جنگي سر پتڻ جي اهميت

جنگي سر پتڻ جي اهميت

خبر ناهي ته جنگي سر پتڻ تي اهو نالو ڇو ۽ ڪڏهن پيو، پر انور پيرزادي جو خيال آهي ته، هن هنڌ ڪا جنگ لڳي هوندي جنهن ڪري هن جو نالو ئي جنگ جي نسبت سان پئجي ويو. ٿي سگهي ٿو ته، اهو سچ به هجي پر ان جو ثبوت ڪٿان آڻجي؟
هن وقت جنگي سر جون ٻه اهميتون آهن. پهرين اها ته هتان کان هلندڙ هُڙها لڳ ڀڳ چئن ڪلاڪن جي پنڌ کانپوءِ واڙي ڪريڪ پهچن ٿا، جتي ابراهيم شاهه واڙيءَ واري جو ميلو هر سال فيبروريءَ ڌاري لڳي ٿو. اهو ميلو ڏاڍو شاندار هوندو آهي. سنڌ جي سامونڊي کارين وارن سڀني بندرن تان ان موقعي تي هڙها ۽ لانچون تيار ٿيو نڪرن. ٽن ڏينهن جو اهو ميلو اصل ۾ ڏهه ٻارنهن ڏينهن هوندو آهي پر اوج ٽي ڏينهن اٿس. هر گهاتوءَ لاءِ اهو ڄڻڪ ضروري آهي ته هو ميڙي ۾ شريڪ ٿئي. مهاڻن ملاحن جي هر برادريءَ جو ابراهيم شاهه تي وڏو ويساهه آهي. ان ڪري هو حاضريءَ کان نٿا گسائين ڪيئن به ڪري پهچن ٿا.
ڪنهن وقت ۾ واڙي به درياهي ڍورو هو. مهاڻا ٻڌائين ٿا ته هلندڙ صديءَ جي مهڙ ڌاري هن ٻيٽ تي چانورن جي پوک ٿيندي هئي ۽ هتان جو چانور پري پري مارڪيٽ ۾ وڪامجندو هو. واڙيءَ وارو ٻيٽ، اڳي ٻيٽ نه هو پر درياهه جي ڪنڌي هئي. ابراهيم شاهه کي هن وقت سامونڊين جي وڏي پير جي حيثيت حاصل آهي، تنهن ڪري مڪران کان ڪڇ تائين پاڪستاني توڙي هندستاني مهاڻا حاضري ڀري موٽي وڃن ٿا. شايد اهو ئي سبب آهي جو هن وقت ابراهيم شاهه جي خاص خدمتگار جي ويس ۾ ڪو نه ڪو سرڪاري ماڻهو موجود هوندو آهي ۽ ايندڙ ويندڙ تي اک رکندو آهي. ابراهيم شاهه جي ميڙي تي هزارهان لانچن ذريعي، لک ڏيڍ ماڻهو پهچن ٿا، هتي اُٺن جي پڙي لڳي ٿي، ملاکڙو ٿئي ٿو. ماڻهو پري پري کان چادرون چاڙهڻ ۽ مرادون پنڻ اچن ٿا، ڌمال جو رواج به پيو آهي. ڌمال جو ماضي ڏسجي ٿو ته حيرت لڳي ٿي، اها ٿاڦ لڳ ڀڳ سڄي هندستان ۾ سري لنڪا تائين هر هنڌ ساڳي آهي، فقط رقص جو ڪجهه فرق آهي. ائين ٿو لڳي ته ڌمال اپکنڊ جي مخصوص ڌن آهي، جيئن ”مگرمان“ کي آفريڪا سان ڳنڍجي ٿو.
جنگي سرکان ابراهيم شاهه جو پنڌ وڏي لانچ ذريعي ٽن ساڍن ٽن ڪلاڪن جو آهي. ميلي کان سواءِ عام ڏينهن دوران ابراهيم شاهه وڃبو ته درگاهه کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نظر نه ايندو. چؤطرف ڪاريءَ وارا ڪک ئي هوندا!
