ايندو نھ وري ھي وڻجارو

خالفت ڪئي ويندي هئي. سو اهو هٿيار به کانئن هليو ويو. نتيجو اهو نڪتو جو هيڏو سارو مضبوط لوهو ٽڪساٽ ٽٽو ته ٽاڪو ئي نه لڳس. هاڻي ساک بحال ڪرڻ لاءِ چنگيز ۽ هلاڪو وارا حربا استعمال ڪري چيچنيا ۽ ٻين نٻل رياستن تي بارودي باهه وسائي، لٻاڙ پيا هڻن ته روس اڃا به ٻلوان سپرپاور (عظيم طاقت) آهي. تفوبرتو.
اهو چٽو پٽو ڪوڙ white lie به پڌرو ٿي پيو ته روسي ماڻهو سيڪيولر(لامذهب) سياڻپ جو سرچشمو ۽ عقيدي پرستيءَ کان آجا ۽ سڌريل ماڻهو ٿي ويا هئا. ٻه ٽي پيڙهيون گذرڻ بعد جيئن ئي ڪميونسٽ ڏاڍ جو ڏنڊو ٽٽو ته اک ڇنڀ ۾ ماڻهو مذهبي ٿي ويا. وچ ايشيا وارا ماڻهو ساڳيا مسلمان ۽ نمازي بڻجي ويا ته وائيٽ رشيا ۽ يوگوسلاويا جا ماڻهو ڪٽا ڪرستان. اهڙا جو گگر جو واس ڏيندا. ڪراس ڳچين ۾ پائي ديولين (گرجائن) ۾ حضرت عيسيٰ ۽ بي بي مريم جي مورتين آڏو مٿا ٽيڪڻ لڳا. پنهنجي هم وطن مسلمان شهرين جو ڪوس شروع ڪري ڇڏيائون. اهو ته ٺهيو پر پنهنجن پراڻن فرسوده فرقن کي به چنبڙيا رهيا، جا ڳالهه ثابت ٿي ڪري ته پشت به پشت مذهب هڪ پيڙهي کان ٻي پيڙهي تائين منتقل ٿيندو آيو. مئڊم لدميلا جا عالم، اسڪالر، ذهين ۽ ماسڪو جي تمام وڏي مشرقي علومن جي اداري جي سربراهه آهي، ان کي پهرين جنوريءَ تي فون ڪري نئين سال جي مبارڪ ڏنم ته چيائين ته ”اسان (سندن فئملي) گريڪ ميٿاڊڪ چرچ جا پوئلڳ آهيون ۽ اسان جو نئون سال پنجين جنوري تي شروع ٿيندو آهي.“ ڏيو منهن! هڪ صدي دهريو رهڻ کان پوءِ به خاص فرقي جو جيوڙو بڻ بڻياد ۾ موجود هئو ۽ مئو ڪونه هو. مئڊم لدميلا هڪ نهايت شاندار خاتون ۽ انسان دوست آدمي آهي. دل ٿي چوي ته سندس مفصل ذڪر ڪري ڇڏيان تڪڙ به ڏاڍي اٿم جو حياتي وٿين مان وهندي پئي وڃي سڀاڻي هجان الائي ڪونه.
اول حسن مجتبيٰ ۽ سندس يورپي دوستن کي اڪلائيندو هلان جن صوفي نقشبنديءَ جو ٻڌي ڇرڪ ڀريو هو ته اهي ته ڪٽا ۽ ويڙهاڪ آهن. مينهن پنهنجي ڪارنهن نه ڏسي، ڳئون کي چوي هل ڙي پڇ ڪاري! هيڏو لمبو بحث ته ڪونه ٿيو هو پر مون کين چيو ته ”ترڪيءَ ۾ مذهب تي ايڏي پابندي آهي جو پارليامينٽ جي هڪ چونڊيل مسلمان ميمبرياڻي کي پارليامينٽ ۾ صرف اِن ڪري اچڻ نه ڏنو ويو جو هوءَ مٿو ڍڪي آئي هئي. پوءِ اهڙي ڪوڙي جمهوريت خلاف ماڻهو هنسڪ نه ٿيندا ته ٻيو ڇا ٿيندا!“ آمريڪا جو به اهڙو ڪارو منهن آهي جو محمد علي ڪلي ۽ مائيڪ ٽائيسن مشهور باڪسر چيمپين مسلمان ٿيا ته هڪ نه ٻئي بهاني کين سزائون ڏئي جيل اماڻي سندن اعزاز بار بار کسيو ويو. نتيجو اهو نڪتو جو اڄ رد عمل ۾ آمريڪا ۾ پنجاهه سٺ لک ماڻهو اسلام قبول ڪري مسلمان ٿي ويا آهن.
