رت جا نشان ڌوئڻ لاءِ ڪيئي برساتون گهرجن

15 سيپٽمبر 1995ع
رت جا نشان ڌوئڻ لاءِ ڪيئي برساتون گهرجن

پنجاب ريس ڪورس ۾ گهوڙ ڊوڙ هلي پوي ٿي ۽ اهو گهوڙو اڳتي نڪري ويو، جنهن جو ڪنهن کي تصور به ڪو نه هو. شو ختم ٿيو، پنجاب جا ٿڪل گهوڙيسوار ۽ سندن گهوڙا هاڻي ٿڪ ڀڃڻ جو سوچي رهيا هوندا پر منظور وٽو، جنهن جي گهوڙي تان ڪرڻ سان ئي ڄڻ ته گهوڙ ڊوڙ جي سيٽي وڳي، هاڻي مطالبو ڪري ٿو ته سنڌ اسيمبلي به ٽوڙي گورنر راڄ لاڳو ڪيو وڃي، ڇاڪاڻ ته سندس خيال ۾ اتي پنجاب کان وڌيڪ گڙٻڙ آهي. اهو ملڪ جو مزاج ٿي ويو آهي ته جيڪو ٻڏي اهو ڪناري تي بيٺل کي به ڇڪي ٻوڙڻ جي ڪوشش ڪري، انڪري منظور وٽوءَ جي سوچ کي ڏوهه ڏيڻ جي ضرورت نه آهي. خبر ناهي ته مسٽر وٽو اڃا ڪڏهن وڏو ٿيندو جو اها ڳالهه سمجهي ته اصل گڙ ٻڙ ڪراچيءَ ۾ نه، انهن دماغن ۾ آهي جيڪي گڙ ٻڙ جاري رکڻ چاهين ٿا.
منظور وٽو سنڌ ۾ جنهن بحران ڏانهن اشارو پيو ڪري، ان سان سندس فقط ايترو تعلق آهي جو ان کي اڃا به مچائڻ گهري ٿو. هو ٺهڻ ۽ ٺاهڻ سکيو ئي نه اهي. ايئن ٿيندو آهي ته هڪ بحران کانپوءِ ٻيو بحران پنهنجي نبيري لاءِ سڏ ڪندو آهي ۽ منظور وٽوءَ سنڌ جي وڳوڙن ڏانهن ڌيان ڇڪائي، پراڻي محاذ کي پنهنجي وجود جي چڙ سان طاقت ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي آهي.
ايئن ٿو لڳي ته ايم ڪيو ايم احتجاج جو جيڪو عالمي هفتو ملهائي رهي آهي، ان ۾ وڏين طاقتن کي گهلڻ جي ڪوششن ۾ ڪي قدر ڪاميابي ٿي اٿن. جيتوڻيڪ ان جي ڪا تصديق نه ٿي آهي پر ايم ڪيو ايم جا حلقا دعوا ڪن ٿا ته اولهه جا سفارتڪار حڪومت ۽ ايم ڪيو ايم وچ ۾ هلندڙ ڳالهين کي ڪامياب ڪرڻ لاءِ سرگرم ٿي رهيا آهن ۽ ان سلسلي ۾ لنڊن ۾ ڪجهه آمريڪي سفارتڪارن الطاف حسين سان رابطو به ڪيو آهي ته پاڪستان ۾ ڪجهه فوجي شخصيتن سان ملاقاتون به ڪيون آهن.
فوجي شخصيتن سان سفارتڪارن جا رابطا ڳڻتيءَ جو سبب ٿي سگهن ٿا ڇاڪاڻ جو ماضي شاهد آهي ته جڏهن به ٻاهرين طاقتن ايئن ڪيو آهي، عوام جي اميدن تي پاڻي ڦريو آهي. جيڪڏهن اهي خبرون سچيون آهن ته پوءِ اها هڪ اوچتي تبديلي آهي. ايم ڪيو ايم جي احتجاجي مهم دوران عالمي شخصيتن ڏانهن خط اماڻڻ، اڳوڻي آمريڪي صدر جمي ڪارٽر سان ملاقات ۽ برطانوي وزيراعظم جان ميجر کي خط پهچائڻ سندن سفارتي ڀڄ ڊڪ آهي، جيڪا جذبي ۾ نماڻي نه، جلهه واري آهي.
