ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-06-18
داخلا نمبر 101
عنوان جناح بئراج
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 1248
داخلا جو حوالو:
1947.00.00-A.D
جناح بئراج جناح بئراج 1947ع ۾ ٺهي. ڪالاباغ جي جابلو سلسلي جي توڙ کانپوءِ آزاد سنڌوءَ تي هيءَ پهرين ڇاٻ آهي، جنهن سنڌوءَ کي نستو ڪري ڇڏيو آهي. جناح بئراج کان اتر پاسي سنڌو ندي، سمنڊ وانگر اٿاهه آهي پر هيٺانهينءَ طرف سنڌوءَ جو منظر ڏسي دل اداس ٿي وئي. ساڳيو ڄامشوري وارو منظر هو ... درياهه جي پيٽ ۾ سڪي ٻيلاٽيون ٿيل سنڌو، جنهن جي هڪ پاسي کان سنڌوءَ جو وهڪرو ڦليليءَ کان ڪجهه وڏو هو.
1945.00.00-A.D
انور هڪ پريس رپورٽ جي مطالعي ۾ مصروف ٿي ويو. ٿوري دير کانپوءِ ڪنڌ کڻي چوي ٿو، ”1945ع ۾ انگريزن، سنڌ ۽ پنجاب حڪومتن جياعليٰ آبپاشي عملدارن کي سڏائي سنڌ ۽ پنجاب وچ ۾ پاڻيءَ جي ورڇ بابت هڪ ٺاهه ڪرايو هو. ان ٺاهه موجب سنڌ، سنڌو درياهه مان 75 سيڪڙو پاڻيءَ جي حقدار آهي ۽ پنجاب 25 سيڪڙو حقدار آهي، جڏهن ته پنجاب جي ٻين ندين مان 96 سيڪڙو پاڻيءَ تي پنجاب جو حق آهي ۽ 4 سيڪڙو سنڌ جو حق آهي. ان ٺاهه دوران هڪ ٻيو بحث به ٿيو ته هندستان سان پاڻين بابت ٿيل ٺاهه ۾ جيڪو پاڻي هندستان کي وڪيو ويو ان ۾ 6 سيڪڙو کن سن
جناح بئراج جو نقشو
ام پور، روهڙي، سکر ۽ سنڌ جي ٻين علائقن ڏانهن کڻي ويندو هو.
بئراج ٺهڻ کان اڳ سنڌوءَ جو وهڪرو هن ماڳ کان چار پنج ڪلو ميٽر پري، ڪوٽ چاندني وٽان وهندو هو. ان کان هيٺ مندو خيل، عيسيٰ خيل ۽ ٻيا ڳوٺ آهن. انگريزن، پهرين هاڻوڪي ماڳ تي بئراج ٺاهي پوءِ اڳوڻي وهڪري کي هنن بند ڏيڻ شروع ڪيا ۽ وهڪري کي هن طرف ڏانهن موڙي ڇڏيو. هاڻي اڳوڻي پاسي ڏانهن پاڻي جي ڍنڍ آهي. طوطي خان ٻڌائي ٿو ته ٻي وڏي جنگ جي دوران به انگريز هن بئراج جو ڪم ڪندا رهيا هئا.
طوطي خان ٻڌائي ٿو ته مکڊ، ڪالاباغ، ماڙي انڊس، مندو خيل ۽ عيسيٰ خيل ۾ اٽڪل پنج ڇهه سؤ ٻيڙيون لوڻ ڍوئينديون هيون، انهن مان پنجويهه ٽيهه ٻيڙيون هر هفتي ڏيڍ ۾ قافلو ٺاهي نڪرنديون هيون. مختلف ٻيڙين ۾ مختلف وزن جي گنجائش هوندي هئي، ڪنهن ٻيڙيءَ ۾ هزار مڻ، ڪنهن ۾ ڏيڍ هزار ڪنهن ۾ ٻه هزار مڻ، ڪنهن ۾ اڍائي هزار، ننڍين ٻيڙين ۾ پنج سؤ مڻ به هوندو هو. هندڪو ۾ لوڻ کي ”لوڻ“ ئي چون ٿا، پشتو ۾ ”مالگا“ ۽ پنجابيءَ ۾ ”نمڪ“ چون.