Bootstrap Example
سنڌ ۾ تيل ۽ گئس : (ابڙو اڪيڊمي)

2020-07-01
داخلا نمبر 358
عنوان سنڌ ۾ تيل ۽ گئس
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 1951
داخلا جو حوالو:

هن داخلا لاءِ تاريخ جا حوالا موجود نه آهن

هن داخلا جون تصويرون نه مليون

سنڌ ۾ تيل ۽ گئس جا بنياد
سنڌوءَ جو سفر / بدر ابڙو / ابڙو اڪيڊمي Abro Academy / علمي ادبي پورهيو /

سنڌ ۾ تيل ۽ گئس - مان نڪتل ٻيون شاخون-

سنڌ ۾ تيل ۽ گئس


شاخ سنڌوءَ جو سفر
ٽوٽل صفحا1
موجودہ صفحو0
اڳلو صفحو-0-گذريل صفحو

سنڌ ۾ تيل ۽ گئس



ڪلان ڪوٽ جي ڀرسان هن وقت پاڪستان ۾ فرانس جون گڏيل ٽيمون تيل جي تلاش ۾ مصروف آهن. ٻڌجي ٿو ته ٺٽي ضلعي مان هن وقت هڪ ٻن هنڌان تيل لڌو ويو آهي پر ماڻهن کي شڪايت آهي ته ضلعي ۾ خوشحالي نه آئي آهي. سنڌ جي غريبن کي ڪهڙي خبر ته ترقيءَ ۽ پيداوار جي سمورن ذريعن تي ڪهڙا ڪهڙا نانگ ويٺا آهن. هنن کي ته فقط اها خبر آهي ته جنهن جنهن ملڪ ۾ تيل نڪتو آهي تنهن تنهن ملڪ ۾ سک وڌيو آهي ۽ ماڻهو خوشحال ٿي ويا آهن. کين اها ڳالهه سمجهه ۾ ئي نه ٿي اچي ته جيڪڏهن سعودي عرب، دبئي، ابوظهبي، ڪويت، عراق ۽ ايران جهڙا ملڪ تيل نڪرڻ سبب شاهوڪار ٿي سگهن ٿا ته نيٺ سنڌ جي ماڻهن جي قسمت ڇو نٿي بدلجي؟

جنرل ايوب خان پنهنجي حڪومت دوران آئل اينڊ گئس ڊيولپمينٽ ڪارپوريشن ذريعي تيل جي ڳولا لاءِ پهريان قدم کنيا. تڏهن پرڏيهي ماهرن سٺيون اميديون ڏيکاريون ته، سنڌ جي ڌرتيءَ ۾ اهي سڀ اهڃاڻ موجود آهن جيڪي تيل ۽ گئس جي موجودگيءَ ڏانهن اشارو ڪن ٿا، کين اميد هئي ته اهي ذخيرا ٿورڙا ناهن. پوءِ کوٽاين جو سلسلو هلي پيو. پر ملڪ ۾ اهي افواهه گهڻي وقت تائين گردش ڪندا رهيا ته پاڙيسري ملڪن، خاص ڪري ايران کي اعتراض هئڻ ڪري بلوچستان جي الهندي سرحد تي تلاش روڪي وئي. انهن افواهن ۾ ڪيترو سچ هو؟ چئي نٿو سگهجي.

بدين ضلعي جي تعلقي گولاڙچيءَ ۾ يونين ٽيڪساس آئل ڪمپنيءَ ٺيڪو کنيو، اهو ڪم 1977ع کان 1981ع تائين هليو ۽ نيٺ 16_ مئي 1981ع تي تيل ظاهر ٿيو. هيءُ ماڳ ’خاصخيلي ڳوٺ‘ آهي، جنهن مان روزانو 3800 بيرل تيل نڪري ٿو. کوهه جي اونهائي لڳ ڀڳ ساڍا پنج هزار آهي. 1983ع ڌاري بدين جي ئي هڪ ڳوٺ ’لغاري‘ مان تيل نڪتو، جنهن مان روزانو 8800 بيرل تيل نڪري ٿو.

1984ع ۾ ٽنڊي عالم وٽان لڌل کوهه مان روزانو 1340 بيرل تيل نڪري ٿو. يونين ٽيڪساس ڪمپنيءَ 1984ع ۾ ئي تجيڏي لڳ هڪ ذخيرو لڌو جيڪي خاصخيليءَ کان ويهه ميل اوڀر ۾ آهي. ان کوهه مان روزانو 3800 بيرل نڪرن ٿا. ساڳي ڪمپنيءَ ساڳئي سال داٻيجيءَ وٽان ٻه ذخيرا هٿ ڪيا، جن مان ترتيبوار 2900 ۽ 3100 بيرل روزانو نڪرن ٿا. 1985ع ۾ ڏکڻ مزاريءَ وٽ نئون ذخيرو لڌو ويو جنهن مان 2500 بيرل نڪرن ٿا. ساڳئي وقت حيدرآباد کان 24 ميل پري ترڪ ۽ سونو وٽان تيل لڌو ويو، اتان 1600 بيرل نڪرن ٿا. 87_1986ع ۾ سانگهڙ ۽ ڪراچيءَ جي ڀرپاسي مان تيل لڌو ويو. لڌل ٻين کوهن مان به چڱو خاصو مقدار نڪري ٿو، لاشاري کوهه مان 3024 بيرل، ڪوٽار کوهه مان 2450 بيرل، لاشاري کوهه کان 27 ڪلوميٽر پنڌ تي لڌل هڪ کوهه مان 5220 بيرل تيل نڪري ٿو.

دادو ضلعي جي شهر پيٽاري جي هڪ کوهه مان جيڪو 2250 فوٽ اونهو آهي، 1545 بيرل تيل نڪري ٿو، گهانگهرو وٽان 3000 بيرل، سانگهڙ جي هڪ کوهه ٻوٻي مان 10900 بيرل تيل نڪري ٿو. ٻولهاڙيءَ وٽ ترڪيءَ جي مدد سان لڌل هڪ کوهه مان لڳ ڀڳ 32،67،000 ليٽر روزانو نڪري ٿو.

تيل وانگر سنڌ، قدرتي گئس سان به مالامال آهي. سڀ کان پهرين 1981ع ۾ خاصخيليءَ وٽا، ان کان پوءِ لغاري، گولاڙچيءِ داٻيجي، ناري، بخاري، جانو، ماتلي، مخدوم پور، لاشاري، ڪوٽار، ٿاڻو بولا خان، سري ۽ هنڊي وٽان ذخيرا لڌا ويا. پر ڇاڪاڻ ته ڏکڻ پاڪستان ۾ سڀ کان پهرين بلوچستان جي علائقي ’سُئي‘ مان گئس جو ذخيرو لڌو ويو ۽ اهو ماڻهن کي ٻارڻ لاءِ مهيا ڪيو ويو، تنهن ڪري اڄ تائين سنڌ ۾ عام ماڻهن جي زبان تي قدرتي گئس جو نالو ’سئي گئس‘ آهي.

گذريل ڏهن ٻارهن سالن ۾ سنڌ مان تيل ۽ گئس جا جيترا ذخيرا لڌا ويا آهن، انهن مان اڪثر سرڪاري طور تي اڃا ظاهر نه ڪيا ويا آهن. سچ پچ ته قدرتي وسيلن واري کاتي اڃا تائين درست انگ اکر ظاهر ئي نه ڪيا آهن، شايد ڪا مصلحت هجي! يا وري ظاهر ڪرڻ ضروري نه سمجهيو ويو هجي. انهن کوٽاين مان سنڌ جي ماڻهن کي خوشحالي جي توقع رکڻ جائز آهي، پر هيل تائين واسطيدار ڳوٺن، تعلقن ۽ ضلعن ۾ به زندگيءَ ڦيرو نه کاڌو آهي سڄي صوبي جي ڳالهه ئي نه ڪجي!

سرڪار جي ان رويي سبب مقامي ماڻهن ۾ پکڙيل چِڙَ ۽ مايوسي صاف ڏسجي ٿي. ان ڪري اهي وڌيڪ تعاون ڪرڻ لاءِ هروڀرو تيار به نٿا ٿين. اڪثر هنڌن تان اهڙيون خبرون به پهچن ٿيون پاڻيءَ لاءِ کوٽيل کوهن مان پئٽرول يا گاسليٽ جي بوءِ اچي ٿي پر ماڻهو اهي کوهه ان ڊپ کان بند ڪريو ٿا ڇڏين ته متان سرڪار کي خبر نه پوي ۽ هو بي دخل ٿي پون. پرڏيهه ۾ جنهن ماڻهن جي زمين مان تيل لڀجي ٿو، اهو مالامال ٿيو وڃي پر سنڌ ۾ ائين ناهي، هتي اهو ماڻهو بي دخل ۽ ڪنگال ٿيو وڃي. اها منهنجي ذاتي راءِ ناهي پر اهي دانهون، سڏڪا ۽ سرگوشيون عام ماڻهن جون آهن، جيڪي منهنجي ڪنن ٻڌيون آهن.

بهرحال، ڪجهه سرڪاري پڌراين موجب هن وقت ملڪ ۾ تيل جي روزاني کپت اڍائي لک بيرل آهي، جنهن مان ٽيهه سيڪڙو ملڪي وسيلن مان حاصل پيو ٿئي.




ٽوٽل صفحا1
موجودہ صفحو0
اڳيون صفحو-0-گذريل صفحو

سنڌ ۾ تيل ۽ گئس ھنن داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
سنڌ ۾ تيل ۽ گئس
سنڌوءَ جو سفر - موضوع جون ٻيون داخلائون-
پبلشر پاران
ليکڪ پاران : سنڌوءَ جو سفر
سنڌوءَ جي زندگي ۽ موت جو سُوال
اسڪائي ليڪس جي نقش قدم تي
سنڌوءَ جي جاگرافيائي تاريخ
سنڌو ندي شروع ڪٿان ٿئي ٿي؟
سنڌو طاس
سنڌو طاس ٺاهه
رگ ويِد ۾ سنڌو
سنڌو مهم ۾ شرڪت
آديسي اڄ مر سڀان مرندو سڀڪو
ٽيڪسيلا
سڪندر اعظم
ڪئمپ ڏانهن
ڪابل نديءَ جي ڪنڌيءَ تي
گليشئر جي هاڃا
اٽڪ وٽ سنڌو
اٽڪ قلعو
اٽڪ پُل
نيرن نيڻن واري ۽ چانديءَ روپ مست
پوٺوهار
غازي گهڙيالا پروجيڪٽ
پاور ڪامپليڪس
پوٺو هار جا ڪجهه درويش
خوشحال ڳڙهه
سنڌوءَ جا خوفناڪ لنگهه
جبلن ۾ ڦاٿل سنڌو
نوري پِير ۽ جوڳي
گهوڙا تڙپ
سوڪڙيان
طوطي خان کان انٽرويو
خوشحال ڳڙهه کان اڳتي
عزيز شڪاريءَ جي قبر
ست سهيليون
ٻيو وڏو وڪڙ
مکڊ شريف
سنڌوءَ ۾ سون
سوان ندي
ڪالاباغ ڏانهن
ڪالاباغ بند
ڪالاباغ بند- ڪجهه تفصيل
ڪالاباغ بند ٺاهڻ جا مقصد
فني جوڙجڪ
بند ڪيئن ٺهندو؟
جبلن جي صورتحال
پٺاڻن کي اعتراض جا سبب
ڪالاباغ شهر
جناح بئراج
ڪالاباغ کان چشمه تائين
ڪيل
دراوڙ
ڪيل بستيءَ کان اڳتي
بوٽ لاڪ
بلوٽ شريف
بلوٽ جي اصل ڪهاڻي
چشمه بئراج ۽ چشمه جهلم لنڪ ڪئنال
بئراج تي
ڪلور ڪوٽ
درياخان ڏانهن
دريا خان ۾
ديرو اسماعيل خان
آلودگي
طوطي خان سان ڪچهري
رحمان ٺيڙهي
رولاڪ افغان قبيلو
ڊي-آءِ خان شهر جو چڪر
ڪروڙ شريف ڏانهن
هڪ ڳوٺ-نوتڪ
ڪروڙ شريف
ليهّ پتڻ تي
نئون ڏينهن
تونسه بئراج
تونسه شريف پير پٺاڻ
بئراج ڏانهن واپسي
زندهه پير
ديري غازي خان ڏانهن
ديرو غازي خان شهر
تاريخ جاگرافي
موسم
قديم علاج
شهر جو ماضي
قديم مندر ۽ مسجدون
سياسي ڇڪتاڻ
نئون سج
ٻيڙي ناهي ته به پرواهه ناهي
ٻار لنگهيائون ٻاجهه سين
ڄام پور وٽ ٻيڙين جي پُل
ڄام پور
ڄام پور جي تاريخ
ڄام جادم جکرو
دلوراءِ جي ٺيڙهه
هرڻاڪس يا هَڙند؟
سنڌو ماٿريءَ ۾ ديوتائن سان جنگ
ورتر اَسر ۽ اِندر جي جنگ
ڪارو پاڻي
ڄام پور جي سياسي ۽ سماجي حالت
مولانا عبيدالله سنڌي رحه
گهاڙِي والا
مٺڻ ڪوٽ ڏانهن
ڌٻڻ ۾
پتڻ تي حال احوال
درگاهه بابا فريد
شهر مٺڻ ڪوٽ
عمرڪوٽ کان اوڀر ۾ هُن پار
ڪشمور
گرنٿ صاحب جو درشن
سک مت
گرونانڪ
گرونانڪ - هڪ فنڪار
گڊو بئراج
سنڌ جي گم ٿيل ندي
ستلج جو وهڪرو
سنڌوءَ جا قديم وهڪرا
گهاڙ
مهراڻ
وهڪرا ۽ انهن جا زمانا
سنڌوءَ جي لاهِي
درياهه ۽ زمين جي سطح
گڊو بئراج تي حادثو
ماڇڪو - سنڌ ۾ پنجاب جو ٻيٽ
ڪنڌڪوٽ ۾
ٽوڙي بنگلي ۾
دنيا جو ڊگهي ۾ ڊگهو ماڻهو
ماٿيلو
مومل ۽ ڀينرون
شڪارپور
عجيب اطلاع
سکر
عجيب ٽڪريون
لب مهراڻ تي آجيان
اسوريا جي راڻي
ڏهاڳڻ سهاڳڻ
اروڙ
ڪالڪان غار
اروڙ ۾ هڪ ٻي غار
نَينهن ٽڪر
سکر ۽ بکر جي تاريخ
خواجه خضر جو آستانو
ساڌ ٻيلو
سَتين جو آستان
روهڙي
وار مبارڪ
پتن جي ماڙي
معصوم شاهه جو منارو
آدم شاهه جو مقبرو
سکر پتڻ
مسجد منزل گاهه
لئنسڊائون پُل
ايوب پُل
سکر بئراج
ٽالپر
نوشهرو فيروز
ڪوٽ ڏيجي
مٿي جو سور لاهيندڙ پير - شادي شهيد
راڪاس جو روڻو
خيرپور ضلعي ۾ درگاهن پويان ڏندڪٿائون
ابراهيم اڌم جي ڏند ڪٿا
آستانو ابراهيم اڌم بلخي
هرڻيءَ جو کير
هنو
شيطان
خيرپور ضلعي ۾ موجود اولهه - اوڀر قبرون
ٻيا پير ۽ قبرون
سيد حسين شاهه بخاري
سيد ڇتن شاهه
لونگ فقير
پير مشائخ مهيسر يا مهيسر مشائخ
سلطان اڌم ڪٿا جو ٻيو حصو
خيرپور ۾ کجي
کجيءَ جو پرڏيهي واپار
فيصلي جي گهڙي
سکر کان لاڙڪاڻي ڏانهن
لاڙڪاڻي ۾
قُبو ڀانڊو ۽ ٿهيمن جا قُبا
شاهه بهارو
ميان الياس ۽ ميان شاهه علي (شاهل) ڪلهوڙي جا مقبرا
اڍاٽ، ڪانڌڙا، جهڪڙ ۽ خيرپور جُوسو
ڌاڙيلن جو خوني حملو
مُهين جو دڙو
مُهين جي دڙي وٽ سنڌو
مهين جي تباهي
ڌرتي ماتا
اينڪي ۽ نِن مهه جي ڪهاڻي
بهشت دلمون ڪيئن ٺهيو؟
مُهين جي دڙي بابت ڏند ڪٿائون
مُهين جي دڙي جا ڪنڀار
ويهڙ ڏانهن
مهاڻا درياهه تان لڏي ويا
ميان گاجي ديرو
وِيهڙ
اولهه وارا پراسرار جبل
لڪل خزاني جي واٽ
دانا ٽاورز
کيرٿر جو ن چوٽيون
مخدوم بلاول
درگاهه مخدوم بلاول
ميان يار محمد ڪلهوڙي جو مقبرو
آبپاشي لاءِ هٿرادو واهه
گاجي شاهه - قديم واهيون
ڪافر ڪوٽ
سڪندر جو پڙاڏو
سيوهڻ
مي رقصم قلندر شهباز
ڇُٽو اُمراڻي
بودلو بهار ۽ هُنود ڪاسائي
يڪ ٿنڀي
لال باغ
نه ملاح نه مڪڙي
کيرٿر ۽ ان جي ڀرپاسي ۾ گبر بند
نُڪو بٺي آثار
ڪائي ماٿري
جِنن جا گهر
نئگ ڏانهن
شاهه روهي
لنگم تي رت ڀيٽا
لکمير جي ماڙي
هتي نالو لکڻ سان بخار لهي ٿو
سنڌو کيرٿر ماٿري تهذيب
سيوهڻ کان اڳتي
لڪي
بهشت جي دري
تيرٿ ڌارا
بِزن جهڏو
آمري
سن
رني ڪوٽ
رني ڪوٽ بابت ڪجهه تجويزون
سنڌ: پنڊ پهڻن جي دنيا
سنڌ جا ٻيلا
هُڙيون
ڪچي جا ٻيلا
پڪي جا ٻيلا
وڏن ماڻهن سان سنڌوءَ جي جُٺ
حيدرآباد
حيدرآباد ۾ ٽالپرن جي دلچسپي
شهر جون چاڙهيون
قديم آثار
گنجو ڏونگر گام
سياسي ماضي
مرسون مرسون سنڌ نه ڏيسون
مياڻيءَ واري جنگ کانپوءِ
ڪوٽڙي
جِهرڪَ
ميل ـ101
ماجيران جي ماڙي
ڪينجهر
ڪينجهر لڳ ٻيا قديم آثار
هيم ڪوٽ
سونڊا
سونڊا پتڻ
کبڙ پاتڻيءَ جون خبرون
ميربحر ڪير آهن؟
جهنڊو پاتڻي
ٺٽو
دبگير مسجد
مسجد خضري
شاهجهاني مسجد
ٺٽي جا پراڻا پاڙا
سريچند درٻار - فقير جو ڳوٺ
مڪلي
قديم مسجد
پير پٺي ۽ شاهه ڏاتار جي ڪٿا
پير پٺو ماڳ
ٻيڙيءَ جي مرمت ٿي وئي
خدا آباد
ڪلان ڪوٽ
سنڌ ۾ تيل ۽ گئس
قديم غارون
سنياسيءَ جي غار
جَت ۽ وَڳ
اُڏيرو مندر
جنگي سرڏانهن
درياهه ۽ کاريون
جنگي سر پتڻ جي اهميت
مانگر مڇ يا ويسر
ڊيلٽا ۾ ڦيرڦار
ڪيٽي بندر
ڳاڙهن چانورن جي پوک
ٻيا فصل
شڪارين جون تياريون
گهاتو ڪيئن گهارين؟
پورٽ قاسم ڏانهن
تِمر جا ٻيلا
ڊيلٽا ۾ فطرت جي دهشتگردي
بئراجن جي تعمير کان اڳ
جاکي بندر
رتوڪوٽ
ملاڪي ڪوٽ
درياهه پير ماڳ
ٿنڀن واري مسجد
وڏا هڏا
گُجو
سنڌ ۾ قديم ترين لکت
ٿرون ٽڪري
هاليجي
پکين جا رستا
ڀنڀور
موکي متارا
اوچتو ڦاٽ
سمنڊ ۽ ويرون
مهم جي پڄاڻي
چوکنڊي
سانڊي تان جنگ
بلوچ ٽومبس
ملير ماٿري
ڪراچيءَ جا ڪجهه ٻيا آثار
ريڙهي مياڻ
کديجي
منگهو پير
مورڙيو مانگر مڇ
پڄاڻي
حوالا
بُلهو کوسو ۽ بُـلهي جي بُـٺي


.....سنڌوءَ جو سفر موضوع جون وڌيڪ داخلائون