جوهيءَ کان اڳتي

جوهيءَ کان اڳتي
جوهيءَ ۾ پراڻيون يادگيريون ڇڏي دادو پهتاسون ته هڪ افسوسناڪ خبر منتظر هئي. بخاري صاحب جي ڀاڄائي (استاد بخاريءَ جي اهليه) لاڏاڻو ڪري وئي هئي. اڄ ٻيو ڏينهن هو. بخاري صاحب ترسي پيو،
”اسان باقي ماڳ اُڪلائي وٺنداسون، توهان ان لاءِ پريشان نه ٿيو!“ انور همدرديءَ ۾ چيو.
”توهان سڀاڻي اچجو، آئون مهم ۾ شامل رهندس!“ بخاري صاحب ڪافي سنجيدگي ۽ ذميواريءَ جي احساس هيٺ چيو. اسان سيوهڻ ريسٽ طرف رخ ڪيو. اڄ ساهيءَ جو ڏينهن هو، گرمي رڳن ۾ گهر ڪري وئي هئي. سڄو وجود ڄڻ ته ٽچڪي رهيو هو. ڊرائيور جمروز خان جنهن کي ڪالهه ڏينهن لڳو هو ، اڄ ضد ڪري رهيو هو ته هُو ڊاڪٽر وٽ وڃي ڊِرپ (drip) هڻائيندو ته جيئن هن جي جان ۾ جان اچي! هو رت جو گهٽ دٻاءَ ۽ هيڻائي محسوس ڪري رهيو هو.
جمروز خان ڊاڪٽر ڏانهن روانو ٿيو. انور ۽ مون پاڻ ۾ ويهي هلندڙ مهم جو جائزو ورتو. اسان مان ڪير ڪهڙي ماڳ تي ۽ ڪهڙي پهلوءَ کان لکندو؟ هرڪو پنهنجي لاءِ مقرر ٿيل موضوع طرف وڌيڪ ڌيان ڏئي ته جيئن رپورٽ مرتب ڪرڻ سولي ٿي پوي! اڳتي ڇا ڇا ڏسڻ گهرجي؟ ۽ ڇا ڇا نظر انداز ڪري سگهجي ٿو؟ انهن سوالن تي ڪم ڪندي ڪافي وقت لنگهي ويو، ۽ نيٺ رات لهي پئي.

جمعو 5 جولاءِ 2002
صبح جو 7:30 وڳي اسان سيوهڻ ريسٽ هائوس ڇڏيو، باقي مهم ۾ بخاري صاحب کي شامل ڪرڻ لاءِ ٻيهر دادوءَ جو رخ ڪيو. آسمان ۾ اڄ به ايترو رائو هو جو سج نظر نه ٿي آيو. ان ڌُنڌ ۽ مياٽ سبب هن مهل تائين سڄي مهم دوران اسان اهڙو هڪ به فوٽو نه ڇِڪي سگهيا هئاسون، جنهن ۾ کيرٿر پنهنجي قداور حيثيت ۾ بيٺل نظر اچي، اهڙي ڪا به تصوير نڪري نه سگهي هئي جنهن مان کيرٿر جي وحشي سونهن نروار ٿئي. سچ پچ ته هن موسم ۾ اها ڳالهه ممڪن ئي نه هئي. اک هڪ ڪلوميٽت کان اڳتي ڏسي نه پئي سگهي، چاهي ڪنهن جبل جي چوٽيءَ تان ئي ڇو نه نهارجي. جبل جا وسيع منظر ڇڪڻ لاءِ ايتري چٽائي گهرجي جو گهٽ ۾ گهٽ 5 ــ 10 ڪلوميٽرن تائين ڪئمرا جي نظر پوي.
سنڌ جا هاري پنهنجي روزاني ڪرت کي جنبي چڪا هئا، هڪ همراهه زمين کيڙي رهيو هو. قادري صاحب گاڏي بيهاري ان جا فوٽو ڇڪيا. ماڻهن کي اميد هئي ته هن سال برسات پوندي. هر طرف پوکيءَ لاءِ زمين جي تياريءَ جو سلسلو جاري هو. هي هاري ڏاندن جي جوڙيءَ سان روايتي انداز ۾ زمين کيڙي رهيو هو. ماڻهن کي مِينهن جو شديد انتظار هو، هُو آسمان ڏانهن ڏاڍي اميد سان نهاري رهيا هئا. واقعي! سنڌ کي برساتن جي سخت ضرورت هئي، ڪو فصل ٿئي! ڪا خوشحالي ٿئي! خدانخواسته جيڪڏهن هن سال به مِينهن نه پيو ته ماڻهو هن ڀيري شديد مايوسي ۽ غربت جي چڪر ۾ هليا ويندا. پر هُو ته اهڙين مايوسين مان صدين کان گذرندا پيا اچن! هڪ مند ۾ چڱو وسڪارو ٿيو ته اکين جا اجهاڻل ڏيئا وري ٽِم ٽِم ڪري ٽمڪي پوندا“ منهنجو ذهن الائي ڪيڏانهن ڪيڏانهن ڀٽڪڻ لڳو.
45: 10 تي اسان بخاري صاحب سميت دادوءَ مان نڪتاسون. هاڻي اسان جو رخ ميان يار محمد ڪلهوڙي جي مقبري طرف هو. جلد ئي اسان دادوءَ کان 10 ڪلوميٽر ڏکڻ ۾ انڊس هاءِ وي تي واقع خدا آباد مسجد جي در تي بيٺا هئاسون