دستاربندي

دستاربندي
ساون پنن جي دستار ٺهڻ بعد اها اوقاف کاتي جي ذميوار عملدار جي حوالي ٿئي ٿي ته جيئن دستار بنديءَ جي رسم ادا ڪري. ھُو رات جي ساڍي ٽين لڳي درگاهه جو روايتي ۽ چانديءَ جو قديم تالو پوري اعزاز ۽ پروٽوڪول سان کولي ٿو. درگاهه جا ٽي دروازا آهن: اتر ۽ ڏکڻ طرف. انهن مان اتريون دروازو عام لنگهه ناهي. ڏکڻ وارو دروازو سونو آهي ۽ ٽيون اوڀر طرف ڌمال جي پِڙ وارو در آهي. ڏکڻ ۽ اوڀر وارا دروازا عام اچ وڃ لاءِ آهن.
رات جو ساڍي ڏهين يارهين وڳي ڌاري درگاهه جا دروازا بند ٿيندا آهن پر فقير ’دروازا بند ٿيڻ‘ بدران چون ’دروازو قائم ٿيڻ‘ الله لوڪن جي فيض جا دروازا بند ڪونه ٿيندا آهن، پر درگاهه جا در قائم ٿيندا آهن.
”در ڇو قائم ڪيا ويندا آهن؟“ مون هڪ وڏي فقير کان پڇيو هو. هُن پهرين ته مونکي مٿي کان هيٺ تائين گُهوري ڏٺو ۽ پوءِ چيو هئائين ”اهو وقت اولياء الله جي درٻار لڳائڻ جو آهي. ان وقت هو گڏ ٿيندا آهن ... خدا جي خلق جي درخواستن تي غور ڪندا آهن، فيصلا ڪندا آهن ۽ فيصلن تي حڪم جاري ٿيندا آهن.“
دستار بنديءَ لاءِ روازانو تهجد مهل، اوچتو ڌمال واري پِڙ کان گهنڊ وڄڻ لڳي ٿو. گهڙيالي فقير گهنڊ تي ڀٽاڙ جا زور زور سان ۽ تڪڙا ڌڪ هڻي ٿو. اهو اندر درٻار ۾ ويٺل اولياءَ الله کي اطلاع آهي ته هاڻي دروازو کوليو ويندو ۽ قلندر جي دستار بنديءَ جو وقت آهي، جنهن کانپوءِ خدا جي خلق کي فيض پرائڻ لاءِ اندر اچڻ جي اجازت ڏني ويندي.
سن 2000ع ۾ مون ڏٺو ته گهڙيال جي ٽن ٽن سان اوقاف کاتي جو مقرر عملدار اوڀر واري علم کان ٿيندو ڌمال جي پِڙ مان لنگهيو ته قلندر جا پانڌي ادب وچان اٿي بيٺا ۽ تجسس وچان دروازو کلڻ جو متبرڪ منظر ڏسڻ لاءِ ڳاهٽ ڪري بيهي رهيا. هن پڌر ۾ قلندر جا ٻه خاص خليفا دفن آهن. ميان مڱڻ جَتي (قلندر جو خزانچي) ۽ سيد علي سرمست جنهن کي وزير جو درجو حاصل آهي. علي سرمست جي مزار قلندر جي اڀرندي در تي آهي، هر پانڌيءَ لاءِ ضروري آهي ته پهرين اتي سلامي ڀري. هي پروٽوڪول جو سوال آهي ته پهرين وزير وٽ ۽ پوءِ بادشاهه وٽ وڃبو آهي، جهل ته ڪابه ڪونهي پر احترام ۽ روايت جي پاسداري ڪرڻ مناسب آهي.
اوقاف جو عملدار پڻ ڌمال جو پڌر ٽپي سيد علي سرمست جي مزار وٽ بيهي رهيو، دعا جا هٿ کنيائين ۽ فقيرن کان قلندر جي در جي چاٻي ورتائين. ان دوران پِڙ تي رکيل گهنڊ وڄندو رهيو. عملدار قلندر جي در جو تالو کولڻ کان اڳ دعا گهري ۽ تالي ۾ چاٻي گهمائي. در کُليو ته گهنڊ وڄڻ بند ٿي ويو.
