حد جاري ڪيو. وري به حضور صلعم جن ٻڌو اڻ ٻڌو ڪري منهن ڦيرائي ڇڏيو. معنيٰ ته قبولداري جي همت افزائي نه ڪئي وئي ۽ سترپوشيءَ کي وڌيڪ اهميت ڏني وئي. ان شخص جو نالو ۽ ڪتاب جو حوالو ڏيڻ لاءِ مون کي سڄو ڏينهن لڳي ويندو ان ڪري ائين نٿو ڪيان. اڄ ڪلهه جي دور ۾ ته موچڙا هڻي، نازيبا طريقا اختيار ڪري زوريءَ ماڻهن کان قبولداري ورتي ٿي وڃي.
حضرت عثمان رضي الله تعالي عنه جو به واقعو آهي ته هڪ عورت مسجد نبوي ۾ اچي چيو ته ”يا اميرالمومنين مون کان زنا ٿي آهي مون تي حد جاري ڪيو.“ حضرت عثمان حڪم ڏنو ته ”هن عورت کي مسجد مان ڪڍي ڇڏيو!“ هوءَ عورت وري ٻئي ڏينهن به اچي وارد ٿي ۽ ساڳيو مطالبو دهرايائين. حضرت عثمان رضي الله تعاليٰ عنه وري به کيس مسجد مان ڪڍائي ڇڏيو. هي مستند تاريخي واقعا آهن. جي صاف ظاهر ڪن ٿا ته اهڙي صاف قبولداري کي نظر انداز ڪيو ويو ۽ معاشري ۽ سماج جي ڀلائي خاطر ستر پوشيءَ کي ترجيح ڏني وئي. هت سنڌ ۾ به ائين ٿيندو هو ته چار وڏڙا گڏ ٿي مٿا ميڙ ڪري ويهندا هئا ۽ ”ڍڪي ڀلي!“ جو فيصلو ڪري اعلان ڪندا هئا ته ”بابا هرڪو نياڻين سياڻين وارو آهي، ڪوڙن افواهن تي ڪن نه ڌريو.“ هاڻي الائي ڪهڙو واءُ وريو آهي جو نوس نوس ڪندا وتن ته ڪو بهانو ملي ته غيرتيءَ جي ڪوڙي پڳ ٻڌئون ۽ دشمن کي به هيسائي کانئس ڏنڊ يا سڱ وصول ڪيون. نوس نوس ڪير ڪندا آهن سو سڀ ڪو ڄاڻي ٿو.
قرآني حڪم ته جيڪا عورت ڪري ’کلم کلا‘ بدي، ته ان کي گهرن ۾ جهلي رکو يا روڪي رکو، ان تي به عمل ٿيندو هو. هت اسان جي ملڪ ۾، اسين ننڍا هوندا هئاسين، يعني پنجاهه سٺ سال اڳ، ته مون پاڻ اهڙا واقعا ڏٺا ته سردار يا راڄن جو چڱو مڙس فيصلو ڏيندو هو ته ”ڪاريءَ کي سندس ڪوٽ ۾ پهچايو وڃي“ پوءِ ان حڪم تي عمل ٿيندو هو ۽ اها عورت هميشه لاءِ سردار يا تر جي چڱي مڙس جي ڪوٽ ۾ سڄي عمر لاءِ داخل ٿي ويندي هئي. کيس کاڌ خوراڪ، ڪپڙو، لٽو، هنڌ بسترو، گهر ڀاتي جيان ملندو هئو. گهر ڀاتي بڻجي پنهنجي روش سان هوءَ آهستي آهستي عزت ڀريو مقام حاصل ڪري ويندي هئي ۽ هڪ سود مند حياتي گذاريندي هئي. نياڻين کي اٿڻ ويهڻ جا آداب، گفتگو جا انداز، مهمانن جي آدرڀاءُ ۽ طعام تيار ڪرڻ ۽ سجائي اوطاقن ۾ موڪلڻ جا طور طريقا سيکارڻ، بيمار ۽ ڳورهاري عورت جي تيماداري ۽ ٻچن جي پالنا جا ضروري طريقا سمجهائيندي هئي، ڀرت ڀرڻ، رلهيون ۽ سوَڙون سبڻ ۽ ڳنڍ ٽوپو به سيکاريندي هئي. مطلب ته هوءَ سودمند ۽ عزت ۽ سک ڀري زندگي گذاريندي هئي. وڏڙين سان دوستي ۽ ننڍن سان شفقت ۽ پيار سندس زندگي کي ڀرپوربڻائي ڇڏيندو هو. مون اهڙيون عورتون ڏٺيون مٿانئن ڪارنهن جو ٽڪو به صفا وسري ڌوپي ويندو هو. ڪڏهن ته ڪوٽ اندر کين ڪنهن گهرو نوڪر سان پرڻائي به ڇڏبو هو ۽ س