سرڪاري ۽ نيم سرڪاري ادارن ۾ ملازمن جو معاشي قتلام

ڇنڇر 5 فيبروري 2000ع

روزاني سنڌ حيدرآباد

سرڪاري ۽ نيم سرڪاري ادارن ۾ ملازمن جو معاشي قتلام

قلم جي هڪ جنبش سان اسٽيل مل اختياريءَ هڪ حڪم نامي تي صحيح ڪئي ۽ لکيو. ”توهان جي خدمتن جي هاڻي ڪا بہ ضرورت ڪو نہ آهي!“ هي حڪم اسٽيل مل جي ملازمن تي کنوڻ جيان ڪريو ۽ گهڻا صدمي کان بي حال ٿي ويا. ابتدائي خبرن موجب ست ملازم دل جي دوري جو شڪار ٿيا، جن مان ٽي ڄڻا الله کي پيارا ٿي ويا. خدا خير ڪري! انھن سڀني ڪٽنبن کي هڪ لحاظ کان کليل آسمان جي ڇت هيٺان آڻي بيھاريو ويو آهي.

هن مھانگائيءَ جي دور ۾ جڏهن روزگار جا سڀ دروازا بند ٿي ويا آهن ۽ ڪنھن بہ ماڻهوءَ کي سرڪاري نوڪريءَ جو آسرو ڪو نہ آهي. پرائيويٽ ادارا پڻ منديءَ جو شڪار هئڻ سبب پنھنجي پنھنجي ڪاروبار کي بچائڻ لاءِ 18-18 ڪلاڪ ڪم ڪن ٿا ۽ ڊائون سائيزنگ تي مجبور ٿي رهيا آهن، تڏهن خود حڪومت جي ذميواري وڌي وڃي ٿي تہ اها بيروزگارن جي فوج ۾ اضافو نہ ڪري. هڪ فوج، جنھن جي هٿ ۾ هٿيار آهن. خود ملڪ لاءِ پريشاني جو سبب بڻيل آهي. انھن وٽ تہ روزگار جي مڪمل ضمانت بہ آهي. پر ڊڄو ان وقت کان جڏهن ماڻهو بيروزگار ٿي مجبوريءَ وچان وڏي پئماني تي بي چيني ۽ مزاحمت جو سوچڻ لڳندا. آئون رڳو اسٽيل مل جي ڳالھہ ڪو نہ پيو ڪيان جيڪو ملڪ ۾ غالبن سڀ کان وڏو صنعتي ادارو آهي ۽ جيڪو هزارين ڪٽنبن جي سرپرستي ڪري رهيو آهي. اهو ادارو نہ رڳو اهو تہ ڪارڪنن ۽ ننڍن آفيسرن جي ڪري نقصان ۾ ڪو نہ ويو آهي (بلڪه اعليٰ ترين عملدارن ۽ ”اتفاق فائونڊري“ جي حاڪمن سبب وڏا ڌڪا کاڌا اٿس) جيڪڏهن ڪارڪنن کان محروم ٿي ويو تہ پوءِ ملڪ جي صنعتي ترقي ۽ صنعتي مزدورن جي ويساھہ جو ڇا ٿيندو؟

اڄڪلھہ ذري گهٽ هر هڪ کاتي ۾ ڇانٽي، اضافي مزدورن ۽ سرپلس پول جي ڳالھہ زور شور سان جاري آهي ۽ ماڻهن کي وڏي پئماني تي بيروزگار ڪيو پيو وڃي. فوجي حڪومت هڪ ڏاڍي مشڪل ڪم ۾ هٿ وڌو آهي. عوام جو اعتماد وٺڻ لاءِ کين بيروزگار ڪرڻ جي ڪا بہ ضرورت ڪو نہ آهي. باقي اهو حڪومت ۽ نيم سرڪاري ادارن جو پورو پورو حق آهي تہ اهي ڪارڪنن کان پوري پوري ڊيوٽي وٺن. جيستائين مون کي خبر آهي، اسٽيل مل ۾ 12 آڪٽوبر کانپوءِ غير حاضرين جو مثال گهٽجي ويو آهي ۽ ڪارڪن پنھنجي مقرر وقت تي مقرر ٿيل يا نہ اسائن ٿيل (نئين سر مقرر ٿيل ذميواريون) باقائدگيءَ سان ادا ڪري رهيا آهن.

