دهشتگردن جو موت ۽ ذهني گدلاڻ

12 آڪٽوبر 1995ع
دهشتگردن جو موت ۽ ذهني گدلاڻ

وزير داخله لاءِ اها ڳالهه توقع جي ابتڙ هئي جڏهن هڪ صحافيءَ کيس ايئن چيو ته ڪراچيءَ ۾ فقط ٻه دهشتگرد آهن، ايم ڪيو ايم (الطاف) ۽ بي خود حڪومت. سماج ۾ ٿيل ڌربنديءَ خود صحافين کي ڪئمپن ۾ ورهائي ڇڏيو آهي. اهو ته نصير الله بابر هو جيڪو دهشتگردن جي سرگرمين بابت لڳ ڀڳ سڄي معلومات رکي ٿو ۽ کيس جواب ڏيڻ مهل گهتون ۽ گوهيون نٿيون ڏيڻيون پون، سوال موٽ ۾ جڏهن هو خود صحافين کان جوابي سوال پڇي ٿو ته صحافين کي ماٺ لڳي وڃي ٿي.
10 آڪٽوبر تي فهيم ڪمانڊو ۽ سندس ٽي ساٿي جيڪي پوليس جي تحويل ۾ هئا، هڪ خوني حملي ۾ مارجي ويا. سندن موت جو واقعو هڪ چڀندڙ سوال ٿي سگهي ٿو. ان واقعي کي ان انساني حق جي پائماليءَ سان به ڳنڍي سگهجي ٿو ۽ ايئن به ڪري سگهجي ٿو جيئن ڪراچيءَ جي مخصوص پريس ڪيو. هن فهيم ڪمانڊو جي موت تي اهڙا سوال ڪيا جيڪي ”انساني حقن جي ڀڃڪڙيءَ تي احتجاج“ کان مختلف ڪو نه هئا. فهيم ڪمانڊو ۽ انساني حقن جو سوال؟ اها حد درجي جي منافقت آهي ته فهيم ڪامنڊو جي هٿان مارجي ويل ماڻهن تي انساني حقن کي ڀڃڪڙيءَ جو سوال خود فهيم ڪمانڊو يا الطاف حسين کان نه ڪيو ويو پر جڏهن فهيم ڪمانڊو پاڻ گوليءَ جو شڪار ٿئي ٿو ته ”انساني حقن جي ڀڃڪڙيءَ“ جو سوال ”پريس“ کي پريسان ڪري ڇڏي ٿو. عجيب ڳالهه آهي ته ايم ڪيو ايم، الطاف، فهيم ڪمانڊو ۽ اجمل دهلويءَ جو هر موقف درست آهي. باقي خدا جي خلق جيڪو سوچي ٿي ۽ جيڪو ڀوڳي ٿي سو غلط آهي.!
نصيرالله بابر جو پريس کان جوابي سوال بالڪل درست هو ته توهان کي صرف فهيم ڪمانڊو جي موت جو ڏک ڇو ٿو ٿئي ۽ انهن ڏهه يارهن هزار ماڻهن جي موت تي ڏک ڇو نٿا ڪيو جيڪي دهشتگردن هٿان مئا آهن؟ ان سوال تي ”قومي“ صحافين کي ماٺ لڳي وئي هئي. جواب هجي ته ڏين! دليل ئي سڀ کان وڏي طاقت آهي. حيرت آهي ته فهيم ڪمانڊو جي موت تي ”قومي“ صحافين جي ذهن ۾ سوال اٿي ٿو ته هن کي بي موت نه مرڻ کپندو هو جنهن ٻين کي بي موت ماريو. هان جي بي موت مرڻ تي انساني هقن جي عالمي تنظيم به جهنڊو کڻي اٿي بيهي ٿي ۽ سمجهي ٿي ته جيڪو مري ٿو، سو بيگناهه آهي.
