ايندو نھ وري ھي وڻجارو

� هلايو“ نمبر ٽو جو مال معنيٰ نقلي مال! جنهن لاءِ دغا، دوکو، گونڊا گڙدي ۽ رشوت جي سموري مافيا جو مهرو ٿيڻو پوندو. انهي نئين نسل کي سمڪ ئي ڪانه ٿي پوي ته اهڙي ڪڌي ڪاروبار لاءِ کين ”انسانيت“ کي، ضمير کي، معاشري کي ۽ سماج کي ٽڪي ٽڪي لاءِ قربان ڪرڻو پوي ٿو. توبه! تيئن پئسي جي ڇتڪتائي، ۾ پڙهيل ڳڙهيل چڱن گهرن جون ڇوڪريون، هن اسلامي مملڪت پاڪستان جي ڪراچي شهر ۾ اگهاڙا فوٽا ۽ جنسي عمل جون فحش فلمون ٺهرائي پئسا پيون ڪمائين. هيءَ ڪا اڄڪلهه جي ڳالهه ناهي. سلسلو سالن کان هلندو اچي.
پنجويهه سال اڳ، سنڌ اسيمبلي جي رڪارڊ تي معزز ميمبر مدني صاحب (جو نهايت سنجيندو ماڻهو هو) جي تقرير موجود آهي ته ”ڪراچي ۾ چاٻي ڪلبون آهن“ جتي چڱن چڱن گهرن جا مڙد پنهنجيون زالون وٺي اچن ٿا. هرڪو پنهنجي زال کي ڪمري ۾ بند ڪري تالو لڳائي چاٻي، ڪلب جي مئنيجر وٽ جمع ڪرائي ٿو. اهي چاٻيون دٻي ۾ وجهي گڏائي ڇڏجن ٿيون. پوءِ جيڪو ميمبر اچي سو جيڪا چاٻي هٿ اچيس سا دٻي مان ڪڍي ان ڪمري ۾ هليو وڃي. ظاهر آهي ته ان سموري ڪارروائي ۾ زالن جي رضا ۽ مرضي به شامل هوندي، اهو آهي ڪراچي ڪلچر يا شهري ڪلچر جو ڏوڪڙن جي اڏيءَ تي رتوڇاڻ ٿيو پيو آهي. شهري ڪلچر ان ڪري چيم جو لاهو ر جو به اهو حال آهي. منهنجو هڪ مهربان واقفڪار، وڏو سفارتي آفيسر سعيد اختر صاحب جو پنجابي ۽ لاهوري هئو تنهن چيو ته ”جمال صاحب تون رڳو شام جو شاهه جمال واري پل تي وڃي ويهه، گلبرگ ۽ شاهه جمال وچ ۾ هڪ واهه آهي، جنهن جي ٻنهي پاسي وڻراهه ۽ گل ٻوٽا آهن!“ چيائين ته ”پندرهن ويهه منٽن کان پوءِ ڪانه ڪا ڇوڪري پاڻمرادو تو وٽ ايندي ۽ چوندي جاڏي وڻيئي وٺي هل!“ مون اهو نسخو ڪونه آزمايو جو مان ان لائين جو ماڻهو ناهيان. باقي ٻين دوستن تصديق ڪئي.
مان پيڙهه وڇوٽي کي ڪونه مڃيندو هئس، چوندو هئس ته پيڙهي، پيڙهي سان ڳنڍي پئي آهي ۽ اسين ڪي پراڻا کنڊر ڪونه ٿي ويا آهيون. پر هاڻ ڏسان ٿو ته واءُ ئي ڪو ٻيو وريو آهي. طور، اطوار، قدر، سوچ، لڄ ليهه رهي ڪانهي. اڳي نوجوان کل کچڪو ڪندا هئا ۽ کين ڇينڀ ڪڍبي هئي ته هو ڪنڌ هيٺ ڪري هليا ويندا هئا. هاڻ کين هٿ ٻڌي منٿ ڪيو ته ڇرو هڻي ڪڍندا. وري ان جو جواز به ڏيندا ته سندن پيڙهي، پوڙهن جيان منافق ناهي. سچ ٿا چون. مان ساڻن شامل راءِ آهيان. کين اهڙو سندن والدين ئي بڻايو آهي ۽ پوءِ سندن سنگت ۽ آس پاس جو ماحول جنهن لاءِ اسانجي پيڙهي کي جوابداري قبول ڪرڻ کپي.
