تاريخ کان اڳ واري زماني جو آرٽ

دور ۾ هڪ ٻار جي تدفين جو ڏکوئيندڙ منظر.
ڀيمبيٺڪا:مختلف ٽاڪرو اجهن ۾ مختلف هنڌن تي عورتن جي تصويرن جا مختلف نمونا.

جيتوڻيڪ پٿري دؤر جا اوزار سنڌو تهذيب ۾ به موجود آهن ۽ اها نيم پٿري ۽ نيم ڌاتو دؤر سان تعلق رکي ٿي، اسان سنڌو تهذيب تي بحث نٿا ڪيون، ڇاڪاڻ ته اسان جو بنيادي موضوع سنڌ تهذيب کان اڳ انساني سرگرميءَ تي نظر وجهڻ آهي، پر اهو ضروري ٿيندو ته اسان ڏسون ته سنڌو تهذيب جي پکيڙ يا ان جي اثر جو دائرو ڪيستائين وڃي ٿو. ان ڪري به ضروري آهي جو پٿري دؤر جي سنڌي ماڻهوءَ جو سڌو يا اڻ سڌو تعلق انهن علائقن جي ماڻهن سان ضروري رهيو هوندو.
اسان ڏسون ٿا ته اولهه ۾ بلوچستان جي سڄي سامونڊي ڪنڌيءَ وارو علائقو، بلوچستان جون لسٻيلو ۽ سارونا ماٿريون، کيرٿر ۽ سليمان جبل جا سلسلا، اتر ۾ گومل نديءَ جا ڪنارا، ٿل، جهلم، راوي، ستلج، هاڪڙو (گهاگهر) ماٿريون (دهلي تائين)، اڀرندو نارو، ٿر جي الهندي ڪنڌي، لوڻي ماٿريءَ جو هيٺيون حصو، ڪڇ، ڪاٺياواڙ ۽ گجرات ۾ نربدا (Narbada) ۽ تاپتي ندين جون کنڀات نار جي اوڀر پاسي ڇوڙ واريون ماٿريون سنڌو تهذيب ۾ شامل آهن. ٿلهي ليکي اسان ايئن چئي سگهون ٿا ته سنڌو تهذيب اتر اولهه اپکنڊ جي سڀني مکيه ندين جي ماٿرين ۽ جبلن تي پکڙيل هئي.