اڏيرو لال

اڏيرو لال

هندن وٽ اُڏيري لال جا ٻيا نالا به آهن : درياهه شاهه، جَل ديوتا، جهولي لال، اَمر لال، جهولڻ ۽ ’پلي وارو‘. اصل ۾ اڏيرو لال وروڻ ديوتا جو اوتار آهي. هندو لوڪن موجب ’اُڏيرو لال‘ معنيٰ ’پاڻيءَ ڄائو‘ . هن کي جهولي لال انڪري ٿا چون جو ان جو جهولو هر وقت لوڏبو رهبو آهي. ان ئي نسبت سان سندس ٻالڪپڻ جو نالو ’جهولڻ‘ آهي ۽ کيس ’جهولي لال‘ به چئبو آهي. هندو لوڪن جو چوڻ آهي ته اڏيري لال جو جنم ڏهين صديءَ جي پوئين اڌ ۾ تڏهن ٿيو جڏهن مبارڪ خان نالي هڪ شخص شاهه صداقت خان کي قتل ڪري ٺٽي جي حڪومت تي قابض ٿيو. هن پاڻ کي مِيرڪ شاهه سڏايو ۽ پنهنجن اميرن وزيرن جي چوڻ ۾ اچي هندن تي پنچائت جي ذريعي زور وڌائين ته اهي اسلام قبول ڪن يا وري قتل ٿيڻ لاءِ تيار ٿين. هندن سوچ ويچار لاءِ مهلت گهري ۽ پاڻ ۾ فيصلو ڪيائون ته سڀ گڏجي درياهه ڪناري جَل پوڄا ڪندا ۽ جَل ديوتا کي پنهنجي مدد لاءِ پڪاريندا.

پوءِ، هنن چاليهن ڏينهن تائين تپسيا ڪئي. چاليهن ڏينهن تائين هنن نه وار ڪوڙايا، نه وري نئون ڪپڙو پاتائون. پيرن اگهاڙي رهيا، تيل صابڻ استعمال نه ڪيائون ۽ تمام سادو کائيندا رهيا. هندو لوڪ انهن ڏينهن جي ياد ۾ اڃا تائين ’چاليهو صاحب‘ ملهائيندا آهن.

چاليهن ڏينهن کان پوءِ هڪ آڪاش واڻي ٿي، ” گهٻرايو نه! آئون تارا چند لُهاڻي ۽ ديوڪيءَ جي گهر ۾ جنم وٺندس ۽ توهان سڀني کي نجات ڏياريندس!“ ان کان پوءِ هندن ميِرڪ شاهه کان ٻيهر مهلت ورتي. ميرڪ شاهه اهو سوچي ته ’آئون جڏهن چاهيان، هندن کي دٻائي سگهان ٿو‘ مهلت ڏيئي ڇڏي.

آڪاش واڻيءَ مطابق نصرپور ۾ تارا چند جي گهر ۾ ديوڪيءَ کي پٽ ڄائو. ان جو نالو ’اُدي چند‘ رکيو ويو ڇاڪاڻ ته اهو ٻار چيٽي چنڊ کان ٻه ڏينهن اڳ ڄائو هو. ڄمڻ کان پوءِ ٻار چمتڪار ڏيکاريو. هن جيئين ئي وات کوليوماڻهن ڏٺو ته سندس وات ۾ گلي اندر سنڌو ندي وهي رهي آهي ۽ ان نديءَ تي هڪ پوڙهو شخص پلي تي سوار آهي. ان تان اُڏيري لال تي ’پلي وارو‘ نالو پيو.

چون ٿا ته اڏيري لال جي جنم کان پوءِ سندس ماءَ جلد گذاري وئي. سندس پيءُ ٻي شادي ڪئي ۽ ٻار کي ماٽيلي ماءُ پاليو. تارا چند پنهنجي پٽ کي گُرو منتر لاءِ گُرو گورک ناٿ ڏانهن موڪليو، جنهن ٻار کي ڏسي مرڪي چيو، ”آئون ان کي ڇا ڏيان جنهن کان اسان کي گيان ملي ٿو!“ پوءِ هن رسمي طور کيس ’الک نرنجن‘ گُرو منتر طور ڏنو.

هڪ ڀيري ماٽيلي ماءَُ اڏيري لال کي چڻا رڌي ڏنا ته جيئن وڪڻي ڪجهه ڪمائي اچي. اڏيري لال انهن مان اڌ چڻا ضرورتمندن ۾ ورهائي ڇڏيا، باقي اڌ سنڌو نديءَ ۾ وجهي ڇڏيائين ۽ سڄو ڏينهن ماڻهن سان چڱائيءَ جون ڳالهيون ڪندو رهيو. شام جو ڇولن وارو ٿالهه درياهه مان اڀريو ته ان ۾ تمام عمدا چانور پيا هئا، جيڪي وڃي ماءُ کي ڏنائين.

ميرڪ شاهه ٻار جي ڪرامتن جون ڳالهيون ٻڌي باهه ٿي ويو ۽ هن جي گرفتاريءَ جو حڪم ڏنائين. ان وقت درياهه پير جو چمتڪار ٿيو، محل ۾ باهه جو ڀنڀٽ اٿيو، جنهن ۾ ميرڪ شاهه سميت سڀيئي وڪوڙجي ويا ... ۽ پوءِ اوچتو محل ۾ پاڻي داخل ٿيڻ لڳو. ان ڪرامت کان پوءِ ميرڪ شاهه اڏيري لال کي عرض ڪيو، ”برابر! سڀ مسلمان توڙي هندو الله جي مخلوق ۽ پاڻ ۾ ڀائر آهن، ڪنهن کي به مذهب ۾ زور نه ڪرڻ گهرجي.“ پوءِ، جهولي لال باهه ۽ پاڻي ختم ڪيو. انڪري هندن جو عقيدو آهي ته ”ڪائنات جو پهريون اصول يا جوهر باهه آهي ۽ زندگيءَ جو پهريون متو پاڻي آهي“ انڪري روايتي طور هندو لوڪ جهولي لال جي مندر ۾ جوت (باهه) ۽ دوت (پاڻي) جون رسمون ڪندا آهن ۽ اوٻاريل چڻا ۽ مٺا چانور (طاهري) اڏيري لال جي پرساد طور ورهائيندا آهن.