اُڀو ايئن چوين ته آڳڙيو آهيان!

پهرين فيبروري 1996ع
اُڀو ايئن چوين ته آڳڙيو آهيان!

ڳالهه ته اکيون جهڪائڻ جهڙي آهي پر معاشرو ان کي بهادري ٿو سمجهي، ڪجهه سال اڳ ”خودڪشيءَ جو رومانس“ هلي پيو هو. اهو ڪنهن به نٿي چيو ته آپگهات ڪرڻ فقط پنهنجي لاءِ جيئڻ ۾ ناڪام ٿيڻ کان پوءِ هٿيار ڦٽا ڪرڻ برابر آهي، هر ڪنهن ان موضوع تي شاعري ٿي ڪئي. سنڌوءَ ۽ سمنڊ جي ڇولين کي ڀاڪر پائڻ ۽ انهن جي جهوليءَ ۾ سمائجي وڃڻ جي ڳالهه ڪئي وئي. ڪنهن سهڻي منظر ۾ زندگيءَ جو انت سهڻو ٿي نٿو سگهي چاهي ان لاءِ ڪيڏا به دليل ڇو نه ڏجن!
ڳالهه ته اها به اکيون جهڪائڻ جهڙي آهي پر معاشرو ان تي به تاڙيون وڄائي ٿو ته گلشن حديد ۾ هڪ نوجوان ماستر پنهنجي شاگردياڻيءَ کي فقط ان ڪري قتل ڪيو ۽ پوءِ پاڻ کي به ماري وڌو ته ان ڇوڪري ساڻس شادي ڪرڻ نٿي چاهي يا هن ڇوڪريءَ جا مائٽ ان رشتي لاءِ راضي نه هئا. دعوا عشق جي! پر، موٽ ۾ ناڪاميءَ تي ان کي ئي گولي هنئي وئي جنهن سان عشق جي دعوا ڪئي وئي! عشق جهڙي آفاقي لفظ جي توهين اڃا ڪيئن ٿيندي آهي؟ ڀڳوان نه پرچي ته ڀڳوان جي مورتي ڊاهي ڇڏجي؟ پنهنجن افعالن سبب خدا نه ملي ته ڪافر ٿي وڃجي؟ عشق ته قربان ٿيڻ سيکاريندو آهي، هي سال 1996ع جو ڪهڙو عشق آهي جنهن ۾ قرباني ورتي وئي؟ اها ذميواري ڇٽي ته مائٽن پنهنجي نياڻي پڙهائڻ لاءِ استاد تي اعتماد ڪيو، استاد صاحب ماڳيهي ٻيو چڪر هلائڻ شروع ڪيو ۽ نيٺ پنهنجي پد تان اچي ڦهڪو ڪيو. مٿان وري دعوا ته اهو عشق هو!
اسان کي پنهنجي معاشري تي هڪ ڀيرو تنقيدي نظر وجهڻي ئي پوندي. سنڌي ماڻهن تي اها تنقيد هاڻي پراڻي ٿي وئي آهي ته هو جلسن ۾ انهن ڳالهين تي تاڙيون وڄائيندا آهن جن تي روئڻ گهرجي ۽ انهن ڳالهين تي جذباتي ٿي ويندا اهن جن تي جذباتي نه ٿيڻ گهرجي، سنڌ ۾ ڌاڙن سميت گهڻين ئي اڳراين کي جنم ان ئي ”هٿ ٺوڪي“ بهادريءَ ۽ هٿرادو معنائن ڏنو آهي.
اسان جي معاشري ۾ سردار به ٿيندا آهن. سردار جي هاڻوڪي معنيٰ آهي سرواڻ يا اڳواڻ. اڄوڪا سردار، سرداريءَ جو حق ڪيترو ادا ڪري رهيا آهن؟ ان جو جواب اسان سندن سوچڻ لاءِ اتي ئي ڇڏيون ٿا پر ايترو ضرور چونداسون ته جڏهن سرداريءَ جي گڻ جي ڳالهه ايندي ته پوءِ سر کي دار تي رکڻ جي ڳالهه ٿيندي. اسان وٽ سردار تي رکي ڇڏيندا آهن. هر ڪو ٻئي کان قرباني وٺي پاڻ کي معتبريءَ جي اڃا اتاهين منزل تي چاڙهي بيهاري ٿو. اسان جا سردار پنهنجي ڇوٽڪاري لاءِ پنهنجي قوم کي استعمال ڪندا آهن. ٻيا سردار ڪارا ٻٽ ٻڌي ٻيلن ۾ رهندا آهن.
اسان نه غيرت جي معنيٰ سمجهي آهي، نه بهادريءَ جي، نه عشق جي ۽ نه سرداريءَ جي! پر اسان جي دعوا آهي ته اسان سڀ ڪجهه ڄاڻو ٿا. ڳالهه ته اها شرم جي آهي ته ڳالهه جو روح سمجهڻ بنا اسان سڀ ڪجهه سمجهڻ جا دعويدار آهيون پر اسان ڇا ڪيون جو اسان ايئن ئي آهيون. اسان جنهن سان پيار ڪندا آهيون ان کي ماري وجهندا آهيون، جنهن کي جلاد چوڻ گهرجي ان کي سردار چوندا آهيون. جنهن ڳالهه تي غيرت اچڻ گهرجي ان تي بت بڻجي ويندا آهيون ۽ جنهن کي بهادري سڏيون ٿا اها ئي سڀ کان وڏي بزدلي آهي.