منهنجي اکين ڏٺي ڳالهه آهي ته ممتاز ڀٽو صاحب ۽ مير رسول بخش ٽالپر جڏهن اقتدار ۾ هئا ته ڪراچيءَ جا چڱا چڱا سکر ماڻهو (اشرافيه طبقي جا) ڪم ڪار سان ايندا هئا ته ننڍي نيٽي نياڻي به ساڻ آڻيندا هئا. ويٺي ويٺي کين ڪلاڪ گذري ويندا هئا ۽ اچي شام جو وقت ٿيندو هو ته کين سڏ ڪونه ٿيندو هو. ڀلا گورنر صاحب يا چيف منسٽر صاحب کي وقت ڪٿي آهي جو عام ملاقاتيءَ کي سڏ ٿئي. پوءِ اهو صاحب نياڻي، کي چوندو هو ته ”بيٽي مين تو ٿڪ گيا هون، چلتا هون. تم بيٺي رهنا. ڪام ڪرواڪي آنا ڪتني ڀي دير هو جائي.“ هوءَ چوندي ”ٺيڪ هي ابا، آپ جائين فڪر مت ڪرنا“ صاحب ته گهرائيندو هئن الائي ڪونه، باقي هيـٺيان صاحبڙا ٻنڊا موڙ ڪري ويندا هئا ۽ درخواست به وٺي پاڻ وٽ رکندا هئا. هي روز جو معمول هئو. ”ٻنڊا موڙ“ واڍن جو محاورو آهي جنهن جي معنيٰ آهي کاڌو کائي ڇڏڻ.
تازو اخبارن ۾ محترمه فاطمه ثريا بجيا جو بيان ڇپيو ته ”ڪراچيءَ ۾ پنج لک جسم فروش عورتون آهن!“ مونکي اعتبار نه آيو ته بجيا جهڙي معزز ۽ وضعدار خاتون اهڙو بيان ڏيئي سگهي ٿي پر ترديد به ڪانه آئي. هڪ دفعي، ايوبي دور ۾ محترمه فاطمه جناح هڪ اليڪشن جلسي ۾ صدارت ڪري رهي هئي ته هڪ تقريرباز، تقرير ۾ معاشري جون خرابيون بيان ڪندي، چڪلي جو ذڪر ڪيو ته محترمه ڪاوڙ ۾ منهن ڦيرائي ٻئي پاسي ڪري ڇڏيو ۽ مير علي احمد خان کي ڪن ۾ چيو ته ”هي ڪهڙو ماڻهو آهي جنهن کي اها فضيلت ناهي ته خواتين آڏو ڇا ڳالهائجي ڇا نه ڳالهائجي؟“ اها هئي گهرو تربيت ۽ چڱي معاشري جي اٿڻي ويهڻي.
انگلينڊ ۾ به ائين آهي ڇاڪاڻ ته اتي اڃا شاهاڻو ڪلچر آهي. لنڊن ۾ پروفيسر ارون منهنجي دعوت ڪئي. هوءِ سندس زال ميري (مريم) ڊاڪٽر انور هاليپوٽي جا واقفڪار هئا. مان منهنجي گهر واري، ڊاڪٽر انور، استاد بخاري کي به کڻندا وياسون. مانيءَ کانپوءِ چڱي دير ڪچهري ڪئي سون. وٽن هڪ سٺي نسل جو ڪتو هو جنهن کي چيائون ٿي ته ”ويهه!“ ته ويهي ٿي رهيو، جي چيائونس ٿي ته ”وڃ!“ ته هليو ٿي ويو. مون هٻڪندي پڇيو ته ”نر آهي يا مادي؟“ جواب ڏنائين ته ”شي ڊاگ!“ عورت لاءِ she چئبو آهي ۽ مرد لاءِ he. لفظ ڪُتِي bitch وٽن موجود آهي پر اهو غير مهذب آهي تنهن ڪري چيائين ”شي ڊاگ“ ، ڏسو ڪتيءَ کي به ڪُتي نه چيائين. اسان انسانن لاءِ به ڪُتي ۽ ڪُتو لفظ استعمال ڪيون. اردو وارا به عورت لاءِ لفظ ڪُتيا استعمال ڪن. اهو نه هئڻ کپي.