هوڏانهن حڪومت ۽ ايم ڪيو ايم جي وچ ۾ هلندڙ ڳالهين جي ڊيگهه نه رڳو ايم ڪيو ايم کي ٿڪائي ڇڏيو آهي پر شهري به ٿڪجي پيا آهن. ايم ڪيو ايم کي ٿڪائي ٿڪائي ڇڏيو آهي پر شهري به ٿڪجي پيا آهن. ايم ڪيو ايم کي ٿڪائي ٿڪائي ميدان مان ڪڍڻ نصيرالله بابر جو خاص طريقه ڪار آهي. ان ئي ڳالهه کي نظر ۾ رکي ايم ڪيو ايم شارٽ ڪٽ ڳولي رهي آهي ۽ ڳالهين جي اٺين دور ۾ ”هڪ نڪتي وارو فارمولو“ ڏنو اٿائون. مخصوص اخباري حلقن کي هميشه وانگر توقع آهي ته جيڪڏهن اهو فارمولو قبول ڪيو ويو ته ڪو نه ڪو سياسي ٺاهه ٿي ويندو. خود اجمل دهلوي به ان توقع جي تشهير ڪري رهيو آهي. اجمل دهلوي پنهنجي فارمولي کي ”مڪمل ۽ جامع“ نه سڏيندو ته ٻيو ڪير سڏيندو؟ ان فارمولي ۾ زهر جو ڪيترو مقدار آهي ۽ ترياق جو ڪيترو؟ دهلوي صاحب ٻڌائڻ کان انڪاري آهي. چوي ٿو ته، ”في الحال اهو سياسي ادب جي خلاف آهي.“
ان شارٽ سرڪٽ فارمولي ۾ ايم ڪيو ايم جا 18 ئي نڪتا موجود آهن ۽ تاثر اهو ڏنو پيو وڃي ته اهو فارمولو لنڊن مان نه آيو آهي پر چئن ڪلاڪن جي ڳالهين دوران ٽيبل تي تيار ڪيو ويو اهي. ان فارمولي ۾ ٻيو ڪجهه هجي يا نه هجي ٻه ڳالهيون اوس آهن: آپريشن ٿيئٽر بند ڪرڻ ۽ اقتدار ۾ ايم ڪيو ايم جي شرڪت. اهو فارمولو هاڻي مٿي ويندو ۽ پوءِ ڪو فيصلو ٿيندو. اين ڊي خان به پر اميد لڳي ٿو ته هاڻي ڪو نتيجو نڪرڻ وارو آهي ۽ ايندڙ گڏجاڻيءَ ۾ ٺاهه تي صحيحون ٿي وينديون. خدا جو شان آهي! ڌرتيءَ جا فيصلا ڌرتيءَ وارن کي ڪرڻ نه ڏنا ويا، اهو ڪم هميشه آسمانن تي ٿيندو آيو آهي ۽ اڄ به ايئن ئي ٿي رهيو آهي.
ڪراچيءَ ۾ امن ٿئي، اها هر ڪنهن جي خواهش آهي. ايم ڪيو ايم اقتدار ۾ شريڪ ٿئي، ان تي ڪو هروڀرو ارهو ڪو نه ٿيندو. نصيرالله بابر جي ”آپريشن ٿئيٽر“ کي جاري رکڻ به صرف ان ڪري ضروري سمجهيو ويو جو ڪراچي دهشتگردن جي هٿن ۾ يرغمال بڻجي وئي هئي. ڳالهين ۾ ويٺل همراهه جنهن به ٺاهه تي پهچن، اهو ٺيڪ آهي پر سنڌ جي ماڻهن کي فقط ٻه ضمانتون گهرجن: مستقل امن ۽ سنڌين جي تاريخي حقن جو تحفظ. ايم ڪيو ايم جي هڪ نڪاتي فارمولي جو جواب اهو ئي ٻه نڪاتي فارمولو آهي.
