جبل ۾ جبل جي حساب سان ھلبو

جبل ۾ جبل جي حساب سان ھلبو

نوابزادي محمد خان چانڊيي پنهنجو واعدو ڪجھه دير سان وفا ڪيو. ھُو (غالباً فيبروريءَ جي پڇاڙيءَ ۾) ڪراچي آيو. ھي سُٺو سوڻ ھو، آئون ته نئه شانهر ڏسڻ جو آسرو ئي لاھي ويٺو ھئس. اسان ”حال احوال“ ڏنو ورتو، تيرٿ ڍوري ۽ شاھه ڪنڀ جون تصويرون ڏٺيون ۽ آئندي جو پروگرم جوڙيو. طئي ٿيو ته مارچ جي مھيني ۾ شانهر سَر ڪبي ۽ ان ۾ آرڪيالاجي سان شوق رکندڙ جيڪي دوست گڏ ھلڻ چاھين تن کي دعوت ڏجي. محمد خان چٽن لفظن ۾ چيو، ”جبل ۾ جبل جي حساب سان ھلبو اتي وقت جي تڪڙ ڪري ڪونه سگھبي، شاھه (گودڙيي) کان اڳتي اُٺن تي اوٽ موٽ ڇھه ست ڏينهن لڳندا، پھرين شانهر وڃبو جيڪو سڄو سُڃ جو پنڌ آھي ، پوءِ ھڪ بُٺي ٽپي نئه ڪيھرجِي ۾ اينداسين، جيڪا اصل تھذيب جو مرڪز آھي... ٻيا به جيڪي ٻه ٽي چار دوست شريڪ ٿيڻ چاھين منهنجي طرفان انهن کي به چئجو!“ انڌو ڇا گھري؟ ھڪ اک، اسان کي ته ٻه پئي مليون. مارچ جي ٻئي ھفتي ۾ باقاعدي مھم جوئيءَ جو پروگرام تيار ٿيو،
ان مھم ۾ ڪليم لاشاري، انور پيرزادي ۽ بخاري صاحب کي دعوت ڏني وئي. نيٺ اھي ئي ته دوست ھئا جيڪي شانهر ڏسڻ لاءِ آتا ھئا! ڪليم ۽ انور پنهنجين ٻين مصروفيتن سبب شامل ٿي نه سگھيا. سائين حاڪم علي شاھه بخاري جيئن ته نئه سيتا ۾ مون سان گڏ ھلي چڪو ھو ۽ ڄاتائين ٿي ته شانهر بابت به پڪا ڏس آھن، ھو پنهنجي ڪمزور جسم پر مضبوط حوصلي سبب ”ماشاءَاللھ!‟ چئي شامل ٿي ويو. پروگرام پڪو ڪري محمد خان چانڊيي کي سندس فرزند محمد سليمان جي معرفت اطلاع موڪلي ويو ته اسان ڇنڇر ڏينهن 13 مارچ تي صبح جو سوير شاهه گودڙئي تي محمد خان جي اوطاق تي پھچنداسين، اڳتي جو پروگرم محمد خان جي مرضيءَ تي ھوندو. ايئن ڪرڻ ضروري ھو، خاص ڪري ماضيءَ جي ناڪامين کان پوءِ اھو ويتر ضروري ٿي ويو ھو.
مون پنهنجي عادت موجب سفر تي روانگيءَ کان اڳ بابا سائينءَ سان سفر جي نوعيت، مسافريءَ ۾ لڳندڙ وقت، اُٺن جي تڪليفده سواري، پنهنجي صحت، ڪمزور جسماني حالت ۽ موٽ ۾ پٿرن تي قديم زماني ۾ ٿيل چٽساليءَ جي دريافت جي امڪانن جو ذڪر ڪيو ۽ صلاح ورتي ته ڇا مون کي ان سفر تي وڃڻ گھرجي؟ (مون کي ڪھڙي خبر ته آئون ڪنهن سفر تي روانگيءَ کان اڳ بابا کان آخري ڀيرو اجازت گھري رھيو ھئس!)