محترمه فاطمه ثريا بجيا ائين چيو الائي ڪونه پر مدني صاحب جو اسيمبليءَ ۾ بيان ۽ ٻيا کوڙ سارا واقعا انهي ڳالهه کي هٿي ڏين ٿا. غور ڪريو ته هڪ جسم فروش عورت جي ڪسب تي ڪم از ڪم چار پنج ماڻهو ته پلبا هوندا! نوڪر، چوڪيدار ۽ دلال کي ڇڏي رڳو گهر ڀاتي سراسري چار پنج وٺو ته به ڪسب ڪندڙ پنج لک عورتن تي پلجڻ وارن جو تعداد ويهه پنجويهه لک ٿي ٿو وڃي. اهو آهي اسانجو اعليٰ، ارفع ۽ سپيرئر شهري ڪلچر جنهن تي فخر ڪري ڳوٺاڻن تي دهمان وڌو ٿو وڃي ته توهان ڄٽ، جاهل اڻ پڙهيل اڻ سڌريل ۽ تنهن ڪري نالائق آهيو. توهانکي چونڊ ڪرڻ (ووٽ) جو حق نه ڏيڻ کپي جو توهان صحيح ماڻهو نٿا چونڊيو. ڄڻ ته پاڻ جيڪي شهري گونڊا ۽ بدمعاش ۽ دهشتگرد ڀتي خور ۽ راشي چور چونڊين ٿا سي ڪو وڏا شريف هجن ٿا. تفو برتو.
هي ڪي وائڙيون ڳالهيون ناهن. رڪارڊ تي لکت ۾ موجود آهن. معتبر اکين ڏٺا شاهد موجود آهن ۽ منهنجا پنهنجا شخصي مشاهدا آهن. هڪ واقعو ذهن تي تري آيو اٿم جو هونئن ته بعد ۾ موقعي مناسبت سان لکان ها پر اهو به هن موضوع تي ٺهڪي ٿو اچي. سن 1971ع ۾ مان اڃا معمولي آفيسر، سينيئر سول جج هئس ۽ ناظم آباد ۾ رهندو هئس. هڪ صاحب جو مير فلاڻو هو تنهن دعوت ڏني ته وٽس سنڌي مسلم سوسائٽي جي بنگلي نمبر فلاڻي تي سج لٿي مهل پهچي وڃان، اسان ماڻهن يا کڻي چئو ته مون کي مير صاحبن لاءِ تمام گهڻي عزت سو کڻي هائو ڪيم. مير صاحب ڳالهائي سنڌي پيو پر سندس لهجي مان شڪ پيو ته هي صاحب سنڌ جو ڇو نه آهي. سج لٿي مهل وٽس پهتس ته سندس ڊرائنگ روم چڱن چڱن ناميارن صاحبن، تعداد ڏهه پنڌرهن سان ڀريو پيو هو. هر هڪ سان گڏ هڪ فئيشنبل ڇوڪري ويٺي هئي. مون کي به مخصوص جڳهه تي ويهاريو ويو، مان ڪجهه منجهي پيس ته مير صاحب هڪ نوجوان ڇوڪريءَ کي ٻانهن کان وٺي اچي منهنجي ڀر ۾ ويهاريو. جهٽ ۾ بلو فلم شروع ٿي وئي. منهنجي ڀر واري ڇوڪري ڪنڌ کڻي منهنجي ڪلهي تي رکيو.
مون کي بلو فلم کا