جڏهن جهونا به بغاوت جون ڳالهيون ڪن!

6 جنوري 1996ع
جڏهن جهونا به بغاوت جون ڳالهيون ڪن!

هاڻي اهو نتيجو ڪڍڻ جو جواز آهي ته پاڪستان ۾ شعور جو توازن ان حد تائين ڦٽي چڪو آهي جو ان جو ٺيڪ ٿيڻ محال آهي. اڳي خراب روايتن جي خلاف ڪا عقل جي ڳالهه وقت سان هوريان هوريان هيٺين عوامي سطح تي قبول ٿيڻ لڳندي هئي، هاڻي ڳالهه ابتي آهي جو اهي ماڻهو جن مان اميد هئي ته اهي ذهني توازن وڃائي ويٺل گمراهه طبقي جي رهنمائي ڪندا، پاڻ به هوا سان گڏ ڪک پن وانگر اڏامي ويا آهن. هاڻي هو به اها ئي زبان ڳالهائي رهيا آهن، جيڪا ڪالهه گهٽيءَ جا جذباتي ڇوڪرا استعمال ڪندا هئا. غلطي ڪنهن ٻئي جي نه، اسان جي پنهنجي آهي. اسان ئي هئاسون جن ڪالهه ڪن ماڻهن کي شعور جو پهاڙ ٿي سمجهيو پر اهي واريءَ جي ڀٽ وانگر هڪ رات جي جذباتي طوفان ۾ پنهنجي جاءِ تي ڇڏي ويا. هنن 48 سال اڳ به ايئن ڪئي ڪيو هو. جڏهن پنهنجي جاءِ ڇڏي هوا جي ڪلهن تي سوار ٿيا هئا. هوا جي ڪلهن تي سندن سوچ جو سفر اڄ به جاري آهي.
اسان ته سمجهيو پئي ته حڪيم سعيد تاريخ جو وڏو ڄاڻو شخص آهي ۽ اڄ جي حالتن ۾ هو جيڪڏهن ماٺ آهي ته شايد ان ڪري جو دهشتگردن جي ”گار ۽ گوليءَ جي زبان“ ڪو به شريف ماڻهن سهي نه سگهندو آهي. ان ۾ ڪو به شڪ نه آهي ته پاڪستان جي مختصر تاريخ ۾ حڪيم صاحب جي سڃاڻپ اها ئي آهي جنهن کي ايم ڪيو ايم ”مهاجر“ سڏي ٿي پر، سنڌين ايئن ڪڏهن به ڪو نه سوچيو هو ته حڪيم صاحب به ”مهاجر“ آهي. اڳوڻو گورنر، جيڪو ڪنهن به ريت سياسي ماڻهو نه آهي، رات وچ ۾ سياسي بڻجي ويو آهي ۽ اهڙو بيان ڏنو اٿس جنهن جي توقع منجهائنس ڪو نه هئي، هن قوم کي ”حڪومت جي خلاف بغاوت لاءِ تيار ٿيڻ “ جي هدايت ڪئي آهي.
حڪيم صاحب جڏهن لاهور ۾ ويهي قوم جو لفظ استعمال ڪري ٿو ۽ ان کي بغاوت لاءِ اڀاري ٿو، تڏهن ڇرڪ نڪري وڃي ٿو. حڪيم صاحب جي نظر ۾ قوم ڇا ٿيندي آهي؟ ۽ هو پاڪستان جي چئن قومن مان ڪنهن کي ٿو بغاوت جي تياري ڪرڻ لاءِ چوي؟ ڇا هو ڪنهن خاص طبقي کي پاڪستان جي سڄي قوم سجهي ٿو؟
هو وضاحت ڪري ٿو ته، ”پاڪستاني قوم دنيا جي سڀ کان وڌيڪ خود دار قوم آهي پر خود دار قوم کي بدقسمتيءَ سان مردار ليڊر ملي ويا آهن، ملڪ جون سڀ سياسي جماعتون بي ايمان آهن ۽ ڪا به جماعت ڪراچيءَ جو مسئلو حل ڪرڻ ئي نٿي چاهي. اول ته دنيا جون سڀ قومون خوددار ٿينديون آهن ۽ ٻيو ته زندهه ۽ مردار اڳواڻ هر جاءِ تي هوندا آهن. ڳالهه ظاهر پئي آهي ته حڪيم صاحب لاهور ۾ ويهي ڪراچيءَ جي مسئلي تي ڳالهايو آهي ۽ اتي ويهي قوم جي اهو ئي تصور کڻي ڳالهايو اٿس جيڪو اڄ تائين بحث هيٺ آهي. قومون جيڪڏهن رات وچ ۾ ڄمي پون ته پوءِ تاريخ جو ڊگهو عمل الائي ته ڇاکي چئبو آهي؟ هي ته ڪجهه ايئن آهي ته ڪو اڌيءَ رات جو سپنو ڏسي صبح جوگن پوائنٽ تي تعبير هٿ ڪرڻ لاءِ نڪري پوي.
