Bootstrap Example
سنڌ ۾ قديم ترين لکت : (ابڙو اڪيڊمي)

2020-07-01
داخلا نمبر 402
عنوان سنڌ ۾ قديم ترين لکت
شاخ سنڌوءَ جو سفر
پڙهيو ويو 2119
داخلا جو حوالو:

هن داخلا لاءِ تاريخ جا حوالا موجود نه آهن

سنڌ ۾ قديم ترين لکت جا بنياد
سنڌوءَ جو سفر / بدر ابڙو / ابڙو اڪيڊمي Abro Academy / علمي ادبي پورهيو /

سنڌ ۾ قديم ترين لکت - مان نڪتل ٻيون شاخون-

سنڌ ۾ قديم ترين لکت


شاخ سنڌوءَ جو سفر
ٽوٽل صفحا1
موجودہ صفحو0
اڳلو صفحو-0-گذريل صفحو

سنڌ ۾ قديم ترين لکت



ٿرون سائٽ جي اوڀر ۾، ٺيڪ ان پيچري تي جيڪو ٽڪري جي ڏکڻ واري ڳوٺ ڏانهن وڃي ٿو، زمين ۾ اهو پٿر کتل آهي، جنهن تي مُهين جي دڙي مان لڌل لکت جهڙي لکت موجود آهي. اهو بي ڊولي شڪل جو پر 5x8 فٽ ماپ جو پٿر آهي.

ڇاڪاڻ ته هيءُ ماڳ سنڌو تهذيب کان به اڳ جو آهي ۽ هتان سنڌو دور جو ڪو به ٺڪراٽو نٿو ملي، تنهن ڪري بنا هٻڪ جي اهو چئي سگهجي ٿو ته، گجو اهو ماڳ آهي جتي سنڌو ماٿري جي سڀ کان قديم لکت موجود آهي. اکرن ۾ هڪ گول آهي، ٻيو اکر چوڪنڊي کي چئن خانن ۾ ورهائي ٺاهيو ويو آهي، هڪ اکر مڇي جهڙو آهي، هڪ اکر هڪ چورس کي ٻن بي ترتيب ٽڪنڊن ۾ بدلائي ٺاهيو ويو آهي. هڪ اکر مستطيل آهي جنهن کي ٻن ٽڪنڊن ۾ ورهائي، مستطيل جي چئني ڪنڊن جي ڪنڍين جهڙا وڪڙ ڏنا ويا آهن، هڪ اکر ٻه مهينبيراڳڻ جهڙو آهي، هڪ اکر جي شڪل سمجهائڻ مشڪل آهي، ڪي ٻيا به سنها ٿلها نشان آهن.

هيءُ پٿر هڪ پيچري تي آهي. ڳوٺ ڏانهن ايندڙ ويندڙ ماڻهو هن پٿر تي پير رکي اڳتي هليا ويندا آهن. دلچسپ ڳالهه اها آهي ته، هيل تائين ڪنهن به آرڪيالاجسٽ جي اک هن لکت تي نه پئي آهي.

هيل تائين ماهرن سنڌو لکت پڙهڻ لاءِ وڏي جاکوڙ ڪئي آهي ۽ مختلف زاوين کان اڀياس هلندڙ آهي. مان پنهنجي مشاهدي کي ان قابل ته نه ٿو سمجهان جو ان جي آڌار تي ڪا صلاح ڏيان، البت مُهين جي دڙي واري ٻولي ۽ علامتن بابت هڪ ڪچي راءِ مون قائم ڪئي آهي، جيڪا تجويز ڪرڻ ضروري سمجهان ٿو. منهنجي خيال ۾ سنڌو ماٿريءَ جي قديم تهذيب ۾ ڳالهائي ويندڙ ٻوليءَ جا بنياد ڳولڻ لاءِ ٿر ۾ هيڊڪوارٽر قائم ڪرڻو پوندو جتي قديم سنڌو تهذيب ڄمي(Freez) ٿي وئي آهي.

