ايندو نھ وري ھي وڻجارو

� مٿي تي رومال ٻڌي آئي. ساڳئي ڏوهه ۾ هڪڙي ٻي ڇوڪري کي ماڳهين امتحان ۾ ناپاس ڪيو ويو هو. حد ته اها ٿي جو ترڪي پارليامينٽ جي چونڊيل اسيمبلي ميمبر خاتون کي اسيمبليءَ ۾ ويهڻ نه ڏنو ويو جو هوءَ مٿو ڍڪي آئي هئي. ڇا هي آهي جمهوريت، هي آهي شخصي آزادي ۽ هي آهن بنيادي حقوق؟ ’ٻڏڻ ويو آ وسري، لڏڻ آيو آهي ياد.‘
ٻي به هڪ ڳالهه چوندو هلان. ٿيندي ته متنازع ڳالهه پر اکين ڏٺي ڪنين ٻڌي آهي. مهاجر ڪهڙو به آزاد خيال، عالم ۽ کڻي کاٻي ڌر جو يا مومن هجي، ٿورو کرچيوس ته اندران زهريلو مهاجر نڪري ايندو. سوڀي گيانچنداڻي جهڙو سون ورنو ماڻهو به بلڪل ائين ٺپ واڻيو. خود مون کي هڪ کان وڌيڪ دفعا چئي چڪو آهي ته ”مسلمان سؤٽ سان شادي ڇو ٿا ڪن ۽ ڳائو گوشت ڇو ٿا کائن؟“ اڙي ڀائي سڄي دنيا ’ڪزن ميرئج‘ ڪري ٿي ۽ beef (ڳائو گوشت) کائي ٿي. ڏوهه مسلمان ڪيو؟ ڀري ٻيڙي ۾ واڻيو ڳورو. چين، جپان، ٿائلينڊ، انڊونيشيا خود هندوستان جا هندو ڪزن مئريج ڪن ٿا ۽ گوشت به کائين ٿا، خاص ڪري ڏکڻ هندستان، مدراس ۽ بنگال جا ماڻهو. نور محمد هاءِ اسڪول حيدرآباد ۾ اسان جو استاد هوندو هو مسٽر شنڪر، جو برهمڻ هو. اهو چشڪو وٺي کليل ڪلاس ۾ چوندو هو ته ماسات سان ميرئج best marriage بهترين شادي آهي. عيسائي، يهودي، ٻڌ، چيني جپاني سڀ ڪن ٿا. باقي گناهه ڪيو مسلمانن هيءَ ڪهڙي ٻه اکيائي آهي.
هٿ وٺي اخلاق بگاڙڻ، شراب خوري کي پڏائڻ، اگهاڙپ ۽ عورت بازي ۽ مردن سان منهن ڪارو ڪرڻ کي انساني حقن جي آزادي جي دائري ۾ آڻي، دانشوري جو لبادو اوڙهائي، هاءِ گهوڙا ڪري، ملڪن ۾ وڳوڙ پئدا ڪرڻ، اهو سڀ ڪجهه انهن بنيادي حقن جي آڙ وٺي ملڪن ۾ ڊاهه ڊوهه ڪري ڪنڌ ڀر ڪيرائڻ ۽ اقتصادي غلام بنائڻ جائز ٿيو وڃي. تازو خبر آئي آهي ته ايران ۾ لکين ڪروڙين چٻاڙ کٽمٺا (چيونگ گم) اڇلايا ويا آهن جن جي ڪاڳر ويڙهي(wapper) تي ننگيون جنسياتي شڪليون ڇپيل آهن. هي آهي ڳجهو هٿيار ملڪ ۾ افراتفري ڦهلائڻ جو. اهڙي گندي ۽ ڪني عمل کي نالو ڏنو وڃي ٿو ’بنيادي حق‘ جو. ڪارو آ منهن اهڙن بنيادي حقن جو. اسان کي ڪونه کپن، ڪونه کپن.
