ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-06-19
داخلا نمبر 131
عنوان تاريخ جاگرافي
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 1169
داخلا جو حوالو:
1867.00.00-A.D
1867ع جي انگن اکرن موجب تحصيل ديري غازي خان جي آبادي هڪ لک چاليهه هزار هئي. ٻين تحصيلن جي آبادي ڪجهه هن ريت هئي: ڄام پور 62 هزار ۽ راڄڻ پور 72 هزار. ديري غازي خان کي هر دور ۾ وڏي اهميت حاصل رهي آهي ڇو ته اتي گذريل صديءَ ۾ به باقاعدي فوجي ڇانوڻي موجود هئي.
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
تاريخ جاگرافي
ضلعي ديري غازي خان جي ڊيگهه 190 ميل ۽ ويڪر 12 کان 63 ميل آهي. ان جي اوڀر ۾ سنڌو، ڏکڻ ۾ راڄڻ پور، اولهه ۾ سليمان جبل ۽ اتر ۾ ديرو اسماعيل خان آهي. مقامي ٻوليءَ ۾ جبل کي ’روهه‘ چون ٿا جيڪو ٺيٺ سنڌيءَ جو لفظ آهي. جيئن سکر لڳ واقعي شهر روهڙيءَ جي معنيٰ آهي ننڍڙي ٽڪري (روهه + ڙي) يا جيئن بروهيءَ جي لفظي معنيٰ آهي جابلو (ب + روهي). ائين ٿو لڳي ته اهي ئي جابلو ماڻهو وقت به وقت جبل تان لهندا سنڌوءَ جي ڪناري آباد ٿيندا ويا آهن. مٿي جبل تي بُزدار، کيتران، مري، بگٽي ۽ ٻيون بلوچ قومون آباد آهن. انهن کان پرتي پٺاڻ آباديون آهن. آباديءَ جي لحاظ کان ديرو اسماعيل خان سڀ کان وڏو شهر آهي. 1867ع جي انگن اکرن موجب تحصيل ديري غازي خان جي آبادي هڪ لک چاليهه هزار هئي. ٻين تحصيلن جي آبادي ڪجهه هن ريت هئي: ڄام پور 62 هزار ۽ راڄڻ پور 72 هزار. ديري غازي خان کي هر دور ۾ وڏي اهميت حاصل رهي آهي ڇو ته اتي گذريل صديءَ ۾ به باقاعدي فوجي ڇانوڻي موجود هئي.
جيتوڻيڪ هن وقت سياسي طور تي ديرو غازي خان پنجاب جو حصو آهي پر پاڪستان ٺهڻ کانپوءِ به ديري غازي خان جي الهندي ڀاڱي کي سنڌ جو حصو سمجهيو ۽ سڏيو ٿي ويو. منشي حڪم چند (1876ع) ۾ لکي ٿو ته، ”ديري غازي خان جا اتر کان ڏکڻ تائين ٻه علائقا آهن هڪ سنڌ ۽ ٻيو پچاهد (اولهه). ٻنهي علائقن جي وچ واري حصي کي دندا سڏيو ٿو وڃي. سنڌ وارو علائقو درياهه کي ويجهو آهي. پچاهد سنڌ جي اولهه وارو ڀاڱو آهي.
سؤ سال اڳ تائين هن درياهه ۾ سيسر، لڌڙا، ٻلهڻ، ڪڇون ۽ ڪُميون جام هيون. ڪناري تي شينهن، گدڙ، سهو، بگهڙ ۽ لومڙي جو ذڪر ملي ٿو. واپاري لحاظ کان ديرو غازي خان ٻيڙين رستي شڪارپور ۽ مکڊ تائين مختلف شهرن سان ڳنڍيل هو. ان واپار ۾ آگبوٽ به حصو وٺندا هئا.