جان جي امان ملي ته عرض ڪجي!

6 مارچ 1996ع
جان جي امان ملي ته عرض ڪجي!

صدر فاروق لغاريءَ جا اهي لفظ ته ”عوام ۽ عوامي نمائندا مفت خوري ڇڏين!“ ان ڪري اهم آهن جو اهي پاڪستان چيا آهن پر مفت خوري ڪير ڪري رهيو آهي؟ ان سوال جو جواب خود صدر پاڪستان جي پنهنجي تقرير ۾ موجود آهي. ڪاش صدر پاڪستان اهو جملو ادا ڪرڻ کان اڳ اهو چڱيءَ طرح پرکي وٺي ها ته ملڪ جو ڏيوالو عوام نه، ڪامورن، عوامي نمائندن ۽ ڪن خاص ادارن ڪڍيو آهي. ملڪ جو هر ماڻهو ڄاڻي ٿو ته ملڪي بجيٽ جيڪو عوام جي پگهر ۽ پورهئي مان حاصل ڪيو وڃي ٿو ڪهڙي ڪهڙي مد لاءِ ورتو وڃي ٿو ۽ اهو ڪهڙي طرح حصو پتو ٿي وڃي ٿو!
لغاري صاحب اصل ۾ زور ان ڳالهه تي ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي هئي ته عوام ٽيڪس ادا نٿو ڪري، جيڪو انهن کي ادا ڪرڻ گهرجي، صدر صاحب جي تقرير مان اهو به ظاهر هو ته جڏهن عوام حڪومت تي سهوليتن جي فراهمي نه ٿيڻ جي حوالي سان تنقيد ڪري ٿو تڏهن هو عوام کي چوي ٿو ته ”توهان هڪ اهڙو مطالبو ٿا ڪيو جنهن جو حق عوام کي تڏهن پهچي ٿو جڏهن عوام ٽيڪس ادا ڪري!“ صدر صاحب کي شايد اهو احساس ئي نه آهي ته عوام ٽيڪس ادا ڪري ڪري هاڻي ان جاءِ تي اچي بيٺو آهي جو وڌيڪ هڪ پئسو به ٽيڪس ادا ڪرڻ سان سندس پنڊيءَ ۾ رکيل اڌ ماني به هلي ويندي! صدر صاحب کي شايد اها به خبر ناهي ته عوام جيترو ٽيڪس ادا ڪري ٿو، جيڪڏهن اهو ٺيڪ طرح سان خرچ ٿئي تڏهن به ملڪ ۾ ترقيءَ کي پر لڳي وڃن ۽ ملڪ الائي ته ڪهڙين بلندين تي وڃي پهچي. پر، ايئن ٿئي ڪو نه ٿو. عوام جو ٽيڪس ڪامورن ۽ عوامي نمائندن ۾ حصو پتي ٿي وڃي ٿو، تعميراتي، ترقياتي ۽ سهوليتن وارن ڪمن تي مڪمل بجيٽ جو حقيقي معنيٰ ۾ ڪو هڪ سيڪڙو به خرچ نٿو ٿئي!
رڳو حڪومت جا ٽيڪس ئي ته ناهن، جيڪي عوام ادا ڪري ٿو. عوام رشوت به ڏئي ٿو، ناجائز ڪمن لاءِ نه، جائز ڪمن لاءِ به رشوت ڏئي ٿو ۽ هر شئي جي اضافي قيمت ڏئي ٿو. ڇا صدر پاڪستان کي خبر آهي ته پاڪستان جي پيٽرول پمپن ۾ موجود ڪهڙو پمپ آهي جيڪو ڊجيٽل هئڻ جي باوجود ”پورو پورو“ پئٽرول ڏئي ٿو، ڪهڙي رڪشا ۽ ٽيڪسي جو ميٽر ”پورو پورو“ ڀاڙو وٺي ٿو، ڪهڙو يوٽيلٽي بل ”پورو پورو“ اچي ٿو؟ ڪو ته بادشاهه سلامتن کي سمجهائي ته هاڻي عوام کي نپوڙڻ ڇڏين، ڇاڪاڻ ته هاڻي ”ترن ۾ تيل“ رهيو ئي ناهي!