مون کي ياد آھي، بابا چيو ھو ”توکي ضرور وڃڻ گھرجي، اھو تنهنجو شوق ۽ فيلڊ آھي، تون خوش رھندين؟ ھن کان اڳ تون ٽي ڀيرا ناڪام موٽيو آھين، ھن ڀيري ٽِڻ ٺھي آيو آھي. دل من نه هڻ، ضرور وڃ! ‟


جمعو، 12 مارچ 2004
مون 12 مارچ کان پنهنجي اداري مان ھڪ ھفتي جي موڪل ورتي، جمعي ڏينهن ھڪ لڳي تائين آفيس ۾ ڪم ڪيو. آفيس مان نڪري اخبار ”خبرون‟ ۾ پنهنجو ھفتيوار ڪالم پھچائيندو گھر پھتس ۽ اڳتي جو سفر سامان کنيم. شام جو پنجين لڳي واري بِلو لائين مونکي رات جو 12 لڳي دادوءَ لاٿو، جتي بخاري صاحب منهنجو منتظر ھو.
ان ڏينهن تي شاھه صاحب گورک لاءِ نڪتل ھو. پر گورک ڏانهن ويندڙ روڊ جو ڪم اڃا مڪمل ڪونه ٿيو ھو. گورک جي چوٽيءَ تائين آئون ۽ انور پيرزادو آگسٽ 96 ۾ ويا ھئاسون. گرميءَ جي انهن ڏينهن ۾ دادو ضلعو دوزخ وانگر ٻري رھيو ھو پر گورک جي چوٽيءَ تي اھڙي ٿڌ ھئي جيئن اسان وٽ عام طور تي سيارو ھوندو آھي. اسان سيوھڻ کان ٿيندا، ٽنڊي رحيم ، گَرو، گُرو ۽ ڦُوسي لڪ وٽان ٿيندا، جبل جو ڪرنگھو وٺي ڏھن ڪلاڪن جي ڊرائيوِ کان پوءِ چوٽيءَ تي پھتا ھئاسون . ان سفر جو احوال انهن ڏينهن جي روزاني برسات جي مئگزنن ۾ ڇپيل آھي.
خير! شاھه صاحب تازو احوال ڏنو ”جوھي ۽ ڊرگھه بالا کان نڪرندڙ ھن رستي جو ڪم اڃا مڪمل نه ٿيو آھي. يارو سائين ۽ واھي پانڌي کان اڳتي ڪم جو حصو ڪافي مشڪل ھئڻ ڪري اڃا تائين اڌورو آهي، وچ ۾ ڪو وڏو بولڊر يا ڇِپَ (کاول لَڪ) آھي جنهن کي بارودي ڌماڪن سان به ڪڍي نٿا سگھن!“ اھو رستو ته بھرحال ٺھي ويندو پر پاڻ اھا ڳالھه سمجھڻ کان بنهه قاصر آھيون ته سنڌ جي ھِل اسٽيشن ڏانهن ويندڙ اھا ھڪ چاڙھي گذريل ڏھن سالن ۾ ٺھي نه سگھي آھي.
