ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-10-27
داخلا نمبر 794
عنوان سانجهيءَ تارو
شاخ منڇر گورک گاج دنيا
پڙهيو ويو 1846
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
وچستان کان اسان ئي وٺي آيا ھئاسون. ھي خضدار جي زينگي ڳوٺ جا آھن، اتي درگاهه اٿن، شاهه ڪمال!“ محمد خان سيدن جي آمد ۽ وطن جو ٻڌائي بس ڪئي ته موضوع نئينگ طرف مڙيو.
”اهو لفظ ’نئنگ‘آهي يا ’نئينگ‘؟“ انور وضاحت لاءِ پڇيو ”ڇاڪاڻ ته اسان ان کي’ نئنگ‘ ٻڌو آهي ۽ ڪي محقق ان کي ’نهينگ‘ ٿا چون.“
”نئيگ!“ محمد خان نوحاڻيءَ ڏاڍو چٽو چيو. ان ۾ نه ’ن غنو‘ هيو ۽ نه ’هه‘ جو آواز ”منهنجو ذاتي خيال آهي ته اهو لفظ ’نئه‘ مان ڦُٽل آهي ڇاڪاڻ ته اها خود هڪ نئه آهي جيڪا ڀِت ۽ بَڊي جبل جي وچ وارو پاڻي ڏکڻ کان اتر طرف آڻي منڇر ڏانهن وڃي ٿي.“ محمد خان جو خيال ڪافي مضبوط ھو. ھن کان اڳ تاج صحرائي نئيگ کي ’نهنگ‘ چوندو ھو ۽ ان جو سنڌي ترجمو ’واڳون‘ ڪندو ھو، جيڪي ھن نئه ۾ موجود ھئا. تاج صاحب خبر ناھي ته ’نهنگ‘ جو غلط ترجمو واڳون ڇو ڪيو؟ اصل ۾ ’نهنگ‘ فارسيءَ ۾ ’وھيل‘کي چوندا آھن جنهن کي سنڌيءَ ۾ ’وِيسر‘ چئبو آھي ۽ اھو سامونڊي جانور آھي.
”نئيگ جي معنيٰ ڇا آهي؟“ انور ميزبان کان پڇيو.
”مونکي ان جي خبر نه آهي.“ سردار غالباً جند ڇڏائي، ”اها ڪچهري توهان مولوي خان محمد نوحاڻيءَ سان ڪريو، قمبر جو آهي. ڏاڍو تاريخ مان معلوم ٿو رکي ... هُو توهان کي نگهاول ۾ ملندو. هن وٽ ڏاڍا ڪتاب آهن، ويچارو غريب آهي پر سڄي عمر معلوماتي ڪتاب تاريخي ۽ حديثي گڏ ڪيا اٿائين“
”ان ماڻهوءَ سان ملڻ گهرجي!“ انور چيو
”ان جو پروفائيل ٿيڻ گهرجي!“ مون چيو.
”سائين! پاڻي وري پيئنداسين، ڏاڍو مٺو هو.“ انور کي پاڻي مٺو لڳو هو يا نه، پر گرمي وڌي وئي هئي ۽ پاڻي جي طلب ٿي رهي هئي. ڪجھه گهرڻ مهل اهو انور جو خاص انداز آهي جو هن پاڻيءَ سان مٺاڻ جي وصف ڳنڍي ميزبان کي خوش ٿي ڪيو.
پاڻيءَ جون بوتلون ڀري اسان سردار محمد خان نوحاڻي کان موڪلايو. هن نگهاول لاءِ اسانکي هڪ سونهون ڪري ڏنو. پر اسان موڪلائڻ کانپوءِ جيپ ۾ ويهي ڳوٺ جي ٻاهران ڦيرو کائي ڪائيءَ جي غارن تي آياسين (جن جو تفصيل ليکڪ جي ڪتابن ’سنڌوءَ جو سفر‘ ۽ ’ماڻهو‘ ۾ ڏنل آهي) غارون اڳي کان به ڀُتيون ٿي چڪيون هيون. اسان اتان ئي ’پنجتن جي باغ‘ ڏانهن وکون وڌايون. غارن ۽ باغ جي وچ ۾ چشمي جي وهڪري جا اهڙا ئي نشان هئا جهڙا گاجي شاهه واري چشمي جي ٽڪريءَ تي آهن، اها خاص قسم جي formation گندرفي پاڻيءَ جي وهڪري سبب ٿئي ٿي.