صدر پاڪستان کي گهرجي ته هاڻي سڄو ڌيان ان طرف ڏئي ته عوام کي نپوڙي انهن مان ڪڍيل ٽيڪس ٺيڪ ٺيڪ استعمال ٿين ۽ عوامي نمائندن ۽ ڪامورن ۾ حصو پتي نه ٿين. صدر صاحب وٽ جيڪڏهن مڪمل معلومات نه آهي ته عوام کي رڳو اک جو اشارو ڪري پوءِ ڏسو معلومات جا ڪيڏا ڍڳ لڳي ٿا وڃن ۽ ڪامورن ۽ عوامي نمائندن جي ”ملي ڀڳت“ جا ڪيڏا راز فاش ٿا ٿين! ”جان جي امان!“ ملڻ کان اڳ ڪو به ماڻهو هرو ڀرو اهڙي ڳالهه ڪرڻ نه چاهيندو جو ان جا ڇنڊا سڌيءَ طرح اعليٰ ايوانن ۾ ويٺل ماڻهن ۽ سندن محلن تي پون!
خبر ناهي ته صدر صاحب اهو ڪيئن چيو ته عوام ٽيڪس ادا ڪرڻ کانسواءِ حق گهري ٿو ۽ جڏهن هو ٽيڪس ادا ڪري تڏهن ئي حڪومت ۽ عوامي نمائندن کي ڳچيءَ کان جهلي پڇي سگهن ٿا ته انهن عوام لاءِ ڇا ڪيو؟ صدر صاحب! عوام کي هن وقت به اختيار آهي ته وڏي کان وڏي ايوان کان وٺي حيدرآباد جي ٿڌي سڙڪ ۽ ٿر جي ڪنهن ڀٽ تي بيهي عوامي حڪومت کان گهڻو ڪجهه پڇي. عوام جيڪڏهن چپ آهي ته ان چپ جي به ڪا معنيٰ آهي. اها چپ به پيپلز پارٽيءَ سان همدرديءَ سبب آهي. اڄ جيڪڏهن ڪا ٻي حڪومت هجي ها ته اهو ئي خاموش عوام توهان کي ڪنهن ٻئي لهجي ۽ روپ ۾ نظر اچي ها! عوام پنهنجن ووٽن سان چونڊيل حڪومت کي ”پورو پورو“ موقعو ڏئي رهيو آهي جنهن جي موٽ ۾ عوام کي ”پورا پورا“ حق ڪو نه ملي رهيا آهن، اها ڳالهه صدر صاحب کي ۽ حڪومت کي چڱيءَ طرح ذهن نشين ڪرڻ گهرجي.
عوام ايماندار آهي. عوام پاڻ تي ڪا به تهمت برداشت نه ڪندو. عوام پنهنجي ووٽ سميت پگهر ۽ پورهئي مان اوترو حصو پيپلز پارٽيءَ جي معرفت حڪومت کي ڏني آهي، جو ان کانپوءِ ڏيڻ لاءِ ڪجهه بچيو ئي ڪو نه آهي. عوام پنهنجو ٽيڪس به ادا ڪيو آهي. حڪومت ڪهڙي وٿي ۽ گر ڇڏيو آهي؟ عوام جي وات ۾ آڱريون وجهي الٽيون ڪرائي سندن پيٽ مان اهو گرهه به ڇڏايو ويو آهي، جنهن تي سندس جياپي جي اميد رهي آهي. ٽيڪس نه ڏنو آهي ته انهن سيٺين نه ڏنو آهي جن جي هٿن ۾ دولت کينهوڙي وانگر آهي. جن جي هٿن ۾ دولت ”ڇو منتر“! سان حاضر ۽ ”ڇو منتر!“ سان غائب ٿي وڃي ٿي. ٽيڪس ادا نه ڪيو اهي ته انهن ڪامورن ۽ ”عوامي نمائندن“ ادا نه ڪيو آهي جيڪي عوامي ٽيڪس ذريعي جمع ٿيل رقمون هرپ ڪري اوڳرائي به نٿا ڏين.