ٿر هڪ اهڙو علائقو آهي، جتي جابلو ۽ ميداني علائقن جي ڀيٽ ۾ تهذيبي ملاوٽ گهٽ ٿي آهي. اهو ئي سبب آهي جو سنڌي تهذيب جون ڪيئي پاڇيون ٿر ۾ اڃا تائين موجود آهن. ساڳيو چارڻڪو، ڌنارڪو ۽ باراني زرعي نظام، سماج، زيور ۽ علامتون! اسان مختلف وقتن ۾ ٿر ۾ رلندي اهو شدت سان محسوس ڪيو آهي ته، اوٺي توڙي ٻيا مالوند، پنهنجن جانورن تي سڃاڻپ جا جيڪي نشان هڻن ٿا سي نه رڳو هزارن جي تعداد ۾ آهن پر انهن جي مُهين جي دڙي وارين علامتن سان هڪجهڙائي آهي. وڏي ڳالهه ته اهي نشان مخصوص قبيلن وٽ پيڙهين کان هلندا پيا اچن. انهن نشانن جو ڪو نه ڪو عجيب نالو يا اُچار آهي جن مان اڪثر اُچارن کي ڪا معنيٰ به ڏني وڃي ٿي. جڏهن ته اڌو اڌ نشانن جي معنيٰ جو پتو خود قبيلي وارن کي به ناهي.

سچي ڳالهه ته اها آهي ته، ذهن اهو تسليم ئي نٿو ڪري ته، اها زبان جيڪا هيڏي عاليشان تهذيبن وٽ خيالن جي ڏي وٺ جو ذريعو هئي ۽ جيڪي لکي به ويندي هئي سا ختم ٿي چڪي هوندي. اهو صحيح آهي ته اڳوڻي لکت جو رواج ختم ٿي ويو آهي، اهو به سچ آهي ته ساڍن چئن هزار سالن جي تاريخ ۾ بي شمار نوان لفظ وجود ۾ آيا ۽ پراڻا مروج نه رهيا هوندا، پر اهو ڪيئن ممڪن آهي ته ڌرتي، آسمان ۽ درياهه جا نالا ۽ اُچار به باقي نه رهيا هجن! گهٽ ۾ گهٽ ويد ته سنڌو درياهه جي نالي جي تصديق ڪئي آهي. اهو چوڻ ته ”سنڌو“ سنسڪرت جو لفظ آهي، وڏي ڏاڍائي آهي.

منهنجي خيال ۾ جڏهن ڌاريون قومون سنڌو ماٿريءَ ۾ آيون تڏهن انهن مقامي دراوڙي تهذيب کي شڪست نه ڏني ۽ نه وري دراوڙي تهذيب جي شڪل وڏي حد تائين ڦٽائي سگهيون. گهڻو ممڪن آهي ته، خود سنسڪرت زبان جيڪا لپي اختيار ڪئي اها قديم سنڌو تهذيب کان ورتي هجي ۽ سنسڪرت ۾ بي شمار لفظ دراوڙي زبان جا هجن. سوچڻ جي ڳالهه اها آهي ته، ڇا ڌارين لوڪن پهرين ڏينهن، جيئن هنن سنڌوءَ جا ڪنارا وسايا هوندا، رگ ويد رچڻ شروع ڪيو هوندو؟ ظاهر آهي ته نه. ٻيو نه تڏهن به ڏيڍ ٻه صديون ته لڳي ئي ويون هونديون. ان عرصي دوران هنن مقامي ديويون ۽ ديوتائن شِو ۽ ڪالي وغيره کي پنهنجايو، يعني پاڻ کي مقامي تهذيب موجب تبديل ڪيو. ڇا هنن فقط ديوي ۽ ديوتا کي پنهنجيو ڪيو هوندو؟ اهو ڪيئن ممڪن آهي ته ديوتا کي قبول ڪري سندس حڪمن کي رد ڪيو وڃي! ديوتائين جا حڪم ٻيو ڪجهه به نه پر سماجي قانون هوندا آهن. يقيناً ڌارين لوڪن مقامي سماجي قانونن کي تسليم ڪيو هوندو ۽ ائين دراوڙي تهذيب ۾ ٻاهريون اثر ۽ ٻاهرين اثر ۾ دراوڙي اثر ملي هڪ ٿي ويا هوندا. ان ميل ميلاپ سنڌو ماٿريءَ جي ٻوليءَ ۽ لکت تي به اثر ڇڏيو هوندو. جيڪڏهن رگ ويد کان اڳ سنڪرت جي ڪا لکت موجود آهي ته اها پيش ٿيڻ گهرجي نه ته ائين به سوچي سگهجي ٿو ته سنسڪرت واري لپي اصل ۾ سنڌو ماٿريءَ جي قديم لپي جو نئون روپ آهي.