انساني حقن جو عالمي شعور ان حد تائين غلط اطلاعن سبب ”اطلاعاتي گدلاڻ“ جو شڪار ٿي چڪو آهي جو اهو ڪنهن بيگناهه جي موت ۽ ڪنهن دهشتگرد جي موت ۾ فرق ئي نٿو ڪري! ان کان ته سنڌ جو ڳوٺاڻو شعور بهتر آهي جيڪو هر اصلي ڌاڙيل جي لاش کي ٿڪون هڻي ٿو. سنڌ جا ماڻهو ڌاڙيل جي موت کي ڪنهن وحشي ۽ شيطان جو موت سمجهن ٿا ڇاڪاڻ ته هنن کي خبر آهي ته مرندڙ ڪير آهي. پر، ڪراچيءَ جا پڙهيل ڪڙهيل ماڻهو، حالتن کان واقف ماڻهو، دهشتگردن جي نالن ۽ سرگرمين کان واقف ماڻهو جڏهن ڪنهن دهشتگرد جو موت ڏسن ٿا ته هن کي بيگناهه قرار ڏيڻ لاءِ زمين آسمان هڪ ڪري ڇڏين ٿا.
ڪنهن کي خبر نه آهي ته ايم ڪيو ايم هٿياربند تنظيم آهي؟ هٿياربند خودڪار هٿيار ان ڪري ڪو نه کڻندا ته اهي ڦوڪڻا ڦاڙين يا گهٽين ۾ گهمندڙ آواره ڪتا مارين. هٿيار هلي رهيا آهن ۽ اهي ماڻهو خاص طور تي ماريا پيا وڃن جن جا مٿا سندن مائرن ڍڪڻين۽ منهن رکڻين ۾ ويهاريا هئا. ”شهري شعور“ آخر ڇو انهن بيگناهه ماڻهن جي موت تي احتجاج نٿو ڪري؟ سبب فقط اهو آهي ته شهري شعور ۽ انساني حقن جا چئمپين خود ”ذهني آلودگيءَ“ جو شڪار ٿي ويا آهن، هو پاڻ ڌر بڻجي ويا آهن. جنهن لاش تي روئڻ گهرجي هو ان تي بيهڻ گناهه سمجهن ٿا ۽ جنهن لاءِ تي ڦٽڪار وجهڻ گهرجي ان کي ڳراٺڙي پائين ٿا.
هاڻي اچون ٿا ان سوال تي ته فهيم ڪمانڊو جي موت جو منظر ڪهڙو هو ۽ ڇا اهو سچ آهي ته فهيم ڪمانڊو جو موت سندس ساٿين هٿان ٿيو؟ ايم ڪيو ايم کي اول ئي شڪايت آهي ته سندس ڪارڪن ”تحويل“ ۾ مري رهيا آهن. تحويل ۾ ته نذير عباسي، يوسف جکراڻي ۽ ٻيا به گهڻا زندگيون وڃائي ويٺا پر سهرن ۾ ڪم ڪندڙ انساني حقن جا چئمپين سندن موت تي خاموش رهيا ۽ حرام جو ڪو هڪ سوال پڇيو هجين! پر نذير عباسي ۽ فهيم ڪماندو ٻه جدا جدا حوالا آهن انهن ٻن جي تحويل ۾ موت کي هڪ ٻئي سان ڀيٽڻ به هڪ ظلم آهي. حڪومت جو چوڻ آهي ته 10 آڪٽوبر تي صبح جو 4 وڳي ايم ڪيو ايم جي دهشتگردن پوليس پارٽيءَ تي ان مهل حملو ڪيو جڏهن اها ٽيم فهيم ڪمانڊو ۽ سندس ساٿين کي ڪنهن اهڙي گهر جي نشاندهيءَ لاءَ وٺي وڃي رهئي هئي جتي هٿيار لڪل هئا. نتيجي ۾ فهيم ۽ سندس ساٿي مارجي ويا. ايم ڪيو ايم چوي ٿي ته اهو سڀ ڊرامو آهي ۽ کيس پوليس ماريو آهي.
