جيڪو ڊڄي ويو، سمجهو مري ويو

اوهان کي خبر هئڻ گهرجي ته آب حيات هڪ اهڙي کوهه ۾ آهي جيڪو ڪوهه قاف ۾ آهي. کوهه جي چوڌاري ڪيترن ئي جنن ڀوتن ۽ ديون جو غيبي پهرو آهي. ظلم جي ان دنيا ۾ پهچڻ هر ڪنهن جي وس جي ڳالهه نه آهي. اتي پهچڻ لاءِ پر کپن، جيڪي ماڻهوءَ وٽ نه هوندا آهن.

جڏهن ڪو هوڏي نوجوان آب حيات جي تلاش ۾ ڪوهه قاف چڙهندو آهي تڌهن غيبات ڪاوڙ ۾ باهه ٿي اڏامندي آهي ۽ ايترو هل مچائيندو آهي جو ڪنن جا پڙدا ڦاٽڻ لڳندا آهن. ان ۾ جيڪڏهن نوجوان گهٻرائجي پوئتي موٽندا آهي ته پنڊ باهڻ ٿي ويندو آهي.

ناني پوڙهي چوندي هئي ته اهو ڄل هل سامري جادوگر جو ٽڪاٺ آهي، جنهن جي ڪا حقيقت ڪونهي. آب حيات کڻڻ لاءِ صرف اهڙي نوجوان جي ضرورت هوندي آهي جيڪو جنن ڀوتن جي هل کان نه گهٻرائي ۽ دل لاهي موٽڻ جي نه سوچي. ناني پوڙهيءَ جو مطلب هو ته ڪوهه قاف ڏانهن وڃڻ جو سانباهو ڪرڻ کانپوءِ موٽڻ جي وائي وٺڻ ۽ ڊڄڻ جي معنيٰ اهي ”جيڪو ڊڄي ويو، سمجهه مري ويو.“

ناني پوڙهي ڏاڍي خطرناڪ شيءِ آهي. هوءَ ڏاڍيون خطرناڪ آکاڻيون ٻڌائيندي آهي؛ جنهن جون ڏاڍيون خطرناڪ معنائون نڪرنديون آهن. آب حيات واري آکاڻيءَ ۾ هن ٻڌايو هو ته ڪوهه قاف وارن جبلن ۾ هڪ لڪ آهي؛ تمام سوڙهو. ايترو سوڙهو جو ان مان هڪ ماڻهو به ڏاڍي مشڪل سان لنگهي سگهندو آهي. ان لڪ مان ڏاڍي خبرداريءَ سان لنگهڻو پوندو اهي. جيڪڏهن جسم جو ڪو حصو جبل کي ڇهي ويو ته به ماڻهو بند پاهڻ ٿي ويندو ۽ ٿورڙي غلطيءَ سان سڄي جدوجهد بيڪار ٿي ويندي آهي. واقعي آب حيات جي حصول وارو پنڌ ڏاڍو ڏکيو آهي ۽ ڏاڍي خبرداريءَ سان ڪرڻو پوندو آهي.

ناني پوڙهيءَ ٻڌايو ته جڏهن بهادر نوجوان اها وٽ وٺندا آهن تڏهن کين رستي ۾ الاهي سارا خوبصورت نوجوان پنڊ پاهڻ ٿيل حالت ۾ ملندا آهن. انهن نوجوانن يا ته غيبي آوازن تي ڀلجي يا ڊڄي مڙي ڏٺو هو يا وري سوڙهي لڪ وٽان خبرداريءَ سان ڪو نه لنگهيا هئا.

انڪري، جيڪڏهن آب حيات هٿ ڪرڻو اهي ته پويان ڏسڻو نه آهي. اڳتي کان اڳتي وڌڻو آهي ۽ سوڙهي لڪ مان خبرداريءَ سان لنگهي سامري جادوگر جي ظلم نگريءَ ۾ گهڙي کوهه مان ڏول ڀري وٺڻو آهي. ان پنڌ ۾ سامري جادوگر پنهنجن جنن، ڀوتن ۽ سمورن ٿڪاٽن سان هل هنگامو مچائيندو، رڙيون، واڪا، آهون، دانهن، ايلاز منٿون ڪندو، دڙڪا ۽ ڊپ ڏيندو، بڇڙيون ۽ خوفائيتون شڪليون ٺاهيندو ۽ وڏين وڏين بادشاهين جون لالچون ڏيندو آهي.

