سراج ميمڻ

� تي بحث کانپوءِ سراج صاحب جي اصرار تي ٽرانسلٽريشن جو خانو به رکيو ويو. هاڻي جو اڪثر صاحب ان ڊڪشنريءَ ۾ ڏنل ٽرانسلٽريشن (انگريزي اُچار جي سنڌي اسڪرپٽ ۾ لکت) تي اجايو بحث ڪندا آهن، تن کي شايد اها خبر ئي نه آهي ته ڊڪشنريءَ ۾ ڏنل انگريزي اُچار ’انگريزن‘ جا پنهنجا آهن، جيڪي IPA جي صورت ۾ ڏنل آهن ۽ انهن کي سنڌي الف بي ۾ لکڻ لاءِ ڏنل خاص نشانيون سراج صاحب ۽ پروفيسر قلندر شاه لڪياريءَ جون مقرر ڪيل آهن. ٽرانسلٽريشن ڪنهن لفظ جي انگريزي spelling موجب نه پر ان جي اصل اُچار مطابق آهي، جيئن: سنڌي ۾ ’خوش‘ لکبو ته ان کي ’خُوش‘ نه پر ’خُش‘ پڙهبو آهي. هيءَ عجيب تنقيد آهي ته ڳالهه اچار جي هجي ته IPA ۾ لکيل اچار پڙهڻ بدران (جيڪو انگريزن وڏي تحقيق کان پوءِ پاڻ مقرر ڪيو آهي) اهو چيو وڃي ته اهو اُچار ئي غلط آهي. شايد اسان وٽ فونيٽڪس جا ماهر انگريزي ٻوليءَ تي خود انگريزن کان به وڌيڪ مهارت رکن ٿا.
سراج صاحب سنڌ جو مزاحتمي ادب سرجيندڙ اديبن ۾ شامل هو. سندس ناولَ ۽ ’اٺون ماڻهو‘ ان جا سٺا مثال آهن. خبر نه آهي ته ڇو سراج صاحب عوامي طبقي سان سڌي طرح ملاقاتي نه رهيو، جيئن ٻيا اديب رهن ٿا. هر ماڻهوءَ وٽ پنهنجو سبب هوندو آهي. ممڪن آهي ته ڪو ٻيو ان سبب تائين پهچي نه سگهي. مون کي ذاتي طرح اها خبر آهي ته سراج صاحب هر وقت ڪم ۾ مصروف هو. هو يا ته آفيس ۾ ڪيس جي تياريءَ ۾ رڌل ٿي رهيو يا وري علمي ادبي مطالعي ۾. ڪنهن اديب جو عوام سان سڌو رابطو ضروري هوندو آهي. پر سراج صاحب شايد اخباري مطالعي، ڪتابن ۽ عدالتن ۾ ايندڙ ماڻهن ذريعي عوام سان جڙيل هو. هُو خاموشيءَ سان ڪم ڪندڙ ۽ عوامي جلسن ۽ جلوسن کان پري رهي ڪم ڪرڻ جو عادي هو. سندس تقريرون به مختصر پر جامع هونديون هيون ۽ ڪافي سالن کان دل جي مرض ۾ مبتلا هئڻ سبب ڊاڪٽرن جي صلاح تي ’آرام‘ سندس دوائن سان گڏ لازمي هو. سنڌي ادب جو هي ’سراج‘ صاحب 24 ـ آڪٽوبر 1933 تي اڀريو ۽ 2 ـ فيبروري 2013 تي لهي ويو. سندس آخري آرامگاه گِذري قبرستان، ڪراچي ۾ آهي.