تيرٿ ڌارا

لڪيءَ ۾ سيدن جي مقبرن کان ٿورڙو اڳتي، اڍائي ڪلو ميٽرن جو هڪ ٽاڪرو پيچرو اولهه ۾ جبل ڏانهن وڌي ٿو. ريل جي پٽڙي ٽپي، پيچرو هڪ لڪ نما ڍوري ڏانهن وڌي ٿو، جتي قديم زماني کان ٻه گرم چشما ڦٽي وهن ٿا. هيءُ ماڳ تيرٿ ڌارا آهي. جتي ٻه ننڍا شوالا زبون حالت ۾ بيٺا آهن. اپکنڊ جي ورهاڱي کان اڳ هتي شو راتڙيءَ جو وڏو ميلو لڳندو هو. پاڪستان ٺهڻ کان پوءِ اهو سلسلو ختم ٿي ويو آهي. هاڻي هتي فقط اهي ماڻهو اچن ٿا جن کي ڪوڙهه يا چمڙيءَ جي بيماري آهي. مريض هتي گرم پاڻيءَ جي چشمي تي اچي وهنجن ٿا ۽ بيماريءَ کان ڇوٽڪارو حاصل ڪن ٿا. ماڻهن جو خيال آهي ته لڪيءَ وارا گرم چشما صدر جي ڪرامت آهن.
”شري هنگلاج جي ياترا“ جي ليکڪ رامچند کتريءَ لکيو آهي ته، تيرٿ ڌارا اهو ماڳ آهي جتي شو مهاديو ۽ دکشا پرجاپتيءَ جي وچ ۾ وڏي جنگ لڳي هئي. ان ٽڪراءَ دوران شو جي زال اُما مري پئي هئي. زال جي مري پوڻ جي صدمي ۽ ڪاوڙ شو مهاديو، اُما ديويءَ جو لاش پٺن تي کڻي ڌرتيءَ تي هليو هو، جنهن ڪري وڏي تباهيءَ جو خطرو پيدا ٿيو. بعد ۾ اُما ديوي جو لاش ٻاونجاهه حصن ۾ تقسيم ٿي ڌرتيءَ تي مختلف هنڌن تي ڪريو. جتي جتي به سندس جسم جو ڪو عضوو ڪريو، اُتي ”شڪتي“ پوڄا شروع ٿي. ڪٿا موجب اُما ديويءَ جو مٿو هنگلاج ۾ ڪريو، اتي هنگلاج ديويءَ جي صورت ۾ شڪتي پوڄا ٿئي ٿي. ديويءَ جي هڪ ٽنگ کٽمنڊو ۾ ڪري، جتي ڪاليءَ جي صورت ۾ شڪتي پوڄا ٿئي ٿي. اهڙيءَ طرح سڄي هندستان ۾ شڪتي پوڄا جا ٻاونجهاهه مرڪز قائم ٿيا.
پاڻيءَ ۾ گندرف جي گهڻائي سبب اونهن ڪنڀن ۾ بيٺل پاڻيءَ جو رنگ گهرو نيرو ڏسجي ٿو. تيرٿ چڱي طرح سنڀاليو ويو آهي. هڪ ڊگهي ڏاڪڻ ۽ چشمي مٿان ٺهيل پل ان هنڌ تائين وٺي وڃي ٿي جتان چشمو ڦُٽي ٿو. گندرف جي گهڻائيءَ سبب هن چشمي جو پاڻي ٿڌو ٿيڻ کانپوءِ به پيئڻ لائق نه آهي، جنهن ڪري پاڻي پري کان آندو وڃي ٿو. جنهن هنڌان چشمو ڦٽي ٿو، ان هنڌ پاڻيءَ جو گرمي پد 102 کان 12 ڊگريون فارن هائيٽ جي وچ ۾ رهي ٿو.
هتي به حضرت عليءَ سان منسوب ٿيل ڪهاڻيون موجود آهن. پر سڀ کان دلچسپ اها غار آهي، جتي روايتن موجب، درويش شاهه صدر چله ڪشي ڪئي هئي. سنڌ ۾ پنهنجي نوعيت جي هيءُ جدا غار آهي. صاف طور ڏسجي پيو ته انساني هٿن جو ڪمال آهي. غار جو وات ڏهه فوٽ ويڪرو ۽ ڇهه فوٽ اوچو آهي. هن کان اڳ سنڌ ۾ انساني هٿن جون گهڙيل جيڪي به غارون لڌيون ويون آهن، اُهي جبلن ۾ ڪمرن وانگر اندر کوٽيل آهن، پر هن غار جي انفراديت اها آهي ته، اها زمين ۾ هيٺ کوٽيل آهي. ڏهه فوٽ ويڪري ڏاڪڻ زمين ۾ ست فوٽ هيٺ هڪ ڪشادي غار ۾ وٺي وڃي ٿي،جيڪا اڳتي هلي 15_ فوٽ ويڪري ٿي وڃي ٿي. غار جي ڊيگهه 25 فوٽ آهي. غار جي آخري ڇيڙي تي هڪ ننڍڙي دري آهي جيڪا اندرين غار ڏانهن وٺي وڃي ٿي. اندرين غار جي ڊيگهه ويڪر 25x10 فوٽ (بي ترتيب) آهي. وڌيڪ اونهائي ۾ هئڻ ڪري ان ۾ پاڻي ڀريل آهي. ٻئي غارون هن وقت گندرف جي تيز بوءِ سان واسيل آهن.
لڪيءَ وٽ اسان کي چوکنڊيءَ جهڙيون قبرون به نظر اچن ٿيون جن جا گهڙيل پٿر وڏي تعداد ۾ چوري ٿي چڪا آهن.