ممڪن آهي تہ ماضيءَ ۾ موجود انتظاميائون پاڻ ڍريون هجن ۽ بدعنوانين ۾ ملوث هجن. پر ان جو مطلب اهو ناهي تہ سزا عام ڪارڪنن ۽ ننڍن آفيسرن کي ڏني وڃي. آخر هنن ملازمن جا بہ گهر ٻار آهن. جن ڏهن پندرنھن يا ويھن سالن کان پنھنجيون ذميواريون ادا پئي ڪيون آهن. اها ڳالھہ سمجھہ کان ٻاهر آهي تہ مئنيجمينٽ جي ناڪاميءَ جي سزا عام ملازمن کي ڇو پئي ڏني وڃي. ڪجھہ تہ خدا جي قهر کان ڊڄو! توهان کي پارٽين تي اعتبار هجي يا نہ هجي، پر ان تي اعتبار ڪرڻ گهرجي تہ مظلوم جي آھہ عرش عظيم تائين ضرور پھچندي آهي.

اسٽيل مل جي انتظاميا اڍائي هزار ملازمن کي فارغ ڪيو آهي جن مان پھرين فيبروري تائين 300 عملدارن کي ٽرمينيشن جا حڪم ملي چڪا هئا. ٻين کي 2 فيبروريءَ تي اڌ رات جو حڪم ناما پھچايا ويا. اها رات اسٽيل مل جي ملازمن تي قيامت بڻجي ٽٽي هئي. اڍائي هزار ڪٽنب جن ۾ اڪثريت سنڌين جي آهي. هڪ اهڙي ڪيفيت ۾ مبتلا ٿي ويا آهن، ڄڻ حڪومت سندن خلاف ”ڊيٿ وارنٽ“ جاري ڪيا هجن. برطرفين جي اها خبر اسٽيل مل ۽ اسٽيل ٽائون ۾ جهنگ جي باھہ وانگر پکڙجي وئي هئي. ملازم پريشانيءَ وچان احتجاج ۽ خودڪشيءَ جو سوچڻ تي مجبور ٿي ويا. انتظاميا کي ان وڏي بي چينيءَ جو احساس ٿي چڪو هو. ان ڪري هن وڏي پئماني تي حفاظتي اپاءُ بہ ڪري ورتا هئا، اڃا بہ امڪان آهي تہ وڌيڪ 560 ملازمن کي برطرف ڪيو ويندو.

وفاقي حڪومت ننڍن صوبن جي ملازمن مان ”احساس محرومي“ ختم ڪرڻ جي دعويٰ کڻي آئي هئي، پر فقط ٻن اڍائي مھينن اندر شروع ٿيل نئين صدي سنڌي ملازمن تي قيامت بڻجي ڪري آهي. ڪجھہ ان قسم جو تاثر اڀريو آهي تہ فوجي حڪومت سرڪاري ۽ نيم سرڪاري ادارن ۾ ڪم ڪندڙ سنڌي ملازمن جي معاشي قتلام تي سندرو ٻڌي نڪتي آهي. جناب اعليٰ ڇا توهان اعليٰ ترين عملدارن جي بدعنوانين کان واقف آهيو؟ توهان مانگر مڇن بدران پوپريون ۽ ڪڇ (ننڍڙيون مڇيون) مارڻ ڇو نڪتا آهيو؟

حيرت آهي تہ ڪنھن ملازم کي ”سبب ڄاڻايو“ نوٽيس بہ ڪو نہ ڏنو ويو آهي. ڪنھن کي بہ صفائيءَ جو موقعو نہ ڏنو ويو آهي ۽ نہ وري ”گولڊن هينڊ شيڪ“ تي عمل ٿيو آهي. ممڪن آهي تہ هنن عملدارن جي موجودگيءَ کانسواءِ بہ اسٽيل مل هلندي رهي ۽ نوان ماڻهو ڀرتي ڪيا وڃن، پر سرڪاري ملازمن جي وڏي پئماني تي معاشي طور قتل ڪرڻ جو پاڪستان ۾ هي وڏي ۾ وڏو مثال آهي. جو ڪنھن هڪ اداري ۾ هيڏي بي رحميءَ سان ”صفايو“ ڪيو ويو آهي.

