ايندو نھ وري ھي وڻجارو

�ي زندگي گذاري وينديون هيون. انهي جي معنيٰ ته قرآني حڪم ته کين گهرن ۾ روڪي رکو ۽ ساڻن سٺو سلوڪ ڪيو، بلڪل عمل جوڳو حڪم هئو ۽ ڏاڍو چڱو هو. ائين ٿيندو اسان پاڻ ڏٺو. هاڻي الائي ڪهڙو واءُ وريو آهي جو عام ماڻهن مان ته ٺهيو پر سردارن ۽ راڄن جي چڱن مڙسن مان به مهر نڪري وئي آهي. وڏو سبب بي علمي، جهالت، قرآني حڪمن کان اڻڄاڻائي، هنسڪ سوچ ۽ سماجڪ ٽوڙ ڦوڙ آهي. ملان، وڏيرا ۽ پڙهيل لکيل نوجوان، جيڪڏهن وڏي واڪ عفو ۽ درگذر جي ڳالهه ڪن ۽ ڍڪ ڍڪڻ جي تلقين ڪن ته هوند ان ڪارو ڪاري جي ڪني بيهوده ۽ بيغيرت رسم کي ٻنجو اچي وڃي. پر افسوس جو مون ڏٺو آهي ته پڙهيل لکيل نوجوان ان ڪوڙي هٿرادو غيرت کي هٿي ڏيڻ ۾ جيڪي سو ٻه ٻه هٿ پيا اڏامن ۽ اسان کي بيغيرت سڏين ۽ سمجهن. الله هدايت ڏيئن، شال سمجهن.
لک شابس هجي جتوئين جي لٺ سردار، سردار امام بخش خان جتوئي کي جنهن علي الاعلان اخباري بيان ڏنو ته هو ڪاري کي مارائڻ نه ڏيندو آهي. شال ٻين سردارن ۽ نيڪ مردن ۾ به اهڙي جرئت اچي. اسان سانگين جي سردار، مير غلام محمد خان سانگي به ائين ڪيو. هڪ سانگي عورت ڪنهن جماليءَ سان ڀڄي وئي هئي، سانگين ۾ تاءُ هئو ۽ خون خرابو ٿيڻ وارو هئو. سردار صاحب مون کي نمائندو بڻائي سردار محمد بخش جمالي ڏانهن موڪليو ته ٻانهن ورائي ڏئي، جمالين جي سردار سرداري ڪئي ۽ چيائين ته ”ٻانهن ڪٿي پهچايان؟“ مير صاحب (اسان جي سردار) چيو ته ”سندس ڪوٽ ۾!“ حڪم جي تعميل ٿي ۽ ٻانهن ڪوٽ جي تحفظ ۾ اچي وئي. کيس مارائڻ ڪونه ڏنائين ويهه سال گذري ويا آهن. گهر ڀاتياڻي ٿي وئي هوندي.
ڀائرو ذرا سوچيو ته جيڪڏهن ڪارو ۽ ڪاري مارڻ جو اصول باقاعدي قائم ڪجي ته سڄي دنيا ۾ ٿرٿلو مچي ويندو. ٻيلي ڏاها ٿيو! پاڻ کي کلڻ هاب نه ڪرايو. انهي اصول تحت، سنڌ ۽ پاڪستان ته ڇا پر سڄي دنيا جا سـٺ ستر سيڪڙو مڙد توڙي عورتون ڪسجي ويندا. گهر گهر مان ڪاري نه، ته به هڪڙو ڪارو نڪري ايندو، انگ اکر ائين ٿا چون. پوءِ ڇا سڄي دنيا جي سٺ ستر سيڪڙو آبادي ڪهائي ڇڏيندا؟ تازو لاڙڪاڻي جي هڪ سردار بيان ڏنو آهي ته ”ڪارو يا ڪاري کي ماربو نه ته ٻيو ڇا ڪبو؟“ ڇا اهو سردار صاحب ٻڌائيندو ته هو خود ڪارو آهي يا نه؟ پوءِ ڪسڻ قبول ڪندو؟ چوڻ سئولو آهي پر اصول ۽ قاعدو ٺاهي لاڳو ڪرڻ ناممڪن آهن. اهڙي لٻاڙ ئي نه هڻجي جنهن سان نه رڳو جيءُ جوکو هجي پر سڄي انسان ذات لاءِ وڏو هيبت ناڪ هاڃو هجي.
