بھاري - هڪ ڪيفيت جو نالو آهي؟

بھاري - هڪ ڪيفيت جو نالو آهي؟

عبدالسلام بهاري پاڻ کي بهاري نه سڏائيندو آهي. سندس چوڻ آهي ته بهاري ڪنهن اڻوڻندڙ ”ڪيفيت“ جو نالو آهي. جيڪا ڪنهن تي به طاري ٿي سگهي ٿي ۽ اهو به ته بهاري هجڻ لاءِ اهو بلڪل ضروري نه آهي ته ان جو ڀارتي صوبي بهار ۽ اوڀر بنگال سان تعلق رهيو هجي.

عبدالسلام اڄڪلهه ”مهاجر“ آهي. ڪلهه تائين هو ”پيپلز پارٽي“ هو، ڪجهه وقت لاءِ ”ڪجهه به نه“، صرف ” سماجي ڪارڪن“ هو. ان کان اڳ ڇا هو؟ ڪا به خبر ناهي. قومپرستن کي ٻڌائيندو اهي ته هو اوڀر پاڪستان ۾ شيخ مجيب جو جان نثار هو. ڪامريدن کي ٻڌائيندو آهي ته هو مولانا ڀاشانيءَ جون چاکڙيون چمندهو هو. عبدالسلام بهاري وڏو حضرت ماڻهو آهي.

سندس چوڻ آهي ته ”بهاريءَ لاءِ ضروري ناهي ته هو بهار ۾ پيدا ٿئي يا بنگلاديش وارين پناهه گير ڪئمپن ۾ جنم وٺي. بهاري ڪٿي به پيدا ٿي سگهي ٿو، چين جپان کان هنڌ سنڌ توڙي عرب اسرائيل يا يورپ آمرڪا ۾ ڪٿي به ڄمي سگهي ٿو.“

عبدالسلام جو خيال آهي ته ”بهاريءَ لاءِ ڊوميسائيل جو تعين نٿو ڪري سگهجي. اها خاص قسم جي ذهنيت رکندڙ ڪجهه ماڻهن جي عالمي برادري آهي، جنهن جو ڪو ماڻهو بندر روڊ جي فوٽ پاٿ تي عبدالقدوس بهاري جي صورت ۾ نظر ايندو آهي ته وري ڪو اڳوڻي آمريڪي صدر ريگن جي صورت ۾ هوندو آهي.“

عبدالسلام بهاريءَ انڪشاف ڪيو ته اڳوڻو آمريڪي صدر جمي ڪارٽر، اسرائيلي ميجر حداد، اڳوڻو وزيراعظم بيگن ۽ اڳوڻو وزير دفاع موشي دايان به بهاري هئا ۽ آمريڪي سي آءِ اي ۾ سڀ ڀرتيون بهارين جون آهن. عبدالسلام شايد اهو چوڻ چاهيندو آهي ته لفظ ”بهاري“ دراصل ڪنهن ڏاڍي اٽڪل، حرفتي، ڏڦيڙ پيدا ڪندڙ ۽ مظلوم قومن خلاف اڳرايون ڪندڙ ”جنون“ جو نالو آهي.

اهنسا واري فلفسي جو بنياد وجهندڙ گوتم ٻڌ بهار ۾ ”نرواڻ“ حاصل ڪيو هو. بهار ۾ ڪيئي چڱا ماڻهو به پيدا ٿيا هوندا جن سڄي انسانيت جي ڀلي لاءِ جدوجهد به ڪئي هوندي، جن پنهنجن نظرين جو پرچار پنهنجي ڌرتيءَ تي پير کوڙي ڪيو هوندو ۽ اڃا تائين ڪري رهيا آهن. ڪيڏا نه قدر جيڏا ماڻهو آهن اهي، سخت ترين حالتن جي باوجود پنهنجي ماتر بوسي نه ڇڏي ۽ ڪيڏا نه خسيس ماڻهو هئا ۽ اهي جن جنم ڀوميءَ سان رشتو ٽوڙي ٻين جي ڌرتين ۾ اکيون وڌيون. سچ آهي ته جن ڌرتيءَ سان رشتو جوڙيو اهي ”مضبوط ترين“ قوم بڻجي رهيا ۽ جن پنهنجي ڌرتي ڇڏي اهي سڄي دنيا ۾ ڀٽڪندا، دربدر رهندا ۽ بي عزت ٿيندا آيا.

عبدالسلام کي شڪ آهي ته حيدرآباد وارو مولانا گرانٺ مٺڙيو، افغانستان وارو حڪيم گل بدن نازڪ بدن هاٿي بدن ۽ اهڙيون ڪجهه ٻيون شيون پڪ ئي پڪ ”بهاري“ آهن. پر اها به ڪيڏي نه عجيب ڳالهه آهي ته ڪلهه ڀاشانيءَ جون چاکڙيون چمندڙ اڄ ”ايم ڪيو ايم“ آهن. ”ڪيفيت“ جي تبديلي فقط عبدالسلام بهاري جي حصي ۾ ئي نه آئي آهي. ان وهڪري ۾ مارڪسزم لينز جا ڪراچيءَ ۾ موجود ڪيئي ننڍا وڏا ٿنڀا لڙهي ويا آهن. سندن زبان تي ”جئه مهاجر“ هجي نه هجي پر قميصن جي اندرين پاسي ايم ڪيو ايم واري جهنڊي جو اسٽيڪر ضرور لڳل هوندو.

انهن ترقي پسندن کي سنڌ جي ماڻهن جي قومي حقن واري لڙائي ڏسڻ ۾ نه ٿي اچي پر سنڌ ۾ پراسرار ادارن هٿان ٿيندڙ دهشتگرديءَ ۾ صرف سنڌي قوم پرستن جو هٿ نظر اچي ٿو. انهن با ضمير يارن کي ”مهاجر“ آبادي سنڌ جي اصل آباديءَ کان وڌيڪ مظلوم نظر اچي ٿي ۽ ايم ڪيو ايم جي انتهاپسنديءَ کي ”فطري رد عمل“ قرار ڏيئي مظلوم قومن سان ويساهه گهاتي پيا ڪن.

فقير سوچي ٿو ته ڇا ڪراچيءَ جا مارڪسٽ ليننسٽ ننڍا وڏا ٿنڀا ”ايم ڪيو ايم“ ٿي ويا آهن؟ ڇا هنن انسانيت کان بهاريت ڏانهن سفر شروع ڪيو آهي؟

(هيءَ سين خميس 10 اپريل 1989ع، روزانه هلال پاڪستان ڪراچي)