اولياءِ الله جي درٻار برخاست ٿي چڪي هئي. اندر پراسرار خاموشي هئي. ذميوار عملدار چند خادمن سان مزار ڏانهن وڌيو ۽ ڪجهه قدم اورتي هٿ ادب جا ٻڌي بيهي رهيو. پوءِ مزار جي چئني پاسن کان ڪٽهڙو چُمي سر جهڪائي ڇڏيائين ڄڻ ته قلندر کان رسم دستاربنديءَ جي اجازت گهرندو هجي.
اجازت ملڻ کانپوءِ (جيئن ظاهري طرح سمجهيو ويندو) ذميوار عملدار مزار تان تمام احترام ۽ احتياط سان سڀ گل، چادرون ۽ ماڻهن جون ڇڏيل درخواستون، هڪ هڪ ڪري ڇنڊي ڦوڪي هٽايون ۽ پوءِ اڳوڻي دستار جا تهه هڪ هڪ ڪري کولڻ شروع ڪيا ۽ پوءِ ساڳي ترتيب سان نئين سر ٻَڌا. هر شئ پنهنجي مقرر جاءِ تي واپس رکي وئي سواءِ گُلن ۽ اضافي چادرن/ پَڙن جي.
دستاربندي لاءِ هُن سڀ کان پهرين تازن پنن سان تيار ڪيل تازي دستار مضبوطيءَ سان رکي ۽ ان جي چوڌاري بروڪيٽ ڪپڙي جي ٻه وال پَٽي وڪوڙي. ان کانسواءِ ڳاڙهي ڪپڙي جو تاج ٻڌو. بعد ۾، دستار جي مٿان رکڻ لاءِ سبزو وڌو ۽ پوءِ ’موقعي‘ جي نسبت سان ۽ مقرر طريقي موجب گهربل دستار رکي. سونهري ڪپڙي جي گول پڳ ۽ پوءِ ان تي ڳاڙهن کنڀن جي وڏي ۽ جهگٽيدار ڪلنگي! ان کان پوءِ هار وڌا ويا.
’موقعو‘ ڇا آهي؟ گهربل دستار جو تعلق ان ڏينهن جي اهميت سان آهي. قلندر شهباز جون دستارون ٽن قسمن جون آهن. 1- سوني، 2- چانديءَ جي ۽ 3- کنڀن واري ڪلنگي. اهي کنڀ لاهور مان خاص آرڊر تي تيار ٿي اچن ٿا ۽ ڪنهن نامعلوم پکيءَ جا آهن. پر اهي غالباً پيڻ پکيءَ جا کنڀ آهن جن مان گل ٺاهي سوني ڪلنگيءَ تي رکجن ٿا. اهي کنڀ ڪافي مهانگا آهن.
اهڙي هڪ روايتي دستار اڄڪلهه (سن 2000ع ۾) جي حساب سان هزار ٻارنهن سؤ روپين ۾ (محنت سميت) ٺهي وڃي ٿي. ڪن ٻين درگاهن تان آرڊر ملڻ جي صورت ۾ سيوهاڻي دستار ساز اها تيار ڪري ڏئي ٿو پر هن (دستار ساز) ياد ڏياريو ته کنڀن جي ڳاڙهي ڪلنگي واري وڏي جهگٽيدار دستار قلندر لال شهباز کانسواءِ سنڌ ۽ پنجاب جي ڪنهن به درگاهه ۽ مزار تي نٿي رکي وڃي. نادر شاهه جي مزار (واقع پٺاڻ جي ڪافي جيڪا 1973 ۾ ٺهي) ۽ سندس خليفن جي قبرن کانسواءِ بودلي سڪندر جي مزار تي به ڪلنگيون آهن پر اهي ايتريون جهگٽي واريون ڪونه آهن.