قرآني ۽ اسلامي حڪم احڪام ڇا به هجي پر ڇا ڪجي؟ هر ماڻهوءَ ۾ هڪ جانور لڪو ويٺو آهي. ماڻهو خود ئي هڪ جانور آهي. سچي ته مان به هوند اهڙو ڪڌو ڪم ڪري وجهان. اندر ۾ جيڪو مرون لڪو ويٺو آهي اهو نيٺ ته وڄ هڻندو، جيسين ان مرونءَ کي نه ماربو تيسين ماڻهو، ماڻهو نه ٿيندو، نڪي منجهس ماڻهپو ايندو. اسين مشرقي ماڻهو اڻ سڌريل سڏيا ٿا وڃون، پر مغربي دنيا جي سڌريل ماڻهن جا افعال به اهي ساڳيا آهن. هو سائنائيڊ جو زهر (پوٽيشم سائنائيڊ) يا ٻيو ڪو طريقو ائڪسيڊنٽ وغيره يا ٻڏڻ جو طريقو استعمال ڪري، پنهنجو بڇڙو ڪم لڪائي ٿا وڃن ۽ عزت ۽ شهرت کي به ٽِڪو لڳائڻ کان صاف بچي ٿا وڃن. هت، توڙي اتي، عورتون به مڙسن کي اهڙن طريقن سان مارين ٿيون. هو به انسان آهن ۽ سندن اندر ۾ به هڪ مرون وڄ ڪڍيون ويٺو آهي.
ميهڙ ۾ سب جج هو سيد عبدالرحمان شاهه جو بعد ۾ هاءِ ڪورٽ جو جج به ٿيو. هڪڙي زائفان ڀڄي وئي هئي ۽ يار سميت گرفتار ٿي آئي. هن اهو ڪيس چئمبر(جج جي نجي ڪوٺڙي) ۾ ويٺي ئي سڏايو. فريادي يعني مائيءَ جو مڙس ٺاهوڪو جوان هئو ۽ جوابدار کڳوٽي جهڙو بڇڙو ۽ بي ڊولو هئو. حيران ٿي، ٻنهي مڙدن کي ڪڍي، مائيءَ کي چيائين ته ”ههڙو ٺاهوڪو مڙس ڇڏي هوءَ ان کڳي سان ڪيئن ڀڄي وئي!“ مائي نهايت ڊٺائي سان جواب ڏنو”صاحب، پرائي ڀاڄي مٺي لڳندي آهي نه؟“ چپ ڪرائي ڇڏيائين. مڙدن جو به اهڙو ئي منهن ڪارو آهي. پنهنجيون پاڪ صاف جويون ڇڏي ڪِنَ جهڙين ڌپ وارين ڌوتل دکين تي اونڌا ٿيا پيا هوندا. انساني فطرت آهي، اجايو اهڙيون ڳالهيون لکجي ويون. انسان، سمجهه ڀريو جانور آهي کيس پاڻ تي ضابطو رکڻ کپي ۽ ننڍي وڏي بڇڙائي تي ڪن لاٽار ڪرڻ سکي. اشرف المخلوقات هجڻ جو عملي ثبوت ڏئي. نه ته جانور جو جانور ئي رهندو. ان کي انسان چوڻ، انسانيت جي توهين ٿيندي.
