جيڪڏهن تون به پاڪستان ۽ مان به پاڪستان!

14 آگسٽ 1995ع
جيڪڏهن تون به پاڪستان ۽ مان به پاڪستان!

حساب ڪجي ته خبر پوندي ته 14 آگسٽ 1947ع کان 14 آگسٽ 1995ع واري ذري گهٽ اڌ صديءَ جو سفر ٻن نسلن جو سفر آهي، ر ان سفر ۾ ٻن نسلن ڇا ڏٺو؟ ڀارت سان ٽي لڙايون ۽ امن جي وقت ۾ ان سان سرد جنگ جيڪا کُٽي ئي نٿي. افغانستان سان سڄي عمر جي نااتفاقي، ملڪ جو ورهاڱو ۽ پاڪستان ۾ رهندڙ قومن جي دلين ۾ هڪٻئي خلاف بي اعتمادي، سياسي طور پهريان ڏهه سال حڪومتي ڀڃ ڊاهه، ٻيا ٻارنهن سال ايوب ۽ يحيٰ خان جي مارشل لا ۽ ان کانپوءِ 11 سال ضياءُ الحق جي وحشت! باقي بچيل وقت جي وٿين ۾ چونڊيل حڪومتن کي ڳچيءَ کان وٺي هيٺ لاهي ايوانن مان ٻاهر ڦٽو ڪرڻ لاءِ ڊگهي دهشتگردي. وفاقي وزير داخلا اڃا ڪالهه ئي ٻڌايو ته گذريل 11-12 سالن ۾ 11 هزار ماڻهو دهشتگردن جي هٿان قتل ٿي ويا آهن.
ڇا اهو ئي صبح آهي، جنهن جي آسري تي اپکنڊ جي ماڻهن انگريزن جي خلاف هڪ صديءَ جي ويڙهاند ڪئي هئي؟ ان جو جواب پاڪستان جي سڀني سياستدانن کي، پاڪستان جي فوج کي ۽ پنهنجين ذميوارين کان طوطي جيان اکيون ڦيرائيندڙ ڪامورن کي ڏيڻو آهي جن هميشه مارشل لائن جو ساٿ ڏنو آهي. نه، هي اهو صبح نه آهي، جنهن جو واعدو ڪيو ويو هو ۽ نه ئي هي اهو بهشت آهي، جنهن جو خواب تحريڪ پاڪستان دوران ڏيکاريو ويو هو. يا ته هي قافلو رستي تي ڦرجي ويو آهي يا منزل تي پهچڻ کان اڳ ڪٿي ڀٽڪي ويو آهي، يا ته وري منزل تي پهچڻ کانپوءِ ڪنهن پناهه گير ڪيمپ وانگر هِن هُن جي وڏي بک جو شڪار ٿي ويو آهي. جيڪڏهن ايئن نه آهي ته پوءِ خدا جي خلق بي حال ڇو آهي؟ اٻهرن جنرلن ۽ بکايل سياستدانن ڊگهين مارشل لائن دوران عوامي حق کي ايئن ڇيڇاڙي ڇڏيو آهي جيئن رڍن ۽ ٻڪرين جي ڌڻ ۾ بگهڙ پون.
اڄ 14 آگسٽ جو ڏينهن آهي ته اها 14 آگسٽ به ياد ڪرڻ گهرجي جيڪا 1983ع ۾ آئي هئي، جڏهن ايم آر ڊي واري هلچل هلائي وئي هئي، جڏهن سڄي ملڪ خاص ڪري سنڌ جي ڌرتي ٽامي وانگر تپي وئي هئي، جڏهن ملڪ تي مارشل لا ريگيوليشن 4 حڪومت ڪري رهيو هو. ”پاڪستان“ جا چپ سبيل هئا ۽ ان جي پٺن تي ڦٽڪن جون رت ڄميل ليڪون ٺاهيون ويون هيون.
جمهوريت جي بحاليءَ جي ان تحريڪ ٻو جهليو، انبڙيون به ٿيون، پر جڏهن انب لٿا ته سڄو باغ ٻيهر زوران زوري نيلام ٿي ويو. جمهوريت جي لشڪر کي جيڪي ڪجهه ملڻو هو، سو قيد خانن ۽ اذيت گهرن ۾ ملي چڪو، باقي سڀ ڪجهه ”احمد شاهه ابدالي“ کڻي ويو. جيڪڏهن ”تون به پاڪستان ۽ آئون به پاڪستان “ وارو قومي نغمو سچو آهي ته پوءِ ثابت ڪيو وڃي ته ان پاڪستان کي ڇا مليو آهي جنهن جو نالو ”عام پاڪستاني شهري“ آهي؟ جيڪڏهن توهان ان ماڻهوءَ کي ”پاڪستان“ چئو ٿا جيڪو مارشل لا ايڊمنسٽريٽر ٿي وڃي ٿو، يا مارشل لا ايڊمنسٽريٽر جو ساٿاري ٿئي ٿو ته پوءِ انهن ماڻهن کي ڪيئن ”پاڪستان“ چوندا، جن کي ورديءَ وارن ٽڪٽڪيءَ تي ٻڌي، اگهاڙو ڪري، چؤ واٽن تي ڦٽڪا هنيا؟ توهان انهن کي ڪيئن ”پاڪستان“ چوندا جيڪي ڪاڇي ۾ ڪاري پاڻيءَ ۾ لڙهي ويا، توهان انهن ماڻهن کي ڪيئن پاڪستان چوندا جيڪي سنڌوءَ جي ڪچي ۾، زرخيز ميدانن ۽ ڪراچيءَ ۾ بندوقن جو کاڄ ٿي ويا؟ نه جناب! يا ته هو ”پاڪستان“ نه آهن يا وري هي ”پاڪستان“ نه آهن. اسان ۽ توهان کي ”پاڪستان“ ۽ ”نه پاڪستان“ جي وچ ۾ ليڪ ڇڪڻي پوندي ۽ اهو به اقرار ڪرڻو پوندو ته هي اهو صبح نه آهي، جنهن جو واعدو 1940ع کان وٺي اڄ تائين ڪيو ويندو رهيو آهي.
