بينڪاريءَ جو ڏيوالو نڪرندو؟

بينڪاريءَ جو ڏيوالو نڪرندو؟

سنڌ حڪومت جي سنڌ بينڪ شايد 25 ڊسمبر کان ڪم شروع ڪري پر اکيون ان خبر ۾ اٽڪي پون ٿيون ته عوام جا 95 ارب رپيا پاڪستان جا وڏا واپاري ۽ سياستدان هڙپ ڪري ويا پر اوڳرائي به نه ڏنائون. حڪومت وٽ پئسا ڪٿان ٿا اچن؟ حڪومتون عوام کي نپوڙي پئسا ڪڍنديون رهيون آهن. هر نئين بجيٽ ۾ عوام جي مٿان نوان سڌا ۽ اڻسڌا ٽيڪس رکيا وڃن ٿا. عوام پنهنجي ڪمزور ڪلهن تي ايترو وزن کڻي بيٺو آهي جو جيڪر اٺ به ويهي رهن. ويهي ته عوام به رهيو آهي پر شابس اٿس جو اڃا پيو جيئي ۽ زندگيءَ جو گاڏو گهلي.
عام ماڻهوءَ جي ڪمائيءَ جو ذريعو گهڻو ڪري هڪڙو ئي هوندو آهي پر هو ٽيڪس ايترو ٿو ادا ڪري جو جيڪڏهن هڪ ڀيرو کيس ان جو احساس ٿئي ته هو پنهنجي ڪمائيءَ جو ڪيترو سيڪڙو ٽيڪس جي صورت ۾ ادا ڪري ٿو ته جيڪر دل جهلي ويهي رهي. ماچيس جي دٻيءَ کان وٺي گيهه جي دٻي تائين، دوا جي ٽڪيءَ کان وٺي اخبار تائين، ڀاڙي کان وٺي بجلي ۽ گئس تائين هر شئي ۾ ٽيڪس شامل آهي جنهن کي عام شهري عام قيمت سمجهي ادا ڪري ٿو. بس! ٻه چار شيون باقي بچيون آهن جن تي اڃا ٽيڪس نه لڳو آهي: هوا کائڻ، صلاح ڏيڻ ۽ بيروزگار رهڻ.
حڪومت جنهن مد ۾ ٽيڪس وٺي ٿي، ان تي خرچ به ڪو نه ٿي ڪري، مثال: اقراءَ ٽيڪس ۽ سيلاب ٽيڪس ورتا وڃن ٿا پر ٻارن کي نه مفت تعليم ٿي ملي ۽ نه وري ٻوڏ کان بچاءَ لاءِ بند مضبوط ٿا ٿين. هڪڙا پئسا رشوتي ڪامورا ۽ ”عوامي نمائندا“ حصو پتي ڪري ٿا وڃن، ٻيا فوج جي بهتريءَ تي لڳيون وڃن ۽ باقي جيڪي بچن ٿا سي وڏا واپاري ۽ سياستدان قرض جي صورت ۾ وٺيون وڃن ۽ موٽائين ئي ڪو نه ٿا. 95 ارب رپين جون رهتون اهي ئي قرض آهن جيڪي حڪومت کي موٽي نه مليا، حڪومت کي اهي رقمون من وسلوا وانگر آسماني مدد طور ڪو نه مليا هئا، اهو عوام جو پگهر هو جيڪو هنن ٽيڪس جي صورت ۾ ادا ڪيو. يقين سان چئي سگهجي ٿو ته جيڪڏهن حڪومت انهن ٽيڪسن جي محض چوٿين پتي وٺي ۽ ان ڳالهه کي يقيني بڻائي ته ٽيڪسن جو هڪ رپيو به ”هيڏانهن هوڏانهن“ نه ويندو، تڏهن به ملڪ ان کان بهتر صورت ۾ هوندو، جنهن ۾ اڄ آهي.
پر، درياهه جي تري ۾ گهات هڻي ويٺل واڳون ايئن ڪرڻ ڇو ڏيندا؟ هنن جو ته جياپو ئي ان تي آهي، جيڪا حڪومت اچي ٿي ”قرض لاءِ“ نوان پروجيڪٽ ۽ رٿائون پيش ڪري ٿي، نوان نوان قرض جاري ڪري ٿي پر اهي قرض ملن انهن کي ٿا جيڪي کائڻ جي نيت سان اڳتي اچن ٿا. جن کي وڏو وات آهي، سي وڏو مال کائيندا ۽ جن کي هٿ آهن سي هڻندا. اسان جي ملڪ ۾ بد قسمتيءَ سان انهن وڏيرن جو وات وڏو آهي جيڪي هر وقت اقتدار حلقن کي ويجها هوندا آهن، باقي رهيو عوام! اهو هوا ۾ هٿ هڻندو ئي رهجي ويندو آهي.
تازي خبر آهي ته قومي بينڪن ۽ مالياتي ادارن جا قرض هڙپ ڪري ويٺل تمام وڏا قرضدار جن جو تعداد 6000 آهي، هاڻي نوان قرض وٺي پراڻا ادا ڪري سک سان ويهي رهيا آهن. هيل ته مهل ٽاري ڇڏي اٿن، اڳتي وري مسئلو پيدا ٿيو ته ڪو نئون جڳاڙ ڪندا. اڳوڻي نگران وزيراعظم مين قريشي جنهن کي آءِ ايم ايف جو پاڪستان ۾ جنرل مئنيجر چيو ويندو هو، قرضن جي وصوليءَ جو چڪر تکو ڪيو هو ۽ تجويز ڏني هئي ته مالياتي ادارن ۽ بينڪن جي مقروض ماڻهن کي عام چونڊن ۾ بيهڻ جو حق نه ڏنو وڃي. معين قريشي ته هليو ويو پر قرضن جي وصوليءَ جي شرح 15 سيڪڙو به نه آهي. ان ڪري ٿئي ايئن پيو ته بينڪن کي هر سال 15 ارب رپين جو نقصان ٿي رهيو آهي. جڏهن بينڪون گهاٽي ۾ وڃن ٿيون تڏهن اهي پنهنجن سوا ٽي ڪروڙ اڪائونٽ هولڊرن کي سندن بچتن تي مناسب نفعو نٿيون ڏيئي سگهن.هن وقت وڌ ۾ وڌ نفعو 6.5 سيڪڙو ادا ڪيو وڃي ٿوجڏهن ته ناڻي واڌ جي شرح غير سرڪاري طور 20 سيڪڙو آهي. بينڪ ۾ رکيل رقم تي نفعو جيڪڏهن ناڻي واڌ جي شرح کان گهٽ آهي ته پوءِ ڪهڙو عقلمند بينڪ ۾ پئسا رکڻ پسند ڪندو؟