ڏسو، قيامت جي نشانيءَ مان ڪٿي جو ڪٿي وڃي نڪتاسون. وڃي ڪارو ڪاري تي پهتاسون. چڱو ٿيو، هڪڙو تمام اهم مسئلو مڪمل ڇنڊ ڇاڻ بعد بلڪل چٽو ٿي بيٺو ته اهو نه غيرت جو سوال آهي، نه اسلام جو، نه شريعت جو نه معاشري جو بلڪه اها هڪ ڪڌي شرارت آهي، هٿ ٺوڪيل حرامين جي، جيڪي هونئن ته ننهن چوٽيءَ ڪارا آهن، پر هڪ کن ۾ ڪنهن نياڻي کي ڪهي، اڇڙا پڇڙا ٿي ٿا وڃن ۽ مڇون مروٽي ٿا هلن، اهڙن کي نندڻ ۽ ٿُـو! ٿُـو! ڪرڻ نهايت ضروري آهي. واڪا ڪرڻ مون وس، ٻڌڻ ڪم ٻروچ جو. رڳو واڪا ڪرڻ نه، بلڪه بانٺا کڻڻ جو وقت اچي ويو آهي. هونئن هي معاشرو ڪونه سڌرندو، ڪونه سڌرندو، چوندا آهن ته ننهن سان ڇڄي ته ڪاتي ڪم نه آڻجي! پر جي ننهن سان نه ڇڄي ته پوءِ ته ڪاتي ڪم آڻڻ ضروري ۽ تمام ضروري ٿي ٿو پوي. رسول بخش پليجي جي تقرير ٻڌندي مونکي هڪ صاحب چيو ته ”پليجي صاحب جي لکڻي توڙي ڳالهائڻ اهڙو آهي جو ڄڻ رهنڊون ٿو پائي ۽ رهڙون ٿو ڏئي!“ مون چيو ته ”ذمو به اهڙو کنيون اٿائين جو رهڙون ۽ رهنڊون ته ڇا، کيس لٺيون بانٺا کڻي، هن ستل قوم کي جاڳائڻو پوندو جا هڪ بيماري ڪانه، سوين مرضن ۾ ورتل آهي. تنهن ڪري نه رڳو سيون ۽ انجيڪشنون هڻڻيون پونديون پر جهير ڏيڻا پوندا!“
سو سائين اهو سائنسي طرح ثابت آهي ته جانور(حيوان) ڳالهائي سگهن ٿا، بلڪه انساني عضون جي بئنڪ طور به ڪم اچي سگهن ٿا. هاڻي جو ڪنهن چڱي ڀلي صحتمند ماڻهو جي حادثي ۾ مرڻ جو انتظار ڪرڻو ٿو پوي ته جيئن سندس اکيون، بڪيون يا دل ڪڍي ٻئي ماڻهوءَ ۾ پيوند ڪري وڌيون (transplant) وڃن. ان جي ضرورت ئي ڪانه ٿيندي. انساني دل، بڪيون وغيره هٿرادو طرح (clone) ڪلون ڪري جانورن ۾ پيدا ڪري، اهڙا جانور هڪيا حاضر وڪڻي سگهجن ٿا. سائنسدان چون ٿا ته ”ان لاءِ سڀ کان بهتر جانور سوئر آهي!“ هاڻي سائين، مسلمان ڪيئن سوئر جي دل وجهرائيندو؟ هي ته وڏي گڙ ٻڙ ٿي وئي. شرعي عالم سڳورا وڏي ڳنڀير آزمائش ۾ پئجي ويندا ۽ ڪونه ٺهي، ڪونه ٺهندا. ماڻهو پيو مري ۽ عالم سڳورا پيا بحث ڪن. مان پنهنجي سر، سوئر جي دل وجهرائڻ لاءِ تيار ٿي ويندس. يقين اٿم ته مان ساڳيو جمال ئي رهندس ۽ نمازون به پڙهندو رهندس. منهنجو دين ڌرم نه پليد ٿيندو نه ٽٽندو. مان چاهيندس ته علامه غلام مصطفيٰ قاسمي جهڙو وڏو عالم به ڀلي اهڙي دل وجهرائي ۽ زندهه رهي. علامه صاحب کي جيڪڏهن اها ڳالهه ناپسند هجي ته مان اڳواٽ معافي وٺي ٿو ڇڏيان. پر وري ورجايان ٿو ته هو ڪنهن به صورت ۾ زندهه رهي. اسان کي سندس ضرورت آهي. پوءِ ڀلي الله سائين وٽ اهو عذر پيش ڪري ته سندس عقيدتمندن، زور زبردستي، ائين ڪيو. اسان کي ڪانه ملندي. سزا، نيت تي آهي ۽ الله وڏو رحمان، رحيم ۽ خيري آه