تاريخ شخصي خواهشن جي تابع نه هوندي آهي ۽ شخصيتون تاريخ جي ورقن تي ڪيولين ۽ ماڪوڙين وانگر ميون پيون هونديون آهن. حڪيم صاحب جڏهن پاڻ گورنر هو تڏهن سڀ ڪجهه ٺيڪ هو ۽ هاڻي سڀ سياسي جماعتون بي ايمان ۽ سڀ ليڊر مردار ٿي ويا آهن. هڪ چڱي شيءَ بچي آهي ته شايد اها جنهن کي ”همدرد فائونڊيشن“ چئبو آهي ۽ هڪ زندهه شخص بچيو آهي ته شايد اهو جناب حڪيم صاحب پاڻ آهي! گهڙي سوا لاءِ حڪيم صاحب جي ڳالهه تسليم ڪجي ته پوءِ به سوال اهو آهي ته حل ڪهڙو آهي؟ حڪيم صاحب جواب ڏئي ٿو، ”انقلاب برپا ڪرڻ هر شخص حڪومت خلاف بغاوت ڪرڻ لاءِ تيار ٿي وڃي.“ هڪ سوال جي جواب ۾ حڪيم صاحب چيو، ”ملڪ جا پنج ڪروڙ ٻار منهنجي فوج آهن، عوام کي بيدار ڪرڻ لاءِ مون بغاوت جو اعلان ڪري ڇڏيو آهي. ملڪ کي بچائڻ لاءِ سڀ کان پهرين مان پنهنجي قرباني ڏيندس.“
هاڻي جڏهن، حڪيم صاحب سياسي بيان ڏيئي سياست ۾ ڪاهي پيو آهي ته پوءِ کيس تنقيد به برداشت ڪرڻي پوندي ۽ گهڻن ئي سوالن جا جواب به ڏيڻا پوندا؟ اهي پنج ڪروڙ ٻار ڪير آهن؟ پاڪستان جي ڪل آبادي ته 13 ڪروڙ آهي. ڇا هن جو اشارو پنجاب ۽ ”مهاجر“ آباديءَ ڏانهن آهي؟ ڇا هن جو اشارو پاڪستان جي انهن معصوم ٻارن ڏانهن آهي جن جا ڏينهن پڙهڻ ۽ کيڏڻ جا آهن؟ حڪيم صاحب جيڪا قرباني ڏيڻ چاهي ٿو، اها ڪنهن جي قدمن تي ڏيڻ چاهي ٿو؟ ڇا هن به لنڊن ۾ ويٺل پير صاحب جي هٿ تي بعيت جو فيصلو ڪري ورتو آهي؟ حڪيم صاحب بغاوت جو سڏ حڪومت جي خلاف ڏنو آهي ۽ نه سڀني واسطيدار (مردار) تنظيمن ۽ پارٽين جي خلاف!