سوڀي گيانچنداڻي جو لکڻ پٽ، هيرن جواهرن جهڙو، ڀيٽ چڙهي ويو انهي بنيادي حق (نشو ڪرڻ) جي. ڳائو گوشت حرام باقي هيروئن حلال! ڪوتاهه بيني جي به حد ٿيندي آهي. رسول بخش پليجي کي به اڳٺ ڍليون ڇوڪريون حق تي لڳنديون آهن ڇو ته اهو سندن بنيادي حق آهي. مردن جو پاڻ ۾ منهن ڪارو ڪرڻ کي بنيادي حق سمجهڻ جي اونچي پد تي هو اڃا ڪونه پهتو آهي. اسان جو مرشد يورپ! ته مردن جي پاڻ ۾ شادي ڪرڻ به قانوني طرح جائز قرار ڏئي چڪو آهي، پر صرف بالغ مردن ۾، ڇوڪرن ۾ نه. ڏسو ڪيڏي نه ترقي ڪئي اٿائون، تفو برتو. اجهو عادي ڇوڪرن کي به اجازت ڏئي ڇڏيندا.
گرديو ٽئگور ته چوي پيو ته ”پيو جتن ڪندس سڀني ڪوڙن کي ۽ براين کي من مندر مان لوڌي ڪڍڻ جي“. پر ڇا ڪجي اسان اهڙو مرشد ڇڏي، مرشد ورتو آهي يورپ ۽ روس کي! معنيٰ قرآن، انجيل، زبور، رامائڻ، گيتا ۽ ويد پراڻن کي متروڪ املاڪ قرار ڏئي مرشد ورتو ڪوڙ، ڪن، گند ڪچري ۽ ڪارل مارڪس کي جنهن نه پاڻ ڪوئي جتن ڪيو نه ئي ڪو هڪڙو (صرف هڪڙو) جتن ڪرڻ وارو (ڪارڪن) پئدا ڪيو. پوءِ به اهو پيغمبر! لينن به فوجي ڪُو (بلوو) جو فائدو وٺي مارڪس جي نالي ۾ راڄ ڪرڻ لڳو ۽ ڪمال سياڻپ سان چئي به ڇڏيائين ته مارڪسزم لاڳو ڪرڻ ۾ ورهيه لڳي ويندا. ورهيه ته ٺهيو، پوري مني صديءَ ۾ لاڳو ڪونه ٿي سگهيو، الٽو ڦوڪڻي وانگر ڦاٽي پيو. پوءِ به اياز ڏوهي، لک شابس هجيو!
اياز ڏوهي، ته پوءِ مان به ڏوهي. دهل جي ڏونڪي تي چوان ٿو ته سرخا سڀ منافق. بدر کي ڪيوبا موڪلي ڪميونزم جو ٺپو هڻڻ ۾ ڌرڙي به ڪانه آين. منهنجي در تي نازش پاڻ اچي چيو ته ”اهو پارٽي جو فيصلو آهي!“ هاڻي ڏسو ته نه مان ڪميونسٽ نه بدر ڪميونسٽ ته به پارٽيءَ جو فيصلو اسان تي مسلط، نڪو پارٽي اهڙو فيصلو ڪيو، نڪو مٿن اسان تي اختيار هو. ته به اسين سنڌي، ڳوڀ ماڻهو، هٿ ٻڌي حاضر ڀوتار ڪري بيهي رهياسين. ڀلا ايڏي عزت اسان کي ڇو ۽ ڇا لاءِ بخشي وئي؟ پاڻ ڇو نه اهڙو اعزاز حاصل ڪيائون. پرپٺ جاچ ڪرايم ته اعزاز نذير کي به پٽ هو ۽ نازش کي به پٽ هو پر ٻنهي جا پٽ ماسڪو يونيورسٽيءَ ۾ انجنيئري جي ڊگري وٺڻ لاءِ پڙهندا هئا. هو ٻئي انجنيئر ٿي آيا ۽ بدر وڃي جيل ۾ پيو. مکڻ پاڻ لاءِ، ڇاڄ اسان لاءِ. اسين هش ۾ خوش!