ايران جو ته اڳيئي ذڪر ڪري آيو آهيان پر مٿو ڍڪڻ جي ڳالهه تان ايراني عورتن جو حجاب ياد آيو حجاب معنيٰ ڍڪ يعني چادر اوڙهڻ، بلڪه ويڙهي پوءِ ٻاهر نڪرن، گهڻو ڪري ڪاري چادر يا چٽڪمري چادر اوڙهين. کانئن سوال ڪجي ته حجاب جي حق ۾ جوشيلي تقرير ڪري وڃن. ننڍين نيٽين ڪاليجي ڇوڪرين ته ان جو ٽوڙ ڳولهي ورتو هئو. اهي لباس مٿان ڊگهو ڪوٽ پيون پائن جو سندن پنيءَ کان به هيٺ ڀرو هئو جي ڪوٽ ٿورو ئي سوڙهو هئو ته ڇاتي، چيلهه ۽ ٻنڊڙن جي گولائي ۽ بدن جو هيٺيائون مٿانهيون ڪجهه ڪجهه نظر آيون ٿي. باقي مٿي تي رومال پيون ٻڌن اهو رواج ته مون روس جي وچ ايشيائي ملڪن سمرقند، تاشقند ۽ بخارا ۾ به ڏٺو. اسان جون سنڌي عورتون به ائين ڪنديون هيون ۽ ان رومال کي مصافحو چونديون هيون، امڙ به ٻڌندي هئي. عورت کي تجلي ۽ چمڪ سان چاهه! سو امڙ جا مصافحا ريشمي رنگين ۽ ستارن سان جڙيل هوندا هئا.
ايراني عورتون هونئن ته جوش خروش سان حجاب جو دفاع ڪنديون هيون پر هڪ ڊنر (سرڪاري ضيافت) ۾ جرمن سفير جي زال مون سان گڏ ويٺي هئي ان ڳالهه ڪئي ته ڪجهه ايراني عورتون ساڻس گڏ ترڪيءَ واري جهاز ۾ هيون ۽ چادرن ۾ ويڙهيل هيون. جڏهن کانئن سوال ڪيو ويو ته حجاب! حجاب! چئي ان جي حق ۾ ڳالهايائون پر جيئن ئي جهاز استنبول جي هوائي اڏي تي لٿو ته جهاز ۾ ئي حجاب لاهي ڦٽو ڪيائون. جيئن ئي چادرون لاٿائون ته ڏٺو ويو ته کين لنڊيون اسڪرٽ (فراڪ) پيل هيون ۽ سندن پنيون ظاهر پي ٿيون. ڊگهين کڙين وارا بوٽ پائي جهاز مان ٻاهر نڪتيون، خواهشن کي دٻائڻ سان منافقي پيدا ٿئي ٿي جا هڪ گُهڻو آهي جو ضمير کي لڳي وڃي ٿو. خواهشون دٻائي سگهجن ٿيون ماري نٿيون سگهجن. پوءِ منافقي جنم وٺي ٿي ۽ منافقي زهر قاتل آهي جو فرد کي ڪٽنب کي قبيلي کي بلڪه ساري قوم کي انڌو بڻائي ڇڏي ٿو. جيئن اسان جي اسلامي مملڪت پاڪستان ۾ اسلام اسلام چئي، هر ڀڏو ڪم ڪيو ۽ ڪرايو وڃي ٿو. نه آهي مسلماني، نه آهي اسلام! رڳو آهي بدمعاشي، دهشتگردي، قتل، غارتگري، ۽ فرعونيت. ليڊر، فرعون، قوم سڄي جنود فرعون. جنود معنيٰ لشڪر.
