درگاهه آري پير:

ڪِري! ... ماڻهو ڊاڪٽر ڏانهن ٿا وڃن پوءِ اهي سُئي ٿا هڻن ... هيڏي نٿا اچن يا ٻئي هنڌ نٿا وڃن ته پوءِ (ڪيس) بگڙجي ٿا پون. ڇتي جو کاڌو آ ... جيڪو ماڻهو گهڻو ڦٽيل آهي، ان کي اسان 21 ڏينهن رهائيندا آهيون ڪوٺيءَ ۾، ان دوران هو نه حق شرع ڪندو، نه ٻيو ڪجهه، مٿي ميرو ماڻهو ان جي ماني نه پچائيندو ... آئي ڳالهه سمجهه ۾!؟ اهو (مريض) اندر گهر ۾ ويٺو هوندو، گهمندو ڦرندو، کليل تلاءَ يا ٻنيءَ تي به نه ويندو، ساوڪ به نه ڏسندو ... اهو اسان (جي علاج) جو قانون (طريقو) آهي. هاڻي ته ڊاڪٽر ٿي پيا آهن، هر ڳالهه تي هڻ سئي!“
”مريض کي ڪوٺي ۾ بند ڪندا آهيو ڇا؟“ مون پڇيو.
”نه! ڀلي ايئن کلئي ميدان ۾ ويٺو هجي پر مٿي ميرو ماڻهو ان جي منهن نه چڙهندو، تنهن جي هٿ جي ماني به نه کائيندو، 21 ڏينهن ڪڻڪ جي ڦڪي ماني کائيندو، نه چانور، نه پٽاٽو، نه ڪو ريڍو کير، ڳائو ٻاڪرو کير ڀلي پيئي، ٻاڪر گوشت کائي، ننڍا چوزا کائي، اهو اسان جو (علاج لاءِ) قانون (اصول) آهي. علاج کان پوءِ ڇا به ڪري، ڀلي حق شرع ڪري، ائين اسان ڪيترا ڪيس ڪيا!؟
... بابا مرحوم وٽ هڪڙا ماڻهو ڦٽجي آيو، ’ميوو‘ نالو هئس، جوان مڙس هو... زال هئس قاضي احمد ۾ ... مثال طور ٿو ٻڌايان متان چئو ته ... اهي ماڻهو اسان وٽ چوڏهن پندرهن ڏينهن رهيا ... پنج تن پاڪ جي مهربانيءَ سان ... اسان جي ٿُڪ بجي کان پوءِ ڦٽ اچانڪ ڇٽي ويندو آهي. قدرتي ڳالهه آهي. نه ته سائين (اسان کي ڪهڙي طاقت؟) پوءِ هن ماڻهو (مريض) چيو بابا مان چاڪ آهيان ... مان وڃان ٿو زال ڏي! ... نه مڙيو، وٺ وٺان ... سائين کي چوان! درياهه هجي موج تي، هي ٻيڙيءَ تي چڙهيو، هن پاسي پهتو، زال سان جماع ڪيائين. پوءِ زال کي پوئتي ڳوٺ ڇڪيو اٿائين“ متوليءَ اهو چوڻ پئي چاهيو ته ڇتي ڪتي جي کاڌل مريض کي، جنهن کي پاڻيءَ کان خوف به ٿيندو آهي، ايترو نوبنو ٿي ويو جو موٽ ڀريو مهراڻ به بي خوف ٽپي ويو ۽ زال سان رهڻ جي لائق ٿي ويو. يعني هو بلڪل ٺيڪ ٿي ويو. متوليءَ ٻيا واقعا به ٻڌائڻ چاهيا پر مون موضوع مٽايو.
”آري پير گهڻا ٿا ٻڌجن، هڪڙو آري پير شاهه ديوانه کان اڳتي آهي، ٻيو“
”اهو محموداڻي آهي، هي (آري پير) جيلاني آهي. هُتي چورن کي قسم ڏيندا آهن.... مون کي خبر آهي، مون کان پڇو، اهو آري محموداڻي آهي، اتي ماڻهو چور کي قسم لاءِ وٺي ويندا آهن. اتي واڳونءَ کي گوشت ڏيئي هڪ وڏو ڪاٺ ونجهه لڳو پيو آهي. اهو ڏيئي چوندس ته اندر لهي تري مان مٽي کڻي اچ. پوءِ جي چور هوندو ته پاڻي ان کي اندر نه ڇڏيندو، پر جي چور نه هوندو ته پوءِ هيٺان تري مان مٽي ڪڍي ايندو ... اهو اسان ٻڌو آهي، ڏٺو ڪونهي! قبله بابا جن ڏٺو آهي ڇو ته ايڏانهن ڪوهستان ۾ اسان جا مريد آهن. بابا سائين اٺن تي سوار قافلي ۾ ويندو هو.
”پير صاحب انبن کي ڇو پِٽيو؟“ مون متوليءَ جو دليل معلوم ڪرڻ کائنس پڇيو.
”ٻڌل ڳالهه آهي، گذريل وقت ۾ هتي انب هوندا هئا. ليمن جا، انبن جا، ليمن کي پٽي، ان جي کل کي زور ڏيندا ته انهن مان خوشبوءِ ايندي هئي، اهي سائينءَ جا پنهنجا قدرتي ليما هئا، ڪنهن باغائي ڪو نه رکيا هئا. اسان جي هتي ستين پيڙهي آهي. ڪنهن انب چوري ڪري وڪيا. ڏاڏي پڇيو انب ڇو وڪيوَ پوءِ انب سُڪي ويا!، اهڙو قانون! (ايئن ٿيو).“
پوءِ اسان انب پوکيا. هيڏا هيڏا گولي جيڏا ٿين ٿا پر پوءِ ڌمال جو آواز ٻڌن ٿا ته سُڪي ٿا وڃن. ڀرسان سان بيٺل خادم چيو.
”ٻڌءِ! ٻڌءِ! بس نوبت (ڌمال جو نغارو) ٻڌبي ته سُڪي ويندا.“ متوليءَ چيو، ”پوءِ گهڻن ماڻهن پوکيا پر انب نه ٿيندو. ليما ٿيندا، ليسوڙا ٿيندا، ڄمون ٿيندا، توهان وڃي ڏهه پٽيو، ڪو ويهه پٽي، ڪو چاليهه ... هاڻي اسان ڪو نه جهليون ته ڇو پٽيئه؟ ڀلي زيارتين جون ڄڃون اچن، هڙئي وڃي پٽين، اسان ڪو نه جهلينداسون!“ متوليءَ چيو . اسان موڪلائي اڳتي روانا ٿياسون، صبح جا 9 ٿيا هئا ۽ گرميءَ جو ڪانٽو 35O تي پهچي ويو هو. هن ماڳ جي سمنڊ کان اوچائي 135 فٽ هوندي.
اسان نوٽ ڪيو ته هتان جي ماڻهن جي ٻولي عام سيوهاڻي لهجي کان مختلف هئي، جيتوڻيڪ سيوهڻ ڪو خاص پنڌ ڪو نه آهي. هتان جي ماڻهن جي ٻوليءَ تي جبل جي ٻوليءَ جو اثر وڌيڪ هو. بنيادي طرح هي جابلو لهجي واري ٻولي هئي جنهن ۾ منڇر ۽ سيوهڻ جا لهجا شامل ٿي ويا هئا.