جنگي سر کان کارين رستي، اندران ئي اندران هندستان جي حدن ۾ داخل ٿيڻ ڏکيو ڪم ناهي، ان ڪري جنگي سر پتڻ جي ٻي اهميت معاشي آهي. هتي چڱي مڇي مري ٿي، ڇلرن واري به ۽ گانگٽ واري به. معاملو شڪار جو آهي، ڪڏهن هٿ نه لڳو ته وڌ ۾ وڌ ڏهه ٻارنهن ڪلو مس ملندو پر جيڪڏهن لڳو ته هزارها ڪلو گرام ڦاسندو. ڪي ننڍيون لانچون ته ايتري مڇي جهلين جو بار کڻي ڪو نه سگهن، ان ڪري اڌ ۾ بار لاهيو ٻين لانچن تي چاڙهين يا وري مڇيون آزاد ڪريو ڇڏين.
هتان جهليل مڇي، روڊ رستي ڪراچي ويندي آهي. پتڻ تي وڏيون لانچون به اچي لڳن ٿيون. اهي لانچن وارا اڪثر ڪري اهي شڪاري هوندا آهن جيڪي ڪراچيءَ مان وڏي شڪار جي اميد ۾ برف ڀري نڪتا هوندا آهن پر ججهو شڪار نه ملڻ سبب. يا برف رجهڻ سبب سمجهندا آهن ته، ان صورتحال ۾ ڪراچي پهچي مڇي لاهڻ ۾ دير ٿي ويندي ۽ اها خراب ٿي ويندي. هتي مڇي لاهڻ مان اهو فائدو آهي ته مڇي ڪجهه ڪلاڪن جي اندر ڪراچيءَ جي مارڪيٽ ۾ پهچي وڃي ٿي. اهي لانچ وارا، هتان ٻي برف کڻي ٻئي شڪار لاءِ سمنڊ ۾ نڪري پوندا آهن. جنگي سر کان ڪراچي روڊ رستي فقط چئن ڪلاڪن جو پنڌ آهي پر لانچ ذريعي ٻارهن ڪلاڪ کپن.
سج لهڻ ۾ ٻه چار گهڙيون باقي هيون جو اسان جو درياهي قافلو به جنگي سر پهتو. مورڙئي تي ڪليم ۽ اشتياق سوار هئا، ساڻن گڏ ناکئو بدليل هو. هيءُ همراهه ٺٽي واري پل تان شريڪ ٿيو آهي، نالو سومر منڇرو اٿس. هو ڪيٽي بندر تائين کارين جو واقف آهي، اتان موٽي ويندو.
رات، ڳاڙهي شهر لڳ آبپاشي کاتي جي سيڪنڊ ڪلاس ريسٽ هائوس ۾ گذارڻي آهي، جتي بجليءَ جو نالو ڪو نه هئو. ”سيڪنڊ ڪلاس“ جو ٿيو. هتي جو هر انتظام بگڙيل آهي، سبب فقط اهو آهي ته وڏا آفيسر ته ٺهيو ننڍا آفيسر به ڇڊاپاڊا ٿا اچن. ريسٽ هائوس ڳاڙهو ناليءَ جي ڪنڌيءَ تي آهي، جيڪا اڏيرو برانچ مان نڪري ٿي. اڏيرو برانچ ڪينجهر مان نڪري ٿي.