لفظن جي هيرا ڦيري يا لفظن کي وٽ وڪڙ ۽ ور ڏيڻ سان جيڪي سو منافقي جي پٺڀرائي ٿئي ٿي ۽ تقويت ملي ٿي. جناح صاحب سان جڏهن سندس حڪومت ۽ وزيرن جي شڪايت ڪئي وئي ته ڪمال معصوميت سان فرمايائين ته ”مان ڇا ڪيان؟ منهنجي کيسي ۾ رڳو کوٽا سڪا (بشمول لياقت علي خان) آهن!“ـ واهه صاحب واهه! سڄي ساري پاڪستان جنهن ۾ ان وقت ويهه ڪروڙ ماڻهو هئا، انهن ۾ کيس هڪڙو به کرو سڪو نظر نه آيو. هي تجاهل عارفانه، هيڏي وڏي ليڊر کي سونهين نٿو. ايئن منافقيءَ جو ٻج ڇٽيو ويو جو هاڻي ته رڳو ڊڀ، ٽوهه، گپ ڪچرو ۽ گند ڦهلجي ويو آهي. جيڪو وڏو بدمعاش سو وڏو ليڊر جيڪو وڏو واڳو ۽ ڪرپٽ corrupt سو وڏو هوشيار ۽ قابل. مون وري به زور ڪري لفظ ڪرپٽ (جيڪو سنڌي لفظ ڪرپٽي سان مشابهه آهي) استعمال ڪيو آهي جو اهو جامع معنيٰ رکي ٿو جنهن ۾ رشوت ۽ ٻيون سڀ برايون اچي وڃن ٿيون. نه ته سنڌيءَ ۾ چوڻي آهي ته ’گهٽ اشراف، زور ڪميڻو!‘ لفظ ڪميڻو، ڪرپٽ جي قريب تر آهي پر ان کان پاسو ڪجي ته چڱو. ڏسو مون جهڙو وات ڦاٽوڙو ماڻهو، جو قبر ۾ پير لڙڪايون ويٺو آهي، سو به ڊڄي پيو اهڙي ماحول ۾ منافقي زور نه وٺندي ته ٻيو ڇا ٿيندو.
آمريڪا جهڙو سپر پاور ملڪ جيڪو سڄي دنيا مٿان لٺ کنيون پوليس وارو بڻيو بيٺو آهي، سو جمهوريت ۽ انساني حقن جي تحفظ جي آڙ ۾ پيو سڄي دنيا کي ڀيلي ۽ ڀڪوڙي ست ساهه ڪڍي، اهو اشراف ۽ ٻيا سڀ ڪميڻا؟ هن کي فرعون ته ڪونه دجال چئي سگهبو. چيچنيا ۽ بوسنيا ۾ ڪوس، ڏکڻ آمريڪا، آفريڪا، وچ اوڀر ۽ ڏور اوڀر ۾ ڪوس، پوءِ به آمريڪا امن جو ديوتا! تفو برتو اي چرخ گردان تفو.
فردوسيءَ جي مٿئين فقري (رمارڪس) تي ياد آيم ته فردوسي مسلمان هو ۽ غازي (؟) محمود غزنوي جي ڏينهن ۾ هو ته به جڏهن عربن سندس ملڪ ايران تي ڪاهيو ته دانهن ڪري چيائين ته ”حيف هجيئي آسمان حيف هجئي جو اٺ جو کير پيئڻ وارا ۽ ڳوهون کائڻ وارا اڄ خسرو ۽ دارا جي تخت جا خواب ٿا ڏسن!“ وطن دوستي جي جذبي ۾ پنهنجي مسلمان ڀائرن لاءِ ائين حقارت ظاهر ڪيائين. ايرانين ڪڏهن به عربن جي بالادستي قبول نه ڪئي ۽ نيٺ پنهنجو جدا مذهب ٺاهي ڌار ٿي ويٺا. پوءِ به اهي چڱا مڙس ۽ اسان سنڌي ڪفار، اسان جي ٻولي ڪافرن جي ٻولي ۽ اسان