بدر اڄ تائين خوش، چي ”جيل مان به پرايم ته ڪيوبا مان به پرايم!“ سوڀي به پٽ کي ڊاڪٽر بڻايو. ڪڏهن به قومي تحريڪ جي وهڪري ۾ نه آندائينس. نتيجو اهو ٿيو جو ڪنيئي جهڙو ذهين ۽ ولوله انگيز جذبن وارو ماڻهو، ڄاڻ ۽ عمل وچ ۾ تضادن کي برداشت نه ڪري سگهيو ۽ وڃي هيروئن تي لٿو. الله سڀني دانشورن جي ٻچن کي بچائي ۽ سنئون دڳ ڏيکاري. رڳي ڪوڙي ۽ ڪؤڙي تنقيد ڪرڻ ڪميونزم ناهي. هتي ته ”مترڪن منهن ڪڍيو، سانداڻيون سهڪن“ (شاهه) وارو مامرو آهي. انهيءَ ڪسوٽي تي صرف رسول بخش پليجو پورو لٿو. ٻيا به ٻه چار هوندا عثمان بلوچ ۽ مون جهڙا سنڌي ڳوڀ، سلام بخاري، جمال بخاري، سوڀو، نورالدين سرڪي، ابراهيم جويو، اعزاز نذير ۽ ٻين اهڙن تي به سلام.
حسن مجتبيٰ جا يورپي دوست ته جهٽ اٿي کڙا ٿيا. پوپ ۽ يهودي رابي تي طنز سهي ڪونه سگهيا. مون کي به فنڊمينٽلسٽ سمجهيو هوندائون. ڀلا جيڪو سمجهڻ کان ئي انڪاري هجي سو ٻڌندو به ڇو؟ هو صرف اهو ڪجهه ٻڌڻ ٿا گهرن جيڪو هو پاڻ چاهين ٿا ۽ اسان کان رڳو پنهنجي مروٽيل سوچ جي تصديق ٿا گهرن گهڻائي ڀورڙا ڏيو ڇڏين.
پنهنجي هر ڳالهه بڇڙي، پرائي هر ڳالهه چڱي! ڏاڙهي ڪوڙيو سٺو، ڏاڙهي وارو بڇڙو. پر ڪاسترو، چي گويرا، مارڪس، هيگل، ۽ گرديو ٽئگور جي ڏاڙهي پاڪ ۽ ڀلي! منافقيءَ کي اڃا ڪو سڱ ٿيندا آهن؟ هڪڙو واقعو ٿو ياد اچيم.
بشير مورياڻي تمام پيارو ماڻهو آهي، تمام محنتي ۽ ڳالهائڻ ۾ نماڻو، سندس دوستن ۽ مداحن جو طبقو به وسيع آهي. شادي مرادي جون تقريبون نهايت شان شوڪت ۽ ٺاٺ باٺ سان ڪندو آهي. 14 جنوري 1994ع تي هوٽل پرل ڪانٽينيٽل ۾ تلاءَ وٽ سندس پٽ فرخ جي شادي جي تقريب هئي. تاريخ سندس پٽ کان فون ڪري پڇي اٿم نه ته ڪٿي ٿي ياد رهي. شادي ۾ سڄي سنڌ ۽ ڪراچي جا اهم ماڻهو، واپاري، ڪارخانيدار، سياستدان، ڪامورا ويندي گورنر حڪيم محمد سعيد صاحب به آيل هئا. حڪيم محمد سعيد صاحب سان منهنجا ذاتي ۽ گهرو لاڳاپا هئا. هو رات واري ڪنهن به تقريب ۾ شامل نه ٿيندو هو ڇاڪاڻ ته هن جو نيم هو ته رات جو نوين بجي هو سمهي پوندو هو ۽ صبح جو چئين بجي اٿندو هو. اهو سندس معمول هو، خود پنهنجي گهر دعوت ڪندو هو ته به نوين بجي اٿي کڙو ٿيندو هو ۽ معذرت ڪري وڃي سمهي پوندو هئو، منهنجي نياڻي جي شاديءَ ۾ آيو ته به پندرهن ويهه منٽ ويهي اٿي موڪلائي ويو پر مورياڻي جي سڏ تي دير تائين ويٺو رهيو.
جنوري جو مهينو، سخت سيءَ. مٿان سنهي بوند، سڀڪو شاميانن ۾ سڪڙيو ويٺو هئو. پريا