ابڙو اڪيڊمي Abro Academy
2020-11-05
داخلا نمبر 1061
عنوان سرڪار! ”غريبن لاءِ بينڪاريءَ“ تي سوچيو
شاخ ڪشالو ڪيچ ڏي: ايڊيٽوريل-1روزاني برسات ڪراچي
پڙهيو ويو 1076
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
27 سيپٽمبر 1995ع
سرڪار! ”غريبن لاءِ بينڪاريءَ“ تي سوچيو
اصولي طور تي سنڌ بينڪ جو قيام درست آهي پر اها بينڪ ٻين بئنڪن کان ڪيئن مختلف هوندي ۽ ان ڳالهه جي ڪهڙي ضمانت آهي ته اها سنڌ کي بهشت بڻائيندي؟ اها بينڪ جيڪڏهن مڪمل طور تي خانگي شعبي ۾ هجي ها ته شايد اهو سوال پڇڻ جي ضرورت محسوس نه ٿئي ها پر جڏهن ايئن چيو ويو ته بينڪ جا 55 سيڪڙو شيئر حڪومت جا هوندا ته ڳڻتي ٿيڻ لازمي آهي، ڇاڪاڻ ته حڪومت جا پئسا اصل ۾ عوام جا پئسا آهن. ماضيءَ ۾ سرڪاري بينڪن سان حڪومتن ۽ بينڪ آفيسرن جيڪي جٺيون ڪيون آهن، اهي ڪنهن کان لڪل نه آهن.
بينڪ جو ڪم ڪاروبار ڪرڻ هوندو آهي. ڪا به بينڪ بچتون گڏ ڪري ٿي ۽ ان رقم سان سيڙپون ڪرائي ۽ قرض ڏيئي خزانو وڌائي ٿي پر اسان وٽ بينڪون سياسي رشوت جو هڪ ذريعو بڻجي ويون آهن. قرض انهن کي ڏنو وڃي ٿو جن لاءِ ”مٿان“ بار پوي ٿو. اهي قرض موٽي نٿا ملن. زرعي بينڪون ان ئي قسم جي روش سبب ذري گهٽ ڏيوالو نڪتل ادارا بڻيل آهن ۽ انهن جو عملو سرڪاري ڪاموري جي ذهنيترکندڙ ملازم بڻجي ويو آهي. جيڪو يا ته ”مٿان“ زور بار تي قرض ڏئي ٿو يا وري رشوت جو سيڪڙو مقرر ڪري بينڪ جي رقم لٽائي ٿو، پوءِ اها رقم واپس ٿئي يا نه ٿئي. ٻين اکرن ۾ قرض ڏيڻ جو ڪاروبار واپاري بنيادن بدران سياسي رشوت يا بدعنوانيءَ تي هلي ٿو.
مسٽر ممتاز ڀٽو جڏهن سنڌ بينڪ جي قيام تي تنقيد ڪري ٿو ته ان کي ان ئي پس منظر ۾ ڏسڻ گهرجي. اڄ تائين بينڪن عام ماڻهوءَ جي ترقيءَ لاءِ ڪو به ڪم نه ڪيو آهي. بينڪ فقط انهن لاءِ ڇٽيءَ جو ڪم ڪندي آهي جن جي معاشي ۽ سياسي مند صاف هوندي آهي. بينڪ انهن ماڻهن جي ڪا به خدمت نه ڪندي آهي جيڪي ڦاٽل ڪپڙن ۾ هجن، جن تي معاشي مصيبتون برسات ۽ ٻوڏ وانگر ڪڙڪيل هجن. ان ڪري جڏهن ”غريب عوام“ جي ڀلائيءَ جي ڳالهه ڪئي وڃي ٿي ته اها محض هڪ چوڻ جي ڳالهه آهي. بينڪ هميشه انهن جي ڀلائي ڪندي آهي، جيڪي اڳ ئي خوشحال هوندا آهن، ان ڪري ممتاز ڀٽي جي اها تنقيد درست آهي ته سنڌ بينڪ جي تجويز حاڪمن جي عياشي آهي.
سڀ ڪمرشل بينڪون اميرن لاءِ بينڪاريءَ جون سهوليتون پيدا ڪن ٿيون. حڪومت کي جيڪڏهن عوام جو ڀلو ڪرڻو آهي ته ان کي گهرجي ته اها ”غريبن لاءِ بينڪاري“ جي بنياد تي ڪنهن مالياتي اداري جو ڪو ڍانچو ٺاهي.
ڇا ايئن ٿي نٿو سگهي ته ”غريبن لاءِ بينڪاريءَ“ تحت ننڍن ننڍن دڪانن، ننڍين کاتيدارين ۽ مال داريءَ ۾ بينڪ ”منشي“ طور ڪردار ادا ڪري. دڪان، مال يا زمين جو مالڪ پنهنجو دڪان، مال يا زمين سنڀالي ۽ بينڪ ان جو سڄو حساب ڪتاب ۽ مارڪيٽنگ پنهنجي هٿ ۾ رکي. بينڪ ۽ مالڪ پاڻ ۾ شراڪت جي بنياد تي نفعي نقصان ۾ شريڪ هجن. ايئن ڪرڻ سان بينڪ جا قرض ڪو نه ٻڏندا ۽ قرضدار سنجيدگيءَ سان پنهنجي ڌنڌي جي مالڪي ڪندو.
جڏهن ”سنڌ بينڪ“ جو نالو ٻڌايو ويو ته سڀ کان پهرين ايئن سمجهيو ويو ته اها ڄڻڪه اسٽيٽ بينڪ آف پاڪستان وانگر هڪ اهڙي سرڪاري بينڪ هوندي، جيڪا سنڌ جي ناڻي ۽ مالي وسيلن کي مانيٽر ڪندي ۽ گڏوگڏ واپاري بنيادن تي بينڪاري به ڪندي. سنڌ ۾ ڪمايو ويندڙ پئسو بنا جهل پل جي سنڌ کان ٻاهر خاص ڪري سرحد ۽ پنجاب هليو وڃي ٿو، بالڪل ايئن جيئن ڪنهن وقت ۾ دبئيءَ جي دولت ٻاهر نڪري ٿي وئي ۽ نيٺ حڪومت ان صورتحال کي ضابطي ۾ آندو. جيڪا دولت جتي ڪمائي وڃي، جيڪڏهن اتي ئي خرچ نه ڪي وڃي ته ان سان ڪاروباري سرگرمي گهٽجي ويندي آهي. سنڌ ۾ رهندڙ پرڏيهي ۽ ٻين صوبن جي خلق هتان دولت ڪمائي سنڌ کان ٻاهر مني آرڊر ڪري ڇڏين ٿا يا بينڪن جي ذريعي ئسو ڪٿان جو ڪٿي وڃيو نڪري. ٻين صوبن مان سنڌ ڏانهن پئسي جي وهڪري ۽ سنڌ مان ٻين پاسن ڏانهن پئسي جي وهڪري کي چيڪ ڪرڻ جي ضرورت آهي. جيڪڏهن ”سنڌ بينڪ“ اهو به ڪم نٿي ڪري ته پوءِ چئبو ته حڪومت کي مڙئي هڪ شوق هو جيڪو پورو ڪيو ويو.