جڏهن، ميان نواز شريف جي حڪومت جا آخري ڏينهن ھئا ۽ ڪارگل جو خبرون زورن تي ھيون، تڏھن اسلام آباد ۾ وفاقي وزير سياحت سيد مشاھد حسين پاڪستان ۾ سياحت جي ترقيءَ لاءِ تجويزون وٺڻ لاءِ سيمينار ڪرايو ھو، ان سيمينار ۾ سنڌ مان اتفاق سان سائين حاڪم علي شاھه، تاج صحرائي مرحوم ۽ آئون به ھڪ ئي وقت موجود ھئاسون. ان موقعي تي سرڪار ايوبيه جي ھڪ وائڙي تفريحي سير جو بندوبست ڪيو ھو، جنهن دوران اسان ڏٺو ھو ته ايوبيه جا رستا ڳرين مشينن جي مدد سان ايڏي تيزيءَ سان ڪشادا ٿي رھيا ھئا جو ڏندين آڱريون اچي ٿي ويون. ان وقت مون حسرت وچان دانهن ڪئي ھئي ته جيڪڏھن اھڙيون مشينون گورک لاءِ ڏنيون وڃن ته جيڪر چند مھينن ۾ ڪم مڪمل ٿي وڃي! ان وقت مستنصر حسين تارڙ به اسان سان ساڳي گاڏي ۾ سوار ھو ، منهنجي دانهن ٻُڌي چيائين،” ابڙو صاحب ! اسان نٿا چاھيون ته سنڌ ۾ ماحولياتي گدلاڻ ٿئي!‟
تارڙ جو جواب ٻُڌي سمورن سنڌي دوستن ھڪ عجيب ٽوڪ محسوس ڪئي ھئي. ڄڻڪ ھو چوندو ھجي، ” اسان سنڌ ۾ سياحتي ترقي ٿيڻ نه ڏينداسين ، توھان ڇا ڪندؤ؟‟ ھڪ چڱي ماڻھوءَ جي زباني اھڙي ٽوڪ اسان کي چڱي نه لڳي! اسان ڏٺو ته ڪوھه مريءَ جي اوچن جبلن تي جبل ڪوريندڙ مشينون ڪجھه اھڙي طرح ڪم ڪري رھيون ھيون، ڄڻ ته اھي مِٽيءَ جا دڙا ڪوري رھيون ھجن!
خير! اڄوڪي ڏينهن تي اسان کي دادوءَ ۾ خبر پئي ته بڊي جبل تي ٽي بي سينيٽوريم ۽ پوليس ٽريننگ سينٽر به بحال ٿي رھيا آھن. خبرون ته گھڻيون ئي اينديون رھنديون آھن پر جڏھن انهن تي عمل ٿئي، تڏھن ڪجھه چئجي!


ڇنڇر، 13 مارچ، 2004
اسانجو، فيٰ الحال مسئلو اھو ھو ته داداوءَ کان شاھه گودڙيي تائين جلد ۽ سھوليت سان ڪيئن پھچجي؟ دادوءَ کان ميھڙ جو پنڌ 65 ڪلوميٽر آھي، ميھڙ کان فريد آباد ا5 ڪلوميٽر، ۽ فريد آباد کان شاھه گودڙيو ٻيا 15 ڪلوميٽر! اڳتي جي پنڌن جو اسان وٽ ڪلوميٽرن ۾ ڪو به تفصيل ڪونه ھو! اڳتي جو سڄو ”حال احوال‟ ڏينهن ۽ منزلن جي حساب ۾ ھو!
ان موقعي تي بخاري صاحب ياد ڏياريو،”دادوءَ کان واھي پانڌي 40 ڪلوميٽر آھي، اڳتي واھي پانڌيءَ کان گورک جبل جي چوٽي 42 ڪلو ميٽر آھي، يعني، جڏھن گورک جو رستو مڪمل ٿيندو، تڏھن گورک چوٽي دادوءَ کان فقط 82 ڪلوميٽر پري ھوندي ، يعني فقط ڪلاڪ ڏيڍ جو پنڌ!
شاھه گودڙيي تائين سڀ کان سولي سواري ڪا ٽيڪسي ٿي پئي سگھي. پر اھا تمام گھڻا پئسا وٺي ھا. ٻي صورت اھا ھئي ته دادوءَ کان ميھڙ تائين مسافر ويگن ذريعي پھچي، پوءِ اتان کان اڳتي لاءِ ٽيڪسي ڪجي، پر ان صورت ۾ پاڻ سان کنيل سفري ۽ نازڪ سامان کي نقصان جو انديشو ھو. نيٺ، بخاري صاحب ڪنهن واقف ک