هڪ طرف رپئي جي ملھہ ۾ لاٿ جو مستقل عمل جاري آهي. ٻئي پاسي عام واهپي جي شين جا اگھہ وڌندا پيا وڃن. پئٽرول ۽ بجلي تہ ماڻهوءَ جي پھچ کان چڙهي ويا آهن. ان صورتحال ۾ جيڪڏهن سرڪاري ۽ نيم سرڪاري ادارن ۾ ڪم ڪندڙ ماڻهن جو روزگار محفوظ نہ آهي تہ پوءِ ملڪ جي عام ماڻهن جي حالت ڇا هوندي؟ ڇا حڪومت کي ان جو بہ ڪو اندازو آهي؟.. مون ٿورا ڏينھن اڳ عرض ڪيو هو تہ هن ملڪ ۾ عام ماڻهن لاءِ نين نوڪرين جو ڪو آسرو نظر نٿو اچي، پر خدا ڪري تہ سرڪاري ملازمن جون نوڪريون سلامت هجن. اهو خدشو درست نڪتو. توڻي جو اسٽيل مل انتظاميا اڃا ٻہ ڏينھن اڳ خاطري ڪرائي هئي تہ ڪنھن کي بہ نوڪريءَ مان خارج نہ ڪيو ويندو.

آئون وري بہ ”جان جي امان“ وٺي هڪ سوال پڇڻ چاهيان ٿو تہ ”اي مھربان بادشاھہ! توهان سول ادارن مان جنھن بي رحميءَ سان قلم جي هڪ ئي جنبش سان جنھن ريت ماڻهن کي نوڪرين مان اهو چئي ڪڍي رهيا آهيو تہ هاڻي توهان جي خدمتن جي ضرورت ڪو نہ آهي.“ ڇا توهان اهڙو حق سول ملازمن يا پاڪستان جي عوام کي بہ ڏيندا تہ هو اهي حڪم جاري ڪندڙ صاحبن کي بہ ساڳي قسم جو حڪم نامو جاري ڪن!“ توهان ايئن هرگز هرگز ڪو نہ ڪندا. ڇاڪاڻ تہ طاقت جو توازن في الحال توهان جي حق ۾ آهي. ڏاڍي جي لٺ کي ٻہ مٿا هوندا آهن ۽ عوام وٽ تہ ڪجھہ بہ ڪونہي!

نواز شريف جي حڪومت ختم ٿيڻ تي جن ماڻهن مٺايون ورهايون هيون. اڄ اهي مٺايون سندن نڙيءَ ۾ اٽڪي پيون آهن. هنن جيڪي تاڙيون وڄايون هيون ۽ هنڀوڇيون هنيون هيون. اهي سڀ ماتم ۾ تبديل ٿي ويون آهن. اهو سچ آهي تہ ”خدا جي زمين تنگ ڪو نہ آهي ۽ فقير لنگڙا نہ آهن.“ پر توهان فقيرن جي هڪ نئين فوج ڇو ٿا تيار ڪرڻ چاهيو؟ ڇا هي ايٽم بم جي تياريءَ جو انعام آهي؟

حڪومت ڀلي تہ ڪيترا بہ دليل ڏئي، هي سول ملازمن خلاف ڏاڍي بي رحميءَ سان نڪتل ”ڊيٿ وارنٽ“ آهي. حڪومت مختلف وزارتن ۽ ڊويزنن کي ڊائون سائيزنگ لاءِ ڊيڊ لائين ڏيئي ڇڏي آهي. هاڻي اها توهان جي مرضي آهي تہ توهان ان کي ”ڊيڊ لائين“ ٿا پڙهو يا ”ڊيٿ وارنٽ!“ اها تاريخ 13 فيبروري اڳيون صفحو-0--1-گذريل صفحو