ايم ڪيو ايم جو هڪ نڪاتي فارمولو منظر عام تي پيش ڪيو وڃي ها ته ان جو جائزو سنڌي قوم به وٺي ها ۽ پنهنجي راءِ به پيش ڪري ها. ”سياسي ادب“ جو لحافظ ايم ڪيو ايم جيترو اڳ ڪيو اهي، سو به سڀني کي معلوم آهي. سياست م ادب جو ڪهڙو ليڪو آهي. جيڪو اورانگهيو نه ويو هجي؟ ڇا ڪلاشنڪوف ۽ ٻورين ۾ لاش اڇلائڻ به ڪو سياسي ادب آهي؟
هن موقعي تي ايم ڪيو ايم جو اهو ”هڪ نڪاتي“ مطالبو لڪائڻ جنهن سان سنڌ ۽ سنڌين جو مستقبل واڳيل آهي، ڪيئي شڪ ۽ غلط فهميون پيدا ڪري سگهي ٿو. ايم ڪيو ايم ۽ حڪومت جا هڪٻئي تي الزام ۽ جوابي الزام پڙهي ٻنهي جو موقف سمجهڻ ۾ مدد ملي ٿي. حڪومت جو موقف پنهنجي جاءِ تي درست ۽ سنڌ جي سوچ کي ويجهو آهي. ان هوندي به اهي دستاويز خفيه نه هئڻ گهرجن، جن تي عوام جي قسمت بابت صحيحون وٺڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي.
سنڌ جي امن ۽ تاريخي حقن جي حفاظت ڪرڻ حڪومت جي ذميواري ۽ سنڌ جي ضرورت آهي. ان ڏس ۾ نصير الله بابر هڪ ڪردار ادا ڪيو آهي ۽ جيڪڏهن سندس اها دعوا درست آهي ته باقي ڪي ٿورا دهشتگرد بچيا آهن ۽ سندن هٿيارن جون گوليون به اچي کٽيون آهن ته پوءِ سمجهڻ گهرجي ته ايم ڪيو ايم آسمان تان زمين تي ايئن ئي ڪو نه لٿي آهي. اها وضاحت ضروري آهي ته ڪو به سنڌي نٿو چاهي ته امن پسند ”مهاجرن“ کي تڪليف پهچي پر اها به حقيقت آهي ته ايم ڪيو ايم جي انهن دهشتگردن کي نصير الله بابر ئي پڄي سگهيو آهي. جن سنڌين ”مهاجرن“، پنجابين، پٺاڻن ۽ بلوچن کي ساڳين بندوقن سان ماريو آهي. ان ڪري حڪومت کي ڪو به قدم کڻڻ کان اڳ ڪراچيءَ ۽ حيدرآباد مان سڀ هٿيار ڪڍائي، ڪنهن وڏي ميدان تي انهن جي نمائش ڪرائي عوام کي ويساهه ڏياريڻو پوندو ته دهشتگرد بي هٿيار ٿي چڪا آهن ۽ هاڻي نصير الله بابر ”آپريشن ٿئيٽر“ جي ضرورت نه آهي.
هاڻي جڏهن دهشتگرد هٿان رت جو درياهه وهي چڪو آهي ته ايڏي سولائيءَ سان ڪنهن به شهريءَ کي خاطري ٿي نٿي سگهي ته اهو هڪ دور هو، جيڪو لنگهي ويو ۽ ارغوني لشڪر ٻيهر ماڻهو ڪهڻ نه ايندو. ڀائپي ڳنڍڻ سڀني جي ضرورت آهي ۽ ان لاءِ سڀني کي ڪوشش ڪرڻي پوندي. فيض احمد ”فيض“ جي اکرن ۾ ”اسان اجنبي ٿا چڪا آهيون، نئين سر آشنائيءَ لاءِ ڪيئي ملاقاتون ڪرڻيون پونديون ۽ رت جا نسان نه ڄاڻي ڪيترين برساتن کانپوءِ ڌوپجندا.“ فيض جي ٻولن ۾ درد آهي، اهو درد حقيقتن مان ڄائو آهي، اهو درد ”الف“ يا ”ب“ جي ذهن ۾ اجايو پيدا ڪو نه ٿيو آهي.
امن