بهادر نوجوان، جيئن جيئن آب حيات کي ويجهو پوندو ويندو تيئن تيئن انهن کٽراڳن ۾ واڌايو ۽ شدت ايندي ويندي آهي ۽ ايئن لڳندو آهي ته ڄاڻ نوجوان دل لاهي ويٺو ۽ پنڊ پاهڻ ٿي ويو. پر ناني پوڙهيءَ جو چوڻ آهي ته اهو سڄو کٽراڳ ڪوڙو هوندو آهي ۽ ان کٽراڳ جي ڪا حقيقت ڪونهي. جيئن ئي ڪو بهادر نوجوان کوهه تي پهچي ڏول ڀري هٿ ۾ ڪندو ته سڄو هل هنگامو، گوڙ گمسان، ڀوائتيون صورتون ۽ کٽراڳ وارو ٽڪساٽ سڀ ڪجهه گم ٿي ويندو آهي ۽ سڄو طلسم ٽٽي پوندو آهي؛ ان ئي گهڙي سمورا سزا ڀوڳيندڙ ماڻهو ڇٽي پوندا، پنڊ پاهڻ ٿيل ماڻهو جيئرا ٿي پوندا ۽ سامري سرشتي جو سڄو ڍونگ پتن جي ماڙيءَ وانگر ڊهي پٽ پئجي ويندو.

اڄ به جڏهن ڪو انساني ڏکن جي ڇوٽڪاري ۽ آڊرشي سماج جي اڏات لاءِ اڳتي وڌي ٿو ته سامري سرشتي جا جديد ذريعا رڙيون واڪا ڪن ٿا ۽ ڪوڙ جو طوفان اٿاري راءِ عام تي اثر ڇڏڻ جي ڪوشس ڪن ٿا. ريڊيو، ٽيليويزن، اخبارون ۽ رسالا آسمان مٿي تي کڻن ٿا. چون، ”پرستان خطري ۾ پئجي ويو آهي، حقير آدم زادا ڪوهه قاف ۽ پرستان جي سهڻي من موهڻي سينري خراب ڪرڻ نڪتا آهن. کين سرنهن جيڏا داڻا ڪرڻ جڳائي، يا سندن منڍيون وڍي آب حيات واري واٽ ۾ ڪنهن هنڌ وڻ ۾ ٽنگي ڇڏجن ته جيئن هر ايندڙ آدم زاد جي انهن تي نظر پوي ۽ پتو پاڻي پويس.“

ڳالهه ڪجهه به نه آهي، حقيقت فقط ايتري آهي ته آب حيات واري کوهه تي سامري جادوگر قبضو ڪري ورتو آهي. آب حيات، جيڪو انساني بقاءَ لاءِ لازمي آهي. ماڻهو لاءِ آب حيات هٿ ڪرڻ صرف انڪري ضروري آهي ته هو جيئڻ چاهي ٿو ۽ غير يقيني واري ڪيفيت مان نڪرڻ چاهي ٿو. جيئڻو آهي ته آب حيات هٿ ڪرڻو آهي. آب حيات هٿ ڪرڻو آهي ته ڪوهه قاف ڏانهن پنڌ ڪرڻو آهي ۽ مڙي ڏسڻو نه آهي، چاهي سامري جادوگر جن جا ڀوت ۽ ديو سڌ سماءَ جي سڀني ذريعن جي روپ ۾ ڪيڏو به هل هنگامو مچائين. ناني پوڙهي چوي ٿي ته انهيءَ سڄي ٿڪساٽ جي ڪا به حقيقت نه آهي. شرط اهو آهي ته مڙي ڏسڻو نه آهي ۽ سوڙهي لڪ مان ڏاڍي خبرداريءَ سان لنگهڻو آهي.

(هيءَ سين: خميس 18 آگسٽ 1988ع، روزاني هلال پاڪستان ڪراچي)