هي ته ڪجهه ايئن آهي، جيئن پاڪستان جي هڪ هڪ سر رکي سڄي ساري عمارت جوڙيندڙ پورهيتن کي اجورو ملڻ جو وقت آيو ته انهن کي پرهه ڦٽيءَ مهل کوٽو سڪو تري تي رکيو ويو. جڏهن احتجاج ڪيو ويو ته موٽ ۾ بندوق اڀي ڪري ديوار سان بيهاريو ويو. صورتحال اتي وڃي بيٺي جو سنڌ اسيمبليءَ مان پاڪستان کا بد دل ٿي ويو. اهي پناهه گير جيڪي هندستان مان عاليشان مستقبل جا خواب کڻي پاڪستان آيا تن جا پويان پاڪستان جو جهنڊو ساڙڻ لڳن ٿا ۽ نئين سر ورهاڱي جو نعرو هڻن ٿا. آخرڪار ته ڳالهه آهي جو ملڪ پاڪستان ۾ ٻه چار سيڪڙو ماڻهن کانسواءِ هر ماڻهو بد دل ۽ لاتعلق آهي.
سرڪار وڌ ۾ وڌ پاڪستاني جهنڊا ڦڙڪائيندڙ ضلعن کي انعام ڏيڻ جو اعلان ته بيشڪ ڪري! پر فقط بيان ڏيڻ، تلقين ڪرڻ ۽ ڌاڙيلن ۽ دهشتگردن جي پاڙ پٽي ڇڏڻ جا واعدا ڪرن سان دليون ڪو نه ورنديون! ڳالهه تڏهن آهي، جڏهن هر ماڻهوءَ جو هر رياستي اداري تي اعتماد قائم ٿئي. عام شهري خوف ۽ وحشت وچان پوليس ۽ قانون نافظ ڪندڙ ٻين ادارن جي آڏو جهڪي رهيا آهن، عدليه ۽ قانون ساز ادارن جي عزت به ڪري رهيا آهن، پر ڳالهه تڏهن آهي، جڏهن ماڻهو انهن سان پيار ڪن، ايئن ته ماڻهو ڌاڙيل ۽ دهشتگردن آڏو به ماٺ آهن ۽ ڪڇن ٿا.
اڄ 14 آگسٽ آهي. سڄي ملڪ ۾ پاڪستان جا بيشمار ننڍا وڏا جهنڊا ڦڙڪي رهيا آهن، تمام چڱي ڳالهه! پر اچو ته اهي لڙڪ به ڳڻيون جيڪي اڄوڪي تاريخ تي پاڪستان جي شهرين جي اکين مان زار قطار وهن ٿا. ڪن کي پنهنجين ننڍين ننڍين اميدن جي قتل تي روئڻ پيو اچي ته ڪي پنهنجي بيگناهه قتل ٿيل پيئرن، ڀائرن ۽ پٽن جي ياد ۾ سڏڪي رهيا آهن!
14 آگسٽ 1947ع جو سفر جڏهن 5 جولاءِ 1977ع کان ٿيندو 14 آگسٽ 1978ع تي پهتو هو، ان وقت اهي ”جمهوريت پسند“ خاص طور مسلم ليگ ڪٿي بيٺي هئي، جنهن نئين سر عام چونڊن لاءِ اپريل 77ع کان آسمان مٿي تي کنيو هو؟ هنن کي ڪهڙي مجبوري هئي جو عام چونڊن کان اڳ ئي مارشل لا جا رضاڪار ٿي ويا ۽ نسوري ظلم کي ڊيگهه ڏيڻ ۾ مددگار ٿي ويا؟ جيڪڏهن ”تون به پاڪستان آهين ۽ مان به پاڪستان آهين“ وارو قومي گيت اڃا ساک رکي ٿو ته پوءِ پاڪستان جي هر ماڻهو کي اڄ يعني 14 آگسٽ 1995ع تي ”قومي قيادت“ ي دعويٰ ڪندڙ هر سياسي پارٽيءَ ۽ مهم جو جنرل کان پڇڻ جو حق آهي ته آخر جنرلن ۽ سياستدانن جي هيءَ خطرناڪ فٽبال راند ڪڏهن ختم به ٿيندي يا نه؟ ڇا پاڪستان جو خواب اهو ئي آهي ته ماڻهو ڇرڪ ڀريندا رهن؟ هي سوال اڄ به اوترو ئي اهم آهي جيترو 5 جولاءِ 1977ع تي ۽ ان کان اڳ اهم هو ڇاڪاڻ ته اڄوڪي مسلم ليگ جيڪا ضياءُ راڄ جي پاڇين مان آهي، اڄ به ”مڊ ٽرم چونڊن“ جي مطالبي ۽ 17 آگسٽ تي ڀرپور طاقت جي مظاهري سان ڏينهن بدلائڻ جون ڳالهيون ڪري رهي آهي.