سڄو سرشتو ٺاهڻ حڪومت جو ڪم آهي، نظام کي هلائڻ حڪومت جو ڪم آهي. حڪومت جي سڄي مشينري ۽ عوام جا نمائندا کريل هجن ته عوام جو ڏوهه ان لحاظ کان آهي ته ان اهڙا اڳواڻ ڇو چونڊيا، جيڪي چونڊجڻ کانپوءِ به عوام تي ”ٽيڪس چور“ هجڻ جي تهمت رکن ٿا؟ صدر صاحب ۽ حڪومت کي گذارش آهي ته عوام پنهنجي وت کان گهڻو ڪجهه ادا ڪيو آهي. وڃو! ۽ وڃي دنيا جا انگ اکر ڏسو! دنيا ۾ وڌ ۾ وڌ ٽيڪس ادا ڪندڙ قومن مان هڪ ”پاڪستاني“ آهي ۽ دنيا ۾ گهٽ کان گهٽ سهوليتون ماڻيندڙ قوم به پاڪستاني آهي.
پاڪستان جي ماڻهن رڳو پئسي جي صورت ۾ ئي ٽيڪس ادا نه ڪيو آهي. جنهن کان جيئن پڳو آهي، هن ٽيڪس ادا ڪيو آهي. جيڪو فرد رقم جمع ڪرائي سگهيو آهي هن رقم جمع ڪرائي آهي، جيڪو ڦٽڪا سهي سگهيو آهي هن ڦٽڪا کاڌا آهن، جيڪو جيل کائي سگهيو آهي هن جيل کاڌو آهي ۽ جنهن کي ڦاهو کائڻ جي همت هئي هن ڦاهو کاڌو اهي. جنهن وٽ ايڏو حوصلو ڪو نه هو هن پنهنجي عزت به نيلام ڪئي آهي، ڏاڍيون بي عزتيون برداشت ڪيون آهن ۽ چوواٽن تي قانون نافذ ڪندڙن هٿان ”ڪڪڙ“ به ٿيو آهي. ڪن ماڻهن انفرادي ٽيڪس ادا ڪيا آهن ته ڪن ڳوٺن جا ڳوٺ ”ٽنڊو بهاول“ ڪرائي ڇڏيا آهن. اڃا به تهمت آهي ته عوام ٽيڪس ادا نٿو ڪري ۽ جڏهن ٽيڪس ادا ڪري، تڏهن اچي حڪومت کان پڇي ته توهان اسان لاءِ ڇا ڪيو آهي؟ حيرت کانسواءِ ٻيو ڇا ٿو ظاهر ڪري سگهجي؟
صدر صاحب عوام تي ٽيڪس چوريءَ جي تهمت هڻي، عوام کي تتل ٽانڊن تي بيهاري ڇڏيو آهي، ان ڪري پان ۾ عوام جو جواب ٻڌڻ جو حوصلو به پيدا ڪرڻو پوندو. هاڻي اسلام آباد مان خبر اڏاڻي آهي ته ”قومي اسيمبليءَ جا ميمبر ۽ سينيٽر اعليٰ راشي عملدارن جي نشاندهي ڪندا ۽ کين باقاعدي هدايتون ڏنيون ويون آهن ته اهي بدعنوان ۽ نااهل آفيسرن خلاف تحقيقات ڪري رپورٽون ڏيندا! انهن رپورٽن تي راشي آفيسرن جي خلاف ڪارروائي ٿيندي!“ خوب! هاڻي، عوام وٽ ساک وڃائي ويٺل ۽ ڪامورن سان ”حصي پتيءَ“ تي وڙهندڙ عوامي نمائندا منصف ٿيندا! ڇا عوام کي خبر نه آهي ته مقامي سطح جي انتظاميا ۽ عوامي نمائندن جا مفاد ۽ تڪرار ڪهڙي نوعيت جا آهن؟ عوام پنهنجي عوامي نمائندن جي ڪارڪردگي ۽ ڪرتوتن کان به واقف آهي ۽ ڪامورن جي ”هيرا ڦيريءَ“ کان به. الائي ته ڇو حڪومت وقت اچڻ سان ڪڏهن پوليس کي ”هيرو“ ڪري پيش ڪري ٿي ته ڪڏهن ”عوامي نمائندن“ کي؟
اسان ا