اهو بالڪل ممڪن آهي ته فهيم ڪمانڊو ايم ڪيو ايم جي حملي ۾ مارجي ويو هجي پر حيرت جي ڳالهه فقط اها آهي ته واقعي ۾ ڪو به سپاهي زخمي نه ٿيو آهي. اهو سوال به پنهنجي جاءِ تي بيٺو آهي ته هڪ گهر جي نشاندهيءَ لاءِ ٽي دهشتگرد ڇو کنيا ويا؟ ڇا هڪ دهشتگرد نشاندهي لاءِ ڪافي نه هو؟ قانون ۾ لچڪ ۽ خرابين سبب اهو ڏاڍو مشڪل آهي ته ڪنهن حقيقي ڏوهاريءَ کي سزا ملي. اڪثر ڏوهاري اڻپورن قانونن ۽ لچڪ سبب سزائن کان بچي وڃن ٿا، جيتوڻيڪ اها خاطري هوندي آهي ته گرفتار ماڻهو واقعي ڏوهاري به آهن. يقينن اڪثر دهشتگرد جيڪي پوليس تحويل ۾ ماريا ويا آهن عدالتن ۾ پهچڻ کانپوءِ ضمانتن تي آزادي وٺي وڃن ها، ان ڪري اهو بالڪل ممڪن آهي ته دهشتگردن کي ڪنهن ٻئي طريقي سان پورو ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ويندي هجي.
هن موقعي تي هڪ سوال پيدا ٿئي ٿو ته نيٺ ڇا ڪجي؟ ڏٺل وائٺل ڏوهاريءَ کي جنهن جي دهشت جي ڌوم ملڪان ملڪ هجي، ڇا صرف ان بنياد تي ڇڏي ڏجي ته هن جي خلاف ڪو دستاويزي ثبوت موجود نه آهي؟ انساني حقن جو جهنڊو بلند هجي! اها ڳالهه هر ڪو چاهي ٿو. ان ڳالهه جي وڪالت ڪو به ڪو نه ڪندو ته تحويل ۾ موجود دهشتگرد کي ڪوڙي مقابلي ۾ ماري ڦٽو ڪيو وڃي. ڌرتيءَ تي انسانيت جو جهنڊو آسمان تائين ۽ قيامت جي ڏينهن تائين بلند رهي پر ”انسانيت“ جي ڳالهه انهن سان مشروط بوندي آهي جيڪي ٻين کي به انسان سمجهن.
ايم ڪيو ايم جي قيامت دهشتگردن جي موت تي هڪ وڏو سڏ ڏيندي چيو آهي ته ”ظلم جي حد ٿي وئي آهي، عوام اٿي کرو ٿئي!“ ايم ڪيو ايم جي حلقن ۾ چيو وڃي ٿو ته اها ”آزاديءَ جي جنگ“ آهي جيڪا هو وڙهي رهيا آهن ۽ سندن ويڙهه اسٽيبلشمينٽ سان آهي پر عملي طرح سندن گوليون انهن ماڻهن جا ميڄالا اڏائي رهيون آهن جيڪي پيٽ گذر لاءِ فٽ پاٿن تي هلي رهيا آهن. رياست سان ويڙهه جو هي عجيب ڍنگ آهي جنهن ۾ ٽارگيٽ اهي آهن جن جي تاريخي حقن تي ڪو به شڪ نه آهي. انساني حقن جي هيءَ جنگ به عجيب آهي جنهن ۾ ٻين کان جيئڻ جو حق به کسيو وڃي! هي محض خيال نه، هڪ حقيقت آهي ته جن واقعن کي عوام دهشتگردي چوي ٿو ته حڪومت ”ننڍڙي بغاوت“ سڏي ٿي ايم ڪيو ايم جا حلقا ان کي ”مزاحمت ۽ آزاديءَ جي جنگ“ چون ٿا جيڪا هن وقت ٽئين گيئر ۾ آهي ۽ ان کي چوٿين گيئر ۾ وجهڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي.