دُنب بٺي

دُنب بٺي
هن ماڳ کي آري پير به چئجي ٿو. هتي هڪ چشمو آهي جنهن مان ’پير آري واهي‘ نڪري ٿي. ان جي ڀر ۾ 84 فٽ اوچي هڪ ٽڪري آهي، جنهن جي لاهيءَ تي آثار نظر اچن ٿا. هي آثار 300X230 ميٽر ڊگهو ويڪر ۾ آهن. اڏاوتن جا پٿر ۽ ’ڳاڙهي تي ڪارو‘ ٺڪر پکڙيل آهي. هنن آثارن جي ڏکڻ اولهه ۾ هڪ ڪنڌي آهي جتي وري ميٽوڙي رنگ جو ٺڪر، جنهن تي آمري ٿانون سان مشابهت رکندڙ جاميٽريائي چِٽ آهن، سو به ملي ٿو. هتي ٿيل تجرباتي کوٽائيءَ مان ظاهر ٿيل هڪ ڪوٺيءَ مان ٺڪراٽي سان گڏ انساني هڏائون پڃرو به مليو. ۽ ساڳئي نموني جا آثار ڪمن وڌيڪ ڪوٺڙين مان به مليا اهن. هي ڪوٺڙين جهڙيون ساميون جن جي چؤڦير مستطيل شڪل ۾ اڌوري گهڙيل پٿر جو ٻنو ڏنل آهي. سي ڪن وٿن سميت اصل ٽاڪرو سطح تي رکيل هئا. ڪوٺڙين کي ڪو به لنگهه وغيره ڪونهي. ڀتيون عام ڀتين جهڙيون هيون. سمجهجي ٿو ته هنن دفينن تي مٽي پيل هوندي، جيڪا وقت وهائي ويو آهي. اهڙا دفينا ٻين هنڌن تي به مليا آهن. بٺيءَ وارين سامين ۾ خاڪ نه آهي پر ڪجهه هڏا پوريل (fractional burial) آهن. هڏن سان گڏ رکيل ٺڪراٽو گهڻو ڪر چَڪ تي لٿل هو پر ڪي نمونا وري هٿ جا گهڙيا به هئا، ٽڪرين جي پاڙ وٽ کوٽيل کڏن مان ‘ڳاڙهي تي ڪارو‘ ٺڪر نڪتو. اهڙي ريت هن ماڳ تان پڻ ٻنهي نمونن جو ٺڪر مليو.