حڪومت جي خلاف بغاوت جي ڳالهه رڳو حڪيم صاحب ڪو نه ڪئي آهي اهو ئي فيصلو ٻه ڏينهن اڳ لنڊن ۾ الطاف حسين ۽ نواز شريف پاڻ ۾ ويهي ڪيو آهي. حڪومت سان امن لاءِ ڳالهين جا رستا ته ان سان گڏ ئي ان وقت بند ڪيا ويا جڏهن اجمل دهلويءَ چيو ته ڳالهين کان اڳ گولي ۽ گالي بند ڪرڻي پوندي. گولي ۽ گار جو رواج ملڪ ۾ ڪنهن وڌو؟ گوليون ايم ڪيو ايم جي پاسي کان هليون ۽ سياست ۾ ڪچيون گاريون آءِ جي آءِ واري زماني ۾ نواز شريف واري ڌر ڏنيون.“ پيار جو جواب پيار سان ملندو آهي، گار ۽ گولي جي جواب ۾ گل نه ٿا ملن ته انهن جي فرمائش به نه ڪجي، جيتوڻيڪ خواهش اها ئي رکجي ته گولي جو جواب گوليءَ سان ۽ گار جو جواب گار سان ڏيڻ جي روايت نه وڌي وڃي. گار ۽ گولي بند ڪرڻ جو مطالبو ته پاڻ حڪومت ايم ڪيو ايم کان ڪيو آهي پر ايم ڪيو ايم وڌيڪ هوشيار آهي. جنهن حڪومت جو به اڳ جهليو آهي.
نيٺ 4 جنوري تي لنڊن ۾ ايم ڪيو ايم ۽ مسلم ليگ (ن) پاڻ ۾ ٺاهه ڪيو ۽ اعلان ڪيو ته هو حڪومت جي خلاف ”فيصله ڪن“ تحريڪ هلائيندا. ٻئي پارٽيون حڪومت جي خلاف ”متفقه“ ۽ گڏيل حڪمت عملي اختيار ڪنديون ۽ مسلم ليگ واضح لفظن ۾ ايم ڪيو ايم جي حمايت ڪندي! نواز شريف هن موقعي تي چيو ته ”مهاجرن جو قتل نظريه پاڪستان جو قتل آهي.“ شايد سنڌين، پنجابين، پٺاڻن ۽ بلوچن جو قتل نظريه پاڪستان جو قتل نه آهي ۽ جيڪو به اردو ڳالهائيندڙ شخص پاڻ کي مهاجر نٿو سڏي، هن جو قتل به نظريه پاڪستان جو قتل نه آهي. حڪيم سعيد پنهنجي سياسي بيان ۾ جيڪڏهن الطاف حسين ۽ نواز شريف کي به شامل ڪري ٿو ته پوءِ سندس ”بغاوت“ کي ڪنهن حد تائين چڱائيءَ جي معنيٰ ۾ وٺي سگهجي ٿو پر جيڪڏهن ايئن نه آهي ته پوءِ؟
جنهن ڏينهن تي الطاف-نواز ٺاهه يا 4 جنوري لنڊن ٺاهه ٿيو، ان ئي ڏينهن تي نواز شريف جي دور واري آمريڪي سفير بيگم عابده حسين چيو ته نواز شريف حڪومت جو خاتمو واشنگٽن جي اشاري تي ٿيو ۽ ان ئي ڏينهن تي اخبارن ۾ خبر ڇپي ته ڪراچي وارو آمريڪي قونصليٽ خانو جاسوسيءَ جو اهم مرڪز بڻجي ويو ۽ ڪراچي ۾ دهشتگرديءَ ۾ مارجي ويل آفيسر نيشنل سيڪيورٽي ايجنسيءَ جو جاسوس هو، جيڪا سي آءِ اي کان به وڏي آهي. پر انهن ئي ڏينهن ۾ ايم ڪيو ايم جا آمريڪي حلقن سان رابطا ڪنهن نئين منزل تي نظر آيا آهن.
شايد هو هاڻي ان ئي فارمولا تي ڪم ڪري رهيا آهن ته اندروني اتحاد پ پ دشمنن سان، پرڏيهي سفارتي مدد آمريڪا کان ۽ تخريب جي لائين هندستان سان ڳنڍي رکجي ته جيئن سندن حق ۾ سڀ سڻائي ٿئي!
4 جنوري تي ئي سينيٽر اشتياق اظهر ۽ اي