هاڻي صورتحال اها آهي ته، رات جا پوڻا ڏهه ٿيا آهن. مختيار ڪار مانيءَ جو آسرو ڏيئي جيئن ويو آهي ته وري نه موٽيو آهي. رات جو 11_ لڳي کان اڳ داڻي پاڻيءَ جو آسرو ناهي. اسان صبح جو هڪ عدد ڦلڪي تي نڪتل آهيون، واٽ تي هڪ اڌ چانهه، جي پيالي نصيب ٿي آهي. ٿڪ کان اکيون ٻوٽبيون وڃن ٿيون، پر بک کان مٿي ۾ سور ٿي پيو آهي. ٽيم جو هر ميمبر ٻئي کان پئراسٽمال يا ڊسپرين بابت پڇا پيو ڪري. سيد انتخاب شاهه وقت گذارڻ لاءِ راڳ جي محفل مچائي. گلو سُٺو اٿس، ڪلاڪ کن محفل هلي نيٺ اها به زوال کي پهتي. ماني نه پهتي ۽ اڌو اڌ همراهه بکيا سمهي پيا.
جيستائين ڪئمپ لائف هئي، هر ڪم تڪڙو پئي ٿيو، پر جڏهن کان ترسڻ ڪاڻ ريسٽ هائوس ملڻ شروع ٿيا آهن، اسان ٿورا سست ٿي ويا آهيون، چُرپر ڏاڍي متاثر ٿي آهي. هر ڪم اجائي گهل جو شڪار ٿي وڃي ٿو. بهتر اهو ئي آهي ته ڪنهن به مهم دوران ڪئمپ لائف کي ترجيح ڏجي ۽ خشڪ راشن پاڻ سان کڻجي. جت رات پوي دونهين دکائي ڪچي ڦڪي رڌي کائجي ۽ کائي جُڃ ڪجي! ڪريم ميمڻ ته بک کان بي حال ٿي چئي ڏنو، ”هن ريسٽ هائوس کان ته جهنگ ۾ چڱا هئاسون، دال ته ملندي هئي، پڇاڙيءَ ۾ ڪڇون ڪُميون ته هيون!!” سيد انتخاب شاهه هڪ ڀيرو ٻيهر گيتن جي محفل سجائي:
”مان ته منٿ ٿو ڪري ڇڏيان ...“
گيتن جي محفل مان ٿڪاسون ته ڀرپاسي جون خبرون چارون وٺڻ شروع ڪيوسون. خبر پئي ته، درياهه جي ڇاڙن مان هڪ ڦاٽ تي هڪ پتڻ جو نالو ”جمنا سر“ آهي. سرسوتي نديءَ جو ذڪر ته سکر جي ڀرپاسي ۾ ڪجهه نه ڪجهه ٿي چڪو آهي. جمنا سر بابت تفصيل هٿ ڪرڻ لاءِ گهڻو ئي پتوڙيو ويو پر ڪجهه به پتو نه پيو. ضروري ناهي ته هڪ ئي پنڌ ۾ هر اها ڳالهه تفصيل سان معلوم ٿئي، جنهن بابت اسان معلومات چاهيون ٿا. ٿي سگهي ٿو ته جمنا سر تي ڪا خاص شيءِ نه هجي! پر اهو خيال اسان کي ستائيندو ئي رهيو ته جمنا سر جي پٺيان ڪا ڏندڪٿا ته ڪونهي!
درياهي سفر ڪري آيل دوستن ٻڌايو ته، نوري تيار ٿي چڪي آهي. اها سڀاڻي کان سفر شروع ڪندي. اڄوڪي سفر ۾ ڏاڍي تڪليف ڏٺي اٿن. سفر دوران هوائون ڇوليون پيدا ٿي ڪيون. ڇولين سبب ٻيڙين جو اڳيون حصو اُڇل کائي مڙي ٿي ويو، جنهن کانپوءِ پوئين حصي جهٽڪو کائي عجيب ڌڪو ٿي ڏنو، ائين سڄي ٻيڙي لڏي ٿي وئي. اها صورتحال سڄي سفر ۾ رهي. ائين ڇو پئي ٿيو؟ سندن خيال هو ته، سامونڊي پاڻيءَ جي رويي سبب ائين پئي ٿيو. درياهي پاڻي وهندڙ هوندو آهي، اسان جو سڄو سفر لهوارو رهيو آهي، پر هاڻي سا