ٽوٽل صفحا1
موجودہ صفحو0
اڳيون صفحو-0-گذريل صفحو

سنڌ ۾ قديم ترين لکت ھنن داخلائن ۾ پڻ استعمال ٿيل آھي
سنڌ ۾ قديم ترين لکت
سنڌوءَ جو سفر - موضوع جون ٻيون داخلائون-
پبلشر پاران
ليکڪ پاران : سنڌوءَ جو سفر
سنڌوءَ جي زندگي ۽ موت جو سُوال
اسڪائي ليڪس جي نقش قدم تي
سنڌوءَ جي جاگرافيائي تاريخ
سنڌو ندي شروع ڪٿان ٿئي ٿي؟
سنڌو طاس
سنڌو طاس ٺاهه
رگ ويِد ۾ سنڌو
سنڌو مهم ۾ شرڪت
آديسي اڄ مر سڀان مرندو سڀڪو
ٽيڪسيلا
سڪندر اعظم
ڪئمپ ڏانهن
ڪابل نديءَ جي ڪنڌيءَ تي
گليشئر جي هاڃا
اٽڪ وٽ سنڌو
اٽڪ قلعو
اٽڪ پُل
نيرن نيڻن واري ۽ چانديءَ روپ مست
پوٺوهار
غازي گهڙيالا پروجيڪٽ
پاور ڪامپليڪس
پوٺو هار جا ڪجهه درويش
خوشحال ڳڙهه
سنڌوءَ جا خوفناڪ لنگهه
جبلن ۾ ڦاٿل سنڌو
نوري پِير ۽ جوڳي
گهوڙا تڙپ
سوڪڙيان
طوطي خان کان انٽرويو
خوشحال ڳڙهه کان اڳتي
عزيز شڪاريءَ جي قبر
ست سهيليون
ٻيو وڏو وڪڙ
مکڊ شريف
سنڌوءَ ۾ سون
سوان ندي
ڪالاباغ ڏانهن
ڪالاباغ بند
ڪالاباغ بند- ڪجهه تفصيل
ڪالاباغ بند ٺاهڻ جا مقصد
فني جوڙجڪ
بند ڪيئن ٺهندو؟
جبلن جي صورتحال
پٺاڻن کي اعتراض جا سبب
ڪالاباغ شهر
جناح بئراج
ڪالاباغ کان چشمه تائين
ڪيل
دراوڙ
ڪيل بستيءَ کان اڳتي
بوٽ لاڪ
بلوٽ شريف
بلوٽ جي اصل ڪهاڻي
چشمه بئراج ۽ چشمه جهلم لنڪ ڪئنال
بئراج تي
ڪلور ڪوٽ
درياخان ڏانهن
دريا خان ۾
ديرو اسماعيل خان
آلودگي
طوطي خان سان ڪچهري
رحمان ٺيڙهي
رولاڪ افغان قبيلو
ڊي-آءِ خان شهر جو چڪر
ڪروڙ شريف ڏانهن
هڪ ڳوٺ-نوتڪ
ڪروڙ شريف
ليهّ پتڻ تي
نئون ڏينهن
تونسه بئراج
تونسه شريف پير پٺاڻ
بئراج ڏانهن واپسي
زندهه پير
ديري غازي خان ڏانهن
ديرو غازي خان شهر
تاريخ جاگرافي
موسم
قديم علاج
شهر جو ماضي
قديم مندر ۽ مسجدون
سياسي ڇڪتاڻ
نئون سج
ٻيڙي ناهي ته به پرواهه ناهي
ٻار لنگهيائون ٻاجهه سين
ڄام پور وٽ ٻيڙين جي پُل
ڄام پور
ڄام پور جي تاريخ
ڄام جادم جکرو
دلوراءِ جي ٺيڙهه
هرڻاڪس يا هَڙند؟
سنڌو ماٿريءَ ۾ ديوتائن سان جنگ
ورتر اَسر ۽ اِندر جي جنگ
ڪارو پاڻي
ڄام پور جي سياسي ۽ سماجي حالت
مولانا عبيدالله سنڌي رحه
گهاڙِي والا
مٺڻ ڪوٽ ڏانهن
ڌٻڻ ۾
پتڻ تي حال احوال
درگاهه بابا فريد
شهر مٺڻ ڪوٽ
عمرڪوٽ کان اوڀر ۾ هُن پار
ڪشمور
گرنٿ صاحب جو درشن
سک مت
گرونانڪ
گرونانڪ - هڪ فنڪار
گڊو بئراج
سنڌ جي گم ٿيل ندي
ستلج جو وهڪرو
سنڌوءَ جا قديم وهڪرا
گهاڙ
مهراڻ
وهڪرا ۽ انهن جا زمانا
سنڌوءَ جي لاهِي
درياهه ۽ زمين جي سطح
گڊو بئراج تي حادثو
ماڇڪو - سنڌ ۾ پنجاب جو ٻيٽ
ڪنڌڪوٽ ۾
ٽوڙي بنگلي ۾
دنيا جو ڊگهي ۾ ڊگهو ماڻهو
ماٿيلو
مومل ۽ ڀينرون
شڪارپور
عجيب اطلاع
سکر
عجيب ٽڪريون
لب مهراڻ تي آجيان
اسوريا جي راڻي
ڏهاڳڻ سهاڳڻ
اروڙ
ڪالڪان غار
اروڙ ۾ هڪ ٻي غار
نَينهن ٽڪر
سکر ۽ بکر جي تاريخ
خواجه خضر جو آستانو
ساڌ ٻيلو
سَتين جو آستان
روهڙي
وار مبارڪ
پتن جي ماڙي
معصوم شاهه جو منارو
آدم شاهه جو مقبرو
سکر پتڻ
مسجد منزل گاهه
لئنسڊائون پُل
ايوب پُل
سکر بئراج
ٽالپر
نوشهرو فيروز
ڪوٽ ڏيجي
مٿي جو سور لاهيندڙ پير - شادي شهيد
راڪاس جو روڻو
خيرپور ضلعي ۾ درگاهن پويان ڏندڪٿائون
ابراهيم اڌم جي ڏند ڪٿا
آستانو ابراهيم اڌم بلخي
هرڻيءَ جو کير
هنو
شيطان
خيرپور ضلعي ۾ موجود اولهه - اوڀر قبرون
ٻيا پير ۽ قبرون
سيد حسين شاهه بخاري
سيد ڇتن شاهه
لونگ فقير
پير مشائخ مهيسر يا مهيسر مشائخ
سلطان اڌم ڪٿا جو ٻيو حصو
خيرپور ۾ کجي
کجيءَ جو پرڏيهي واپار
فيصلي جي گهڙي
سکر کان لاڙڪاڻي ڏانهن
لاڙڪاڻي ۾
قُبو ڀانڊو ۽ ٿهيمن جا قُبا
شاهه بهارو
ميان الياس ۽ ميان شاهه علي (شاهل) ڪلهوڙي جا مقبرا
اڍاٽ، ڪانڌڙا، جهڪڙ ۽ خيرپور جُوسو
ڌاڙيلن جو خوني حملو
مُهين جو دڙو
مُهين جي دڙي وٽ سنڌو
مهين جي تباهي
ڌرتي ماتا
اينڪي ۽ نِن مهه جي ڪهاڻي
بهشت دلمون ڪيئن ٺهيو؟
مُهين جي دڙي بابت ڏند ڪٿائون
مُهين جي دڙي جا ڪنڀار
ويهڙ ڏانهن
مهاڻا درياهه تان لڏي ويا
ميان گاجي ديرو
وِيهڙ
اولهه وارا پراسرار جبل
لڪل خزاني جي واٽ
دانا ٽاورز
کيرٿر جو ن چوٽيون
مخدوم بلاول
درگاهه مخدوم بلاول
ميان يار محمد ڪلهوڙي جو مقبرو
آبپاشي لاءِ هٿرادو واهه
گاجي شاهه - قديم واهيون
ڪافر ڪوٽ
سڪندر جو پڙاڏو
سيوهڻ
مي رقصم قلندر شهباز
ڇُٽو اُمراڻي
بودلو بهار ۽ هُنود ڪاسائي
يڪ ٿنڀي
لال باغ
نه ملاح نه مڪڙي
کيرٿر ۽ ان جي ڀرپاسي ۾ گبر بند
نُڪو بٺي آثار
ڪائي ماٿري
جِنن جا گهر
نئگ ڏانهن
شاهه روهي
لنگم تي رت ڀيٽا
لکمير جي ماڙي
هتي نالو لکڻ سان بخار لهي ٿو
سنڌو کيرٿر ماٿري تهذيب
سيوهڻ کان اڳتي
لڪي
بهشت جي دري
تيرٿ ڌارا
بِزن جهڏو
آمري
سن
رني ڪوٽ
رني ڪوٽ بابت ڪجهه تجويزون
سنڌ: پنڊ پهڻن جي دنيا
سنڌ جا ٻيلا
هُڙيون
ڪچي جا ٻيلا
پڪي جا ٻيلا
وڏن ماڻهن سان سنڌوءَ جي جُٺ
حيدرآباد
حيدرآباد ۾ ٽالپرن جي دلچسپي
شهر جون چاڙهيون
قديم آثار
گنجو ڏونگر گام
سياسي ماضي
مرسون مرسون سنڌ نه ڏيسون
مياڻيءَ واري جنگ کانپوءِ
ڪوٽڙي
جِهرڪَ
ميل ـ101
ماجيران جي ماڙي
ڪينجهر
ڪينجهر لڳ ٻيا قديم آثار
هيم ڪوٽ
سونڊا
سونڊا پتڻ
کبڙ پاتڻيءَ جون خبرون
ميربحر ڪير آهن؟
جهنڊو پاتڻي
ٺٽو
دبگير مسجد
مسجد خضري
شاهجهاني مسجد
ٺٽي جا پراڻا پاڙا
سريچند درٻار - فقير جو ڳوٺ
مڪلي
قديم مسجد
پير پٺي ۽ شاهه ڏاتار جي ڪٿا
پير پٺو ماڳ
ٻيڙيءَ جي مرمت ٿي وئي
خدا آباد
ڪلان ڪوٽ
سنڌ ۾ تيل ۽ گئس
قديم غارون
سنياسيءَ جي غار
جَت ۽ وَڳ
اُڏيرو مندر
جنگي سرڏانهن
درياهه ۽ کاريون
جنگي سر پتڻ جي اهميت
مانگر مڇ يا ويسر
ڊيلٽا ۾ ڦيرڦار
ڪيٽي بندر
ڳاڙهن چانورن جي پوک
ٻيا فصل
شڪارين جون تياريون
گهاتو ڪيئن گهارين؟
پورٽ قاسم ڏانهن
تِمر جا ٻيلا
ڊيلٽا ۾ فطرت جي دهشتگردي
بئراجن جي تعمير کان اڳ
جاکي بندر
رتوڪوٽ
ملاڪي ڪوٽ
درياهه پير ماڳ
ٿنڀن واري مسجد
وڏا هڏا
گُجو
سنڌ ۾ قديم ترين لکت
ٿرون ٽڪري
هاليجي
پکين جا رستا
ڀنڀور
موکي متارا
اوچتو ڦاٽ
سمنڊ ۽ ويرون
مهم جي پڄاڻي
چوکنڊي
سانڊي تان جنگ
بلوچ ٽومبس
ملير ماٿري
ڪراچيءَ جا ڪجهه ٻيا آثار
ريڙهي مياڻ
کديجي
منگهو پير
مورڙيو مانگر مڇ
پڄاڻي
حوالا
بُلهو کوسو ۽ بُـلهي جي بُـٺي


.....سنڌوءَ جو سفر موضوع